Danh nhân sinh năm Đinh Tỵ 1917: Cuộc đời và số phận

Giáo sư, Nhà triết học Trần Đức Thảo: Người làm vẻ vang Tổ quốc

Giáo sư, nhà triết học Trần Đức Thảo sinh ngày 26/09/1917, tại xã Song Tháp, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Ông thuộc “thế hệ vàng một đi không trở lại” trong lịch sử Việt Nam đầu thế kỷ 20: Học hành bài bản ở nước ngoài và trở về tham gia cách mạng.

Giáo sư, Nhà triết học Trần Đức Thảo.

Cuộc đời và sự nghiệp của ông được đánh dấu bằng những sự kiện tinh thần và chính trị đặc biệt: từ cuộc tranh luận với nhà văn nổi tiếng Jean Paul Sartre 1949 đến việc trở về Việt Nam tham gia cách mạng. Cho đến cuối cùng, tác phẩm “Tìm cội nguồn ngôn ngữ và ý thức” của ông đã được tặng "Giải thưởng Hồ Chí Minh" đợt II, năm 2000.

Giáo sư Nguyễn Đình Chú từng phác họa về con người – sự nghiệp Giáo sư Trần Đức Thảo với 5 khía cạnh cơ bản: “Là người con ưu tú của Kinh Bắc – Bắc Ninh, cái nôi của người Việt, văn hóa Việt; là một trí thức trọn đời yêu nước với nhiều biểu hiện là một lưu học sinh đã làm vẻ vang cho tổ quốc trên đất Pháp với tấm bằng thủ khoa thạc sĩ triết học đến nay chưa có người thứ hai; là triết gia duy nhất của Việt Nam trên trường quốc tế với những hành động, tác phẩm nổi trội, có ý nghĩa phát triển chủ nghĩa Mác theo hướng “duy vật biện chứng nhân bản” và là người khai sinh bộ môn Lịch sử tư tưởng triết học cho giáo dục Việt Nam.

Giáo sư Phạm Thành Hưng đánh giá: Trần Đức Thảo là hiện tượng tiêu biểu của người trí thức Việt Nam thế kỷ XX, là người góp phần tạo ra thời đại. Ông không thể thành thiên tài mà chỉ là một "thần đồng triết học", vì đã chấp nhận làm một trí thức hiến thân cho cách mạng.

Những năm 70 và 80 của thế kỷ XX, dù đất nước đang trong hoàn cảnh chiến tranh và những khó khăn bộn bề của sự nghiệp vừa mới bắt đầu, trong hoàn cảnh thiếu thông tin khoa học của thế giới, nhưng với sự tận tâm, tận lực vì khoa học, Trần Đức Thảo vẫn vượt lên và để lại cho dân tộc, cho nền khoa học nước nhà những tác phẩm lớn có giá trị cao mà tiêu biểu là: Tìm về cội nguồn của ngôn ngữ và ý thức (1973); Vấn đề con người và chủ nghĩa “lý luận không có con người” (1988).

Ngày 19-04-1993, Giáo sư Trần Đức Thảo đã qua đời vì bệnh trọng tại Cộng hòa Pháp. Nhưng tên tuổi của ông còn sáng mãi với tư cách một nhà khoa học, nhà sư phạm lớn của dân tộc cùng những cống hiến cho Tổ quốc và là tấm gương mẫu mực về nhân cách của một nhà khoa học.

Nhà văn Nam Cao: Người làm ra kiệt tác

Nam Cao là một tên tuổi sừng sững của văn học hiện thực, người có tầm ảnh hưởng đến đời sống văn học xuyên suốt thế kỷ XX.

Nhà văn Nam Cao.

Nam Cao tên thật là Trần Hữu Tri. Ông sinh ngày 29-10-1915, trong một gia đình nông dân ở làng Đại Hoàng, tổng Cao Đà, huyện Nam Sang (nay là xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam). Đây không chỉ là nơi chôn nhau cắt rốn của nhà văn mà còn là nơi ra đời những nguyên mẫu nhân vật nổi tiếng làm nên tên tuổi và sự nghiệp văn chương của ông sau này như: Thị Nở, Bá Kiến, Binh Chức, Lão Hạc, Dì Hảo, Lang Rận, Trạch Văn Đoành...

Năm 1934, khi mới 19 tuổi, Nam Cao bước vào làng văn với những truyện ngắn lãng mạn, như: “Cảnh cuối cùng”, “Hai cái xác”, “Nghèo”, “Những cánh hoa tàn”, “Một bà hào hiệp”, “Cái chết của con Mực”… Nhưng phải đến khi kiệt tác “Đôi lứa xứng đôi” (mà sau này khi in lại Nam Cao đổi tên thành “Chí Phèo”) ra đời vào năm 1941, phong cách nghệ thuật hiện thực của ông mới được khơi dòng.

Ngày 30/11/1951, trên đường đi công tác vào vùng địch hậu liên khu III, nhà văn Nam Cao cùng đoàn cán bộ bị địch phục kích và đã anh dũng hy sinh tại làng Vũ Đại, huyện Gia Viễn, Ninh Bình, giữa lúc tài năng ở độ chín. Ông ngã xuống khi trang bản thảo cuối cùng của tác phẩm “Định mức” còn chưa khô mực.

Nhà văn Nam Cao được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 1, năm 1996, cho các tác phẩm: “Nhật ký ở rừng”, “Đôi mắt” (truyện ngắn), “Sống mòn” (tiểu thuyết), “Truyện ngắn chọn lọc” (xuất bản năm 1964), “Chí Phèo” (truyện ngắn), “Nửa đêm” (truyện ngắn).

Trong nền văn học nước nhà, những nhân vật của Nam Cao như Chí Phèo, Thị Nở, Bá Kiến… đã từ trang sách bước ra, quen thuộc vào bậc nhất đối với nhiều thế hệ bạn đọc cả nước.

Ngọc Anh