Đằng sau quyết định từ chức của ông Trudeau

Chiến thắng với số phiếu bất ngờ, hứa hẹn thay đổi, hy vọng và “con đường tươi sáng”. Lấy lòng người dân Canada và phần lớn thế giới bằng việc ủng hộ chủ nghĩa nữ quyền, chào đón người tị nạn và thiết lập mối quan hệ giữa Canada và người bản địa.

Song sau gần 10 năm, sự nghiệp chính trị của ông Justin Trudeau đã dừng lại, khi người đàn ông 53 tuổi tuyên bố từ chức hôm 6/1.

“Trong bữa tối hôm qua, tôi đã nói với các con về quyết định ngày hôm nay”, ông Trudeau nói, nhấn mạnh mặc dù mình là một “chiến binh”, ông không thấy con đường nào ở phía trước.

“Đất nước này xứng đáng có một sự lựa chọn đích thực trong cuộc bầu cử tiếp theo. Trong thâm tâm, tôi biết mình không thể là lựa chọn tốt nhất trong cuộc bầu cử đó”, vị chính trị gia chia sẻ.

Ông Trudeau vẫn nắm chức thủ tướng cho đến khi Canada bầu ra lãnh đạo mới. Guardian nhận định sau cùng, sức hút trẻ trung của ông Trudeau không đủ để trấn an người dân Canada đang phải đối mặt với giá nhà và lạm phát nhu yếu phẩm tăng vọt, cùng với viễn cảnh đối tác thương mại chính là Mỹ áp thuế quan lớn.

Đảng Tự do còn lại gì sau khi ông Trudeau rời đi?

Quyết định hôm 6/1 khép lại bước ngoặt đáng kinh ngạc trong nhiều năm với ông Trudeau - người từng là giáo viên trung học và con trai cả của Pierre Trudeau, một trong những thủ tướng nổi tiếng nhất Canada.

Suốt nhiều tháng, ông bác bỏ lời kêu gọi từ chức ngay cả khi nhiều thành viên trong đảng Tự do cầm quyền thúc giục. Thậm chí, Chrystia Freeland - một trong những bộ trưởng quyền lực và trung thành nhất với thủ tướng - đã tuyên bố từ chức.

Những câu hỏi xoay quanh việc ông Trudeau từ chức ngày càng gay gắt sau khi Jagmeet Singh - lãnh đạo đảng Dân chủ Mới (NDP) - gần đây tuyên bố sẽ đệ trình lên Quốc hội nhằm lật đổ chính phủ đương nhiệm.

Cái kết dài lê thê suốt nhiều tháng này trái ngược hẳn với sự thăng tiến nhanh chóng của ông Trudeau. Năm 2015, sau khi đưa đảng Tự do từ vị trí thứ 3 lên đầu tiên, ông trở thành thủ tướng Canada. Không chỉ vậy, vị chính trị gia cũng thu hút sự chú ý của truyền thông toàn cầu khi có nội các cân bằng giới tính đầu tiên của Canada với câu nói ngắn gọn: “Vì giờ là năm 2015 rồi”.

Khi các phương tiện truyền thông trên khắp thế giới đổ xô muốn phỏng vấn nhà lãnh đạo này, người dân Canada dường như hài lòng với thói quen chụp ảnh tự sướng với người ủng hộ và tận hưởng sức mạnh “ngôi sao toàn cầu” của ông.

Ví dụ trong Hội nghị thượng đỉnh G7 năm 2016 tại Nhật Bản, hàng dài phương tiện truyền thông và người hâm mộ địa phương chờ đợi để nhìn thấy vị thủ tướng với biệt danh “ikemen shusho", tức “thủ tướng đẹp trai”.

Ông Trudeau tại một cuộc vận động tranh cử ở Halifax, Nova Scotia, vào tháng 10/2015. Ảnh: Reuters.

Chỉ chưa đầy một thập niên sau, sự nổi tiếng này giảm mạnh trong lòng người dân Canada.

“Một phần do ông ấy tại vị quá lâu”, Lori Turnbull - giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Dalhousie - cho biết, đồng thời chỉ ra khoảng thời gian đại dịch Covid-19 và lạm phát là nguyên nhân.

Sau khi ông Trudeau rời đi, đảng Tự do có rất ít cơ hội thành công trong cuộc bầu cử liên bang dự kiến diễn ra vào tháng 10 tới.

“Khi ông ấy tiếp quản vào năm 2013, đảng này có 34 ghế”, ông Turnbull cho biết. “Ông ấy đã xây dựng đảng theo hình ảnh riêng mình. Không rõ đảng Tự do và thương hiệu Tự do sẽ còn lại gì nếu không có ông ấy”.

Nhiều thăm dò liên tục chỉ ra nếu ngày hôm nay Canada tổ chức bầu cử, đảng Bảo thủ đối lập do Pierre Poilievre lãnh đạo sẽ giành được thế đa số.

Những lời hứa chưa thành

Giữa những hỗn loạn này, chỉ còn chục ngày nữa Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump sẽ nhậm chức, với lời đe dọa sẽ áp thuế 25% với tất cả sản phẩm Canada nhập khẩu vào Mỹ. Đồng CAD lao dốc khi giới phân tích cảnh báo xuất khẩu sang Mỹ tăng lên khoảng 77% tổng kim ngạch xuất khẩu của quốc gia này.

Trong khi đó, viễn cảnh khủng hoảng kinh tế ngày càng đến gần khi khả năng chi trả trở thành mối quan tâm hàng đầu tại Canada. Dù hầu hết người dân Canada đồng tình với định hướng của chính phủ trong các vấn đề như bình đẳng và đa dạng, nhiều người cảm thấy ông Trudeau không đạt bước tiến trong các vấn đề kinh tế, chuyên gia Nik Nanos từ Nanos Research cho biết.

“Chi phí sinh hoạt, đặc biệt là chi phí nhà ở, tăng cao đã ảnh hưởng đến nhiều người Canada, tạo cảm giác đảng Tự do không làm gì cả”, ông nói.

Lời phàn nàn còn mở rộng tới một số hứa hẹn nổi bật nhất của ông Trudeau, như cam kết cải thiện mối quan hệ giữa Canada và người bản địa. “Nhiều người nghĩ lời nói và ý tưởng của ông ấy đã đúng, nhưng thực sự không chứng kiến thay đổi tích cực trong cuộc sống hàng ngày của người bản địa trong 10 năm qua”, ông Nanos nhận định.

Ông Donald Trump nói chuyện với ông Trudeau trong Hội nghị thượng đỉnh NATO ở Watford, Anh, vào tháng 12/2019. Ảnh: Reuters.

Khi ông Trudeau mới tham gia chính trường, nhiều người chỉ trích vị chính trị gia này có quá ít kinh nghiệm, khi chỉ giảng dạy, hoạt động ủng hộ thanh thiếu niên và làm huấn luyện viên trượt ván. Song nhiều cử tri vẫn tin tưởng và bỏ phiếu cho ông, và 10 năm sau, mỗi người dân Canada đều có định nghĩa của riêng mình về vị thủ tướng này.

"Chúng ta đang sống trong một thế giới mà mọi lựa chọn đều gây chia rẽ, nhưng mọi người muốn trừng phạt ai đó", ông Nanos nói. "Và Justin Trudeau, với tư cách là thủ tướng đương nhiệm, đứng đầu danh sách của một bộ phận đáng kể người dân, khi họ lo lắng về tiền mua thực phẩm, nhà ở và vướng mắc với cuộc khủng hoảng khí hậu cùng nhiều thứ tương tự vậy”.

Nhiều lãnh đạo đương nhiệm trên thế giới, như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron hay Tổng thống Mỹ Joe Biden, dường như cũng rơi vào tình cảnh tương tự.

Semra Sevi - giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Toronto - nhận định di sản của ông Trudeau mang sắc thái hỗn hợp: Có dấu ấn của phe tiến bộ song cũng bỏ ngỏ những lời hứa hẹn đầy tham vọng.

Dưới tư cách thủ tướng, ông Trudeau giám sát các cải cách mang tính bước ngoặt như hợp pháp hóa cần sa cùng tăng cường khả năng tiếp cận và chi trả cho dịch vụ chăm sóc trẻ em. “Tuy nhiên, nhiều lời cam kết lớn - như biến đổi khí hậu, kết nối với thổ dân hay cải cách bầu cử - chưa thành công”, bà Sevi nói.

Ngoài ra, một loạt bê bối, như hóa trang thành người da đen hay lùm xùm tài chính với tổ chức WE Charity, góp phần làm xói mòn lòng tin vào khả năng lãnh đạo của ông.

Tuy nhiên, Canada cũng xoay chuyển theo một số cách dưới nhiệm kỳ của ông Trudeau, như sự tập trung vào tính bao trùm toàn diện, bình đẳng của vị thủ tướng đã thuấm nhuần vào chính sách của chính phủ. “Trudeau giúp Canada tiến bộ hơn về bình đẳng giới, nhập cư và quyền xã hội”, bà Sevi chia sẻ, nhắc tới nội các cân bằng giới tính, quyền LGBTQ+ hay tiếp nhận 25.000 người tị nạn Syria.

Nhờ đó, Canada trở nên bao quát toàn diện hơn và có tư duy toàn cầu. "Ngay từ đầu, ông ấy là luồng gió mới với nền chính trị Canada, mang đến nguồn năng lượng trẻ trung, lý tưởng tiến bộ và lời hứa hiện đại hóa chính trị Canada", bà nói thêm.

"Di sản của ông, giống nhiệm kỳ của ông, là sự cân bằng giữa những chiến thắng về chính sách tiến bộ, cùng với tiềm năng chưa được phát huy", bà Sevi kết luận.

Trí Ân