Đằng sau Thỏa thuận bí mật 25 năm Trung Quốc - Iran
Tháng 8 năm ngoái, Bộ trưởng Ngoại giao Iran, Mohammad Zarif đã đến thăm người đồng cấp Trung Quốc, Wang Li, để trình bày về lộ trình quan hệ đối tác chiến lược toàn diện 25 năm giữa Trung Quốc và Iran, được xây dựng theo thỏa thuận được ký kết vào năm 2016.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trái) và Tổng thống Iran Hassan Rouhani trong một cuộc gặp mặt tại Tehran
Tuần trước, tại một cuộc họp ở tỉnh Gilan, cựu Tổng thống Iran Mahmoud Ahmadinejad lần đầu tiên đã ám chỉ một số bí mật của thỏa thuận này. Ông Ahmadinejad nói: "Không có ý nghĩa để tham gia một thỏa thuận bí mật với nước ngoài mà không xem xét ý chí và lợi ích của quốc gia".
Theo các nguồn tin cấp cao có mối quan hệ mật thiết với Bộ Dầu khí Iran, ngoài những yếu tố bí mật của thỏa thuận sắp diễn ra, Trung Quốc còn bổ sung một yếu tố quân sự mới.
Một trong những yếu tố bí mật của thỏa thuận được ký hồi năm ngoái là Trung Quốc sẽ đầu tư 280 tỷ USD vào việc phát triển ngành dầu khí của Iran. Số tiền này sẽ được cung cấp vào giai đoạn 5 năm đầu tiên của thỏa thuận 25 năm. Số tiền tiếp theo sẽ được cấp trong mỗi giai đoạn 5 năm, nếu cả hai bên đồng ý.
Bên cạnh đó, sẽ có thêm 120 tỷ USD để nâng cấp cơ sở hạ tầng của Iran trong giai đoạn 5 năm đầu tiên, và có thể tăng trong mỗi giai đoạn tiếp theo.
Để đổi lấy điều này, các công ty Trung Quốc sẽ được ưu tiên đấu thầu bất kỳ dự án mới nào ở Iran. Trung Quốc cũng được phép mua tất cả các sản phẩm dầu, khí đốt với mức chiết khấu được bảo đảm tối thiểu 12% so với giá trung bình 6 tháng của các sản phẩm chuẩn so sánh.
Ngoài ra, Trung Quốc sẽ được cấp quyền trì hoãn thanh toán trong tối đa 2 năm và có thể thanh toán bằng các ngoại tệ yếu mà họ đã tích lũy từ việc kinh doanh ở châu Phi và các quốc gia thuộc Liên Xô cũ.
Một yếu tố bí mật khác trong thỏa thuận 25 năm là Trung Quốc sẽ tham gia toàn diện vào việc xây dựng cơ sở hạ tầng cốt lõi của Iran.
Để bắt đầu, Trung Quốc dự định sử dụng lao động giá rẻ hiện có ở Iran để xây dựng các nhà máy sẽ được tài trợ, thiết kế và giám sát bởi các công ty Trung Quốc. Các nhà máy này sẽ có thông số kỹ thuật và hoạt động giống hệt với các nhà máy tại Trung Quốc. Các sản phẩm được sản xuất sau đó có thể tiếp cận các thị trường phương Tây thông qua các liên kết giao thông mới, cũng được Trung Quốc lên kế hoạch, tài trợ và quản lý.
Phát biểu trong phiên họp Quốc hội ngày 5/7, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif cho biết, nước Cộng hòa Hồi giáo này đang đàm phán về một thỏa thuận chiến lược 25 năm với Trung Quốc và đây không phải là "một điều bí mật".
Ông Zarif nói: “Chúng tôi đang đàm phán một thỏa thuận chiến lược 25 năm với Trung Quốc". Đây là lần đầu tiên ông Zarif phát biểu trước cơ quan lập pháp kể từ sau khi Quốc hội mới của Iran hoạt động từ cuối tháng 5/2020 sau cuộc bầu cử hồi tháng 2/2020 với chiến thắng thuộc về phe bảo thủ.
Quan chức ngoại giao Iran khẳng định, "không có gì bí mật" về triển vọng đạt được thỏa thuận giữa Iran và Trung Quốc, mọi thông tin liên quan sẽ được tiết lộ ngay khi được các bên thông qua. Cũng theo ông Zarif, ý định hình thành nên bản thỏa thuận này đã được công khai vào thời điểm Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sang thăm Tehran hồi tháng 1/2016.
Hiện Trung Quốc đóng vai trò là đối tác thương mại hàng đầu của Iran và là thị trường chủ chốt để Iran xuất khẩu dầu thô, trong bối cảnh các hoạt động này đang bị cản trở bởi các lệnh trừng phạt của Mỹ.
