Danh mục phân loại xanh – nền tảng pháp lý cho tín dụng xanh tăng tốc

Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước, dư nợ tín dụng xanh đã đạt gần 680 nghìn tỷ đồng vào cuối năm 2024, nhưng chỉ chiếm khoảng 4,5% tổng dư nợ toàn hệ thống ngân hàng – một tỷ lệ còn rất khiêm tốn nếu so với các nền kinh tế tiên tiến.Việc thống kê, giám sát, phân loại hiện tại còn gặp rất nhiều khó khăn do thiếu hệ thống tiêu chí rõ ràng, nhất quán về thế nào là “xanh”.

Bà Hà Thu Giang (Vụ Tín dụng các ngành kinh tế- NHNN) cho biết: “Việc Danh mục phân loại xanh quốc gia chưa được ban hành khiến tổ chức tín dụng khó có cơ sở chắc chắn để xác định các dự án thuộc diện xanh, vừa làm tăng rủi ro trong thẩm định tín dụng, vừa ảnh hưởng tới công tác thống kê, hoạch định chính sách”. Chính vì vậy, các ngân hàng phải tự xây dựng tiêu chí nội bộ để xác định các khoản cho vay xanh, điều này gây ra sự thiếu nhất quán, không bảo đảm tính minh bạch và làm giảm hiệu quả chính sách toàn Ngành.

Theo Tiến sĩ Lại Văn Mạnh (Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường), Danh mục phân loại xanh quốc gia chính là “nền tảng then chốt” để xây dựng thị trường tài chính xanh bền vững. Hiện nay, Việt Nam đã có Luật Bảo vệ môi trường (2020), Nghị định 08/2022/NĐ-CP đặt nền móng pháp lý cho tín dụng xanh. Ông Mạnh cũng đề xuất cấu trúc và tiêu chí cho Danh mục phân loại xanh cần tập trung vào 8 nhóm mục tiêu chính: (1) sử dụng hiệu quả tài nguyên; (2) giảm phát thải carbon; (3) thích ứng biến đổi khí hậu; (4) quản lý môi trường và kinh tế tuần hoàn; (5) xây dựng hạ tầng bền vững; (6) phục hồi hệ sinh thái; (7) phát triển vốn tự nhiên; (8) quản lý nước bền vững.

Để đảm bảo tính khả thi, việc phân loại dự án cần dựa trên hệ thống ngành kinh tế Việt Nam, đồng thời kế thừa kinh nghiệm từ các tiêu chuẩn quốc tế như EU, ASEAN hay Trung Quốc. Trong giai đoạn đầu, ưu tiên tập trung vào các lĩnh vực then chốt gồm: năng lượng, giao thông vận tải, xây dựng, tài nguyên nước, nông - lâm - thủy sản, công nghiệp chế biến và dịch vụ môi trường. Cách tiếp cận này vừa đảm bảo phù hợp với thực tiễn trong nước, vừa hài hòa với xu thế phát triển xanh toàn cầu.

Theo vị chuyên gia này, Danh mục phân loại xanh không thể được xây dựng tùy tiện mà cần bám sát các nguyên tắc quốc tế: phải dựa trên mục tiêu bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu; cần có tiêu chí sàng lọc kỹ thuật rõ ràng cho từng lĩnh vực; đồng thời phải bảo đảm nguyên tắc “không gây hại đáng kể” tới các mục tiêu môi trường khác.

Với việc quy định rõ từng lĩnh vực ưu tiên, hoạt động cụ thể và bộ tiêu chuẩn kỹ thuật chi tiết, Danh mục phân loại xanh sẽ tạo ra khung pháp lý minh bạch cho các dự án xanh. Điều này không chỉ giúp ngân hàng dễ dàng thẩm định và phê duyệt tín dụng xanh theo đúng quy định, mà còn cho phép doanh nghiệp chủ động xây dựng các dự án đạt chuẩn ngay từ đầu. Đặc biệt, danh mục này còn là công cụ đắc lực giúp các cơ quan quản lý thực hiện công tác thống kê, giám sát và đánh giá hiệu quả dòng vốn xanh trên toàn hệ thống ngân hàng.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp cùng Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính, đang hoàn thiện dự thảo Danh mục phân loại xanh quốc gia để trình Chính phủ trong năm 2025. Theo dự thảo, các lĩnh vực ưu tiên cấp tín dụng xanh sẽ bao gồm: năng lượng tái tạo, công trình xanh, nông nghiệp tuần hoàn, giao thông vận tải không phát thải, sản xuất xanh, dịch vụ môi trường… Bên cạnh đó, sẽ có hướng dẫn chi tiết về cách thức xác nhận dự án xanh, bao gồm tự xác nhận, xác nhận bởi đơn vị tư vấn độc lập hoặc thông qua cơ quan quản lý nhà nước.

Xây dựng hệ thống Danh mục phân loại xanh theo chuẩn quốc tế đóng một vai trò rất quan trọng đối với Việt Nam trong việc thúc đẩy phát triển bền vững và bảo vệ môi trường. Việc áp dụng chuẩn quốc tế trong việc đánh giá và phân loại các dự án xanh sẽ mang lại nhiều lợi ích đáng kể cho đất nước, từ khía cạnh kinh tế, môi trường đến xã hội. Nếu Danh mục phân loại xanh được ban hành đúng lộ trình, tín dụng xanh tại Việt Nam sẽ có nền tảng pháp lý vững chắc để tăng tốc, đồng thời mở ra cơ hội huy động các nguồn vốn quốc tế lớn hơn, như từ Quỹ Khí hậu xanh, Ngân hàng Thế giới, Ngân hàng Phát triển châu Á. “Chỉ khi có danh mục phân loại xanh chính thức, Việt Nam mới có thể thực sự bứt phá trong việc huy động và phân bổ hiệu quả các nguồn lực tài chính xanh,” Tiến sĩ Lại Văn Mạnh nhấn mạnh.

T. Giang