Đằng sau trào lưu du lịch 'đen' khám phá những vùng chiến sự

Du lịch đen đã trở thành một hiện tượng đáng chú ý khi ngày càng nhiều người tìm đến những địa điểm đang bị tàn phá bởi chiến tranh, những vùng xung đột hoặc nơi đã trải qua các thảm họa tự nhiên và nhân tạo.

Ngày nay, không chỉ có những di tích lịch sử như trại tập trung Auschwitz khét tiếng dưới thời Đức Quốc xã hay khu vực bị ảnh hưởng bởi thảm họa hạt nhân Chernobyl, mà ngay cả những nơi đang diễn ra xung đột hoặc trải qua thảm họa cũng thu hút khách du lịch.

Người Palestine ở Dải Gaza. Ảnh: The conversation

Những người tham gia du lịch đen có nhiều lý do khác nhau, chẳng hạn như: tưởng nhớ và bày tỏ lòng thương tiếc với những người đã khuất, hay muốn tìm hiểu sâu hơn về những sự kiện lịch sử đen tối. Thậm chí có những du khách đến để tìm niềm vui từ nỗi đau của người khác, một hành động có phần khó chấp nhận trong mắt xã hội.

Điển hình cho xu hướng này là các chuyến du lịch đến khu vực chiến sự và nơi xảy ra các cuộc tấn công gần đây. Chẳng hạn, sau cuộc tấn công quân sự của Hamas vào ngày 7/10/2023, một số khu vực liên quan đã trở thành điểm tham quan của khách du lịch. Những nơi như lễ hội âm nhạc Nova ở Israel, nơi từng diễn ra các cuộc tấn công, hay các kibbutz (khu định cư nông nghiệp) bị tàn phá đều đã thu hút khách du lịch với những tour du lịch phục hồi. Khi đến đây, du khách có thể tận mắt chứng kiến khủng cảnh hoang tàn sau các vụ tấn công hay được nghe kể về những câu chuyện bi thương từ người sống sót.

Chuyến du lịch tới Ukraine mang đến cho du khách cơ sở khám phá những địa danh bị tàn phá nặng nề bởi các cuộc tấn công tên lửa và thiết bị quân sự, như dấu tích của trận chiến Donbass hay tàn dư của những nhà xây dựng bị phá hủy tại Kiev.

Liên quan đến lý do thực hiện chuyến tham quan này, một số người cho biết họ mong muốn chuyến đi sẽ kết nối giữa những người con sống và người đã mất, những khu vực hòa bình và các quốc gia bị tàn phá bởi chiến tranh. Tuy nhiên, theo nhiều ý kiến, việc tham gia các tour như vậy không chỉ dừng lại ở sự thương tiếc mà còn liên quan đến yếu tố chính trị. Các tour du lịch thường truyền tải thông điệp ủng hộ các quốc gia hoặc cộng đồng đang bị tấn công.

Kibbutz Nir Oz ở miền Nam Israel là địa điểm du lịch đen. Ảnh: The conversation

Tại Israel, việc tham quan các khu vực bị tấn công như: Sderot mang ý nghĩa nêu cao tinh thần đoàn kết của người dân trong bảo vệ biên giới. Đối với Israel, bảo vệ biên giới là để nhằm đảm bảo nền an ninh lâu dài, ngăn chặn mọi mối đe dọa từ bên ngoài. Trong mắt nhiều người Israel, cuộc xung đột này không chỉ đơn thuần là đối đầu với Hamas, mà còn là nỗ lực bảo vệ sự sống còn của dân tộc, gắn liền với những ký ức đau thương.

Tuy nhiên, nhiều người thắc mắc khi tham gia những chuyến du lịch này, du khách có thực sự hiểu được nỗi đau của những người sống trong vùng xung đột hay không, hay đơn giản chỉ là sự tò mò, tìm kiếm trải nghiệm mới lạ.

Theo một số chuyên gia du lịch, dù việc đến thăm những nơi như Chernobyl, Auschwitz hay các khu vực bị tàn phá bởi xung đột có thể giúp du khách hiểu thêm về nỗi đau của người dân, điều này cũng gây ra những phản ứng tiêu cực khi nạn nhân xung đột có thể xem đây là hành động xúc phạm.

Ở một số quốc gia như Nam Phi, Argentina, các cơ chế công lý chuyển tiếp đã được áp dụng nhằm giúp tái thiết quốc gia bị phá hủy bởi chiến tranh. Ủy ban Sự thật và Hòa giải ở Nam Phi đã giúp người dân nhìn lại quá khứ và tìm kiếm sự gắn kết. Du lịch đến những khu vực này không chỉ đơn thuần là cơ hội để học hỏi từ quá khứ mà còn để không lặp lại những sai lầm của lịch sử.

Tuy nhiên, du lịch đen không phải lúc nào cũng là về việc tưởng nhớ hay học hỏi. Một số người đến tò mò, vì mong muốn cảm nhận sự khốc liệt của chiến tranh. Trong lĩnh vực nghiên cứu tội phạm học và chấn thương, có một quan điểm cho rằng việc quá chìm vào hiểu biết về tội ác có thể là một hình thức bạo lực. Nhà làm phim Claude Lanzmann, người từng làm phim về Holocaust, từng nói rằng việc tìm cách hiểu tâm trí của những kẻ gây án có thể gây ra tổn thương sâu sắc cho họ.

Tùng Lâm