Đánh giá đúng bản chất của lãng phí, tiết kiệm

Sáng 30/9, Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 8 tiếp tục cho ý kiến về các dự án luật quan trọng sẽ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10, trong đó có Luật Tiết kiệm, chống lãng phí.

Công khai, minh bạch là nội dung cốt lõi

Theo đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương (đoàn Khánh Hòa), việc xây dựng và ban hành Luật Tiết kiệm, chống lãng phí có ý nghĩa hết sức quan trọng. Mặc dù đã có Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2013, tình trạng lãng phí vẫn diễn ra phổ biến trên nhiều lĩnh vực. Nhiều vụ việc lãng phí đã gây ra thiệt hại lớn cho nền kinh tế, đồng thời làm suy giảm niềm tin của nhân dân và ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín của bộ máy nhà nước.

Đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương (đoàn Khánh Hòa)

Do đó, việc Quốc hội xem xét và cho ý kiến về dự thảo luật này được coi là hết sức cần thiết, đặc biệt khi toàn quốc đang thực hiện công tác cải cách hành chính, chuyển đổi số, và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. “Luật không chỉ nhằm mục tiêu tiết kiệm nguồn lực và chống lãng phí mà còn góp phần nâng cao kỷ luật, kỷ cương, trách nhiệm giải trình và tăng cường minh bạch trong hoạt động quản lý nhà nước cũng như trong toàn xã hội”, đại biểu nhấn mạnh.

Góp ý về các nội dung cụ thể của dự thảo, đại biểu đoàn Khánh Hòa cho rằng, các quy định về công khai, minh bạch (tại Điều 12, Điều 13 và Điều 14 của dự thảo luật) là nội dung cốt lõi. Bởi, nếu việc công khai, minh bạch không đầy đủ, mọi biện pháp tiết kiệm, chống lãng phí sẽ khó phát huy hiệu quả.

Về nội dung công khai, đại biểu đánh giá cao việc dự thảo đã xác định rõ các nội dung bắt buộc công khai, bao gồm chiến lược quốc gia, kế hoạch tổ chức thực hiện chương trình tiết kiệm, chống lãng phí, báo cáo kết quả, cùng với hành vi lãng phí và kết quả xử lý. Đặc biệt, đại biểu tán thành yêu cầu công khai hành vi gây lãng phí và kết quả xử lý, kèm theo thông tin về cơ quan, tổ chức, cá nhân vi phạm. Đây là quy định mới, giúp tăng cường tính răn đe và trách nhiệm giải trình, đồng thời tạo công cụ để nhân dân giám sát, đại biểu nhận xét.

Tuy nhiên, để quy định này đi vào thực tiễn, đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương đề nghị cơ quan soạn thảo cần làm rõ thời gian công khai cụ thể để tránh việc công khai chậm trễ, làm giảm tác dụng giám sát. Cùng với đó, đề nghị bổ sung hình thức công khai phù hợp với từng loại thông tin. Ví dụ, chiến lược quốc gia công khai rộng rãi, nhưng những vụ việc lãng phí liên quan đến nhân sự cần quy định riêng. Đồng thời, bổ sung quy định về chế tài xử lý trong trường hợp không công khai, công khai không đầy đủ, hoặc công khai mang tính hình thức.

Về cơ sở dữ liệu quốc gia, đại biểu bày tỏ tán thành việc Bộ Tài chính sẽ quản lý Cơ sở dữ liệu quốc gia về tiết kiệm, chống lãng phí. Theo đại biểu, cơ sở dữ liệu tập trung sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho Chính phủ, Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc và nhân dân trong công tác giám sát, đồng thời phục vụ quá trình hoạch định chính sách.

Để cơ sở dữ liệu vận hành hiệu quả, đại biểu đề nghị quy định trách nhiệm cập nhật, chuẩn hóa dữ liệu kịp thời, chính xác của từng bộ, ngành, địa phương. Dữ liệu thông tin công khai phải được chuẩn hóa theo biểu mẫu, chỉ tiêu thống nhất trên phạm vi toàn quốc, nhằm đảm bảo khả năng so sánh, tổng hợp và khai thác hiệu quả.

Luật cũng cần xác định rõ trách nhiệm của người đứng đầu trong việc tổ chức công khai và vận hành cơ sở dữ liệu, kèm theo cơ chế kiểm tra, giám sát. Nếu chỉ dừng ở quy định chung mà không có cơ chế buộc cập nhật, đại biểu cho rằng cơ sở dữ liệu dễ rơi vào tình trạng hình thức, thiếu thông tin.

Tiết kiệm không đơn giản là sử dụng dưới định mức

Cùng góp ý cho dự thảo Luật, đại biểu Nguyễn Minh Tâm (đoàn Quảng Trị) cho rằng, việc đổi tên thành “Luật Tiết kiệm, chống lãng phí” thay vì “Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí” là hợp lý, bởi cách gọi này phản ánh rõ hơn tư duy, định hướng chính sách. Luật không chỉ dừng lại ở phạm vi “thực hành” mà còn hướng đến một hệ thống pháp lý đồng bộ, nhằm đẩy mạnh quản lý, sử dụng nguồn lực hiệu quả, phù hợp với xu hướng phát triển quản trị công.

Đóng góp vào nội dung cụ thể, đại biểu Nguyễn Minh Tâm đặc biệt quan tâm đến Điều 6 của dự thảo về cung cấp, xử lý thông tin, phát hiện lãng phí và bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí. Theo đại biểu, đây là những quy định rất quan trọng, song cách thiết kế trong dự thảo cần cụ thể hơn.

Theo đại biểu, nên nghiên cứu, cân nhắc quy định rõ hơn về quyền và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc cung cấp thông tin phát hiện lãng phí. Hiện tại, nội dung này đang được quy định rải rác và chưa rõ ràng. Ngoài ra, cần quy định rõ về bảo mật thông tin cho người đấu tranh chống lãng phí và người thân của họ, cũng như cơ quan, tổ chức cung cấp thông tin.

Ngoài việc được bảo vệ, người cung cấp thông tin cũng cần có quyền được biết kết quả xử lý của cơ quan chức năng đối với những thông tin họ cung cấp. Chỉ khi có quy định này mới có thể khuyến khích người dân, cán bộ tích cực tham gia vào công tác phòng, chống lãng phí.

Đại biểu Nguyễn Minh Tâm (đoàn Quảng Trị)

Liên quan đến các quy định về định mức, tiêu chuẩn - cơ sở để xác định hành vi tiết kiệm hay lãng phí - đại biểu Nguyễn Minh Tâm cho rằng, dự thảo đã đưa ra khái niệm nhưng cần được hoàn thiện. Theo bà, lãng phí không chỉ là việc sử dụng vượt định mức, tiêu chuẩn, chế độ, mà còn bao gồm quản lý, sử dụng không hiệu quả, không đạt mục tiêu, tạo rào cản phát triển hoặc bỏ lỡ thời cơ. Ngược lại, tiết kiệm phải là quản lý, khai thác, sử dụng nguồn lực hiệu quả, đảm bảo mục tiêu, chứ không chỉ đơn giản là sử dụng dưới định mức.

Đại biểu phân tích, nếu định mức, tiêu chuẩn được xây dựng cao hơn yêu cầu nhiệm vụ, thì các cơ quan, tổ chức có thể tìm cách giải ngân hết nguồn vốn, gây lãng phí. Ngược lại, có trường hợp không sử dụng hết vốn được giao, trả lại ngân sách, nhưng nếu coi đó là “tiết kiệm” thì chưa chính xác, bởi vốn được phân bổ ngay từ đầu đã vượt nhu cầu. Do đó, cần bổ sung quy định để đánh giá đúng bản chất: tổ chức, cá nhân có thực sự tiết kiệm hay không, tiết kiệm được bao nhiêu, hay có gây ra lãng phí và ở mức độ nào.

Đồng thời, đại biểu đề nghị bổ sung quy định về công khai các định mức, tiêu chuẩn, chế độ trong từng lĩnh vực để thuận lợi cho việc giám sát. Nếu chưa thể quy định ngay trong luật thì cần giao cho Chính phủ quy định chi tiết.

Hoàng Yến