Đánh thức di sản Hà Nội qua 4 hành trình số hóa độc đáo

Ngày 03/12, tại Đền Quán Thánh, Hà Nội, dự án “Các hành trình du lịch di sản trong thành phố Hà Nội” đã chính thức được giới thiệu tới công chúng. Đây là sáng kiến thuộc khuôn khổ dự án FEF-R Patrimoine, do Bộ Châu Âu và Ngoại giao Pháp tài trợ, phối hợp triển khai cùng nhiều đối tác học thuật và nghiên cứu uy tín của Việt Nam và Pháp.

Dự án do Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội phối hợp với Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp và Tổ chức Đại học Pháp ng triển khai, dưới sự hỗ trợ của Đại sứ quán Pháp và Viện Pháp tại Việt Nam.

Không gian linh thiêng của Đền Quán Thánh – một trong “Thăng Long tứ trấn” bảo hộ kinh thành xưa diễn ra lễ ra mắt dự án “Các hành trình du lịch di sản Hà Nội”.

Sáng kiến này hướng đến việc nhận diện, bảo tồn và phát huy giá trị của di sản vật thể, phi vật thể và di sản số của Hà Nội thông qua bốn hành trình du lịch di sản thử nghiệm, kết hợp hệ thống bản đồ tương tác, mã QR và ứng dụng H-Heritage tại nhiều điểm di tích ngay trong khu vực trung tâm Thủ đô.

Khi quá khứ và hiện tại giao thoa giữa lòng đô thị

Hà Nội – thành phố nghìn năm văn hiến – đang phải đối mặt với không ít thách thức trong việc gìn giữ di sản giữa tốc độ đô thị hóa mạnh mẽ. Nhiều di tích cổ kính vẫn hiện diện trong lòng khu dân cư hiện đại, song chưa được bảo vệ và giới thiệu một cách hệ thống, bài bản.

Từ thực tế đó, chương trình “Hành trình Du lịch Di sản Hà Nội” được hình thành với mong muốn kết nối các giá trị rời rạc ấy thành một mạng lưới có hệ thống, được kể bằng phương pháp khoa học và ngôn ngữ công nghệ hiện đại. Dự án kết hợp khảo sát điền dã, phân tích tư liệu, đào tạo sinh viên và ứng dụng công nghệ bản đồ hóa trong quá trình triển khai.

Dự án mở ra cách tiếp cận mới: biến Hà Nội thành một “bảo tàng sống” giữa thời đại số.

Từ hơn 100 di tích trên địa bàn Hà Nội được khảo sát, nhóm nghiên cứu đã chọn ra 28 di tích tiêu biểu, xây dựng thành bốn hành trình, gắn với bốn dòng tín ngưỡng quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt.

Bốn hành trình – bốn lớp trầm tích văn hóa

Hành trình 1: Thăng Long Tứ Trấn

Khám phá bốn ngôi đền linh thiêng trấn giữ kinh thành xưa: Bạch Mã, Voi Phục, Quán Thánh và Kim Liên, tương ứng với bốn hướng Đông – Tây – Nam – Bắc. Tuyến hành trình tôn vinh không gian tâm linh đặc biệt của Thăng Long, nơi con người và thần linh cùng nhau bảo hộ cuộc sống.

Ứng dụng H-Heritage cho phép người dùng khám phá lịch sử di tích bằng điện thoại thông minh.

Hành trình 2: Các đền thờ Mẫu

Kết nối tám điểm thờ Mẫu tiêu biểu như Đông Hạ, Vũ Thạch, Bà Kiệu, Xuân Yên, Đền Dâu, Vọng Tiên, Phủ Tây Hồ và cây hương ga Long Biên. Hành trình giới thiệu tín ngưỡng Tam phủ – di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO vinh danh, với sự hòa quyện của nghi lễ, âm nhạc và niềm tôn vinh người Mẹ.

Hành trình 3: Đình thờ Tổ nghề

Dẫn du khách xuyên qua khu phố cổ Hà Nội, nơi mỗi ngôi đình là biểu tượng cho một nghề truyền thống: Kim Ngân (kim hoàn), Đồng Lạc (cổ yếm), Phả Trúc Lâm (da giày), Hà Vĩ (sơn), Phúc Hậu (tráng gương), Tú Thị (thêu), Lò Rèn (rèn), Ngũ Xã (đúc đồng)… Hành trình tái hiện lịch sử phát triển nghề thủ công, tạo nên bản sắc kinh kỳ.

Hệ thống bản đồ tương tác giúp du khách dễ dàng định vị và kết nối các điểm di sản trong nội đô Hà Nội.

Hành trình 4: Chùa Hà Nội

Gắn với Sa môn An Thiền (Phúc Điền) – một vị tổ tiêu biểu của Phật giáo Việt Nam, hành trình đưa người tham quan qua những địa danh như Báo Thiên (nay chỉ còn trong ký ức), Liên Trì, Hàm Long, Liên Phái… Đây là chuyến đi của ký ức, niềm tin và quá trình mất – còn – tái tạo di sản giữa dòng chảy lịch sử.

Số hóa tri thức di sản bằng công nghệ hiện đại

Mỗi di tích trong dự án được xây dựng thành một hồ sơ hoàn chỉnh, gồm: mô tả khoa học, hình ảnh xưa và nay, video, trích dẫn từ văn bia, tư liệu Hán Nôm, sơ đồ kiến trúc và danh mục nghiên cứu liên quan. Tất cả được số hóa và tích hợp vào bản đồ điện tử, mã QR và ứng dụng H-Heritage.

Nhờ đó, người dân, du khách, học sinh và sinh viên có thể dễ dàng tiếp cận thông tin ngay trên điện thoại thông minh, biến việc tìm hiểu di sản thành một trải nghiệm sống động, linh hoạt và mang tính giáo dục cao.

Trải nghiệm trực quan: chỉ bằng một chạm, toàn bộ hệ thống di tích hiện ra trên bản đồ số.

Biểu tượng hợp tác văn hóa Pháp – Việt

Chia sẻ tại sự kiện, Ngài Olivier Brochet – Đại sứ đặc mệnh toàn quyền nước Cộng hòa Pháp tại Việt Nam nhấn mạnh: “Dự án này là minh chứng sống động cho mối quan hệ hợp tác sâu sắc giữa Pháp và Việt Nam trong lĩnh vực văn hóa, di sản và đổi mới sáng tạo. Thông qua khoa học, công nghệ và đào tạo, chúng ta đang đưa di sản đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ”.

Ngài Olivier Brochet - Đại sứ đặc mệnh toàn quyền nước Cộng hòa Pháp tại Việt Nam phát biểu.

Trong khi đó, TS Nguyễn Thị Hiệp, Chuyên gia kỹ thuật quốc tế - Cơ quan Hợp tác Kỹ thuật quốc tế cho biết chỉ trong một năm với kinh phí khiêm tốn, dự án đã quy tụ gần 40 chuyên gia và khoảng 100 sinh viên tham gia khảo sát thực địa. Theo bà, các hành trình di sản không chỉ phục vụ du lịch, mà còn là công cụ giáo dục, nghiên cứu và kết nối cộng đồng.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Hiệp - Chuyên gia kỹ thuật quốc tế, Cơ quan Hợp tác Kỹ thuật quốc tế.

GS.TS Hoàng Anh Tuấn – Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn khẳng định, đây là một mô hình tiếp cận di sản hoàn toàn mới, giúp đưa những giá trị tưởng chừng xa xưa trở nên gần gũi, dễ tiếp cận với giới trẻ và du khách quốc tế. Nhà trường kỳ vọng dự án sẽ tiếp tục được mở rộng và nhân rộng tại các quận, huyện khác của Hà Nội và nhiều địa phương trên cả nước.

GS.TS Hoàng Anh Tuấn - Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn.

Hà Nội – một bảo tàng sống giữa thời đại số

Không chỉ đơn thuần là những tuyến du lịch, “Các hành trình du lịch di sản Hà Nội” mở ra một cách nhìn mới về Thủ đô: Hà Nội không chỉ là một điểm đến, mà là một bảo tàng sống, nơi quá khứ và hiện tại song hành, nơi di sản không nằm yên trong sách vở mà hiện diện, kể chuyện và đối thoại cùng con người.

Không gian truyền thống kết hợp công nghệ hiện đại, mở ra cách tiếp cận di sản mới cho giới trẻ.

Hành trình Thăng Long Tứ Trấn kết nối 4 ngôi đền thiêng trấn giữ bốn phương kinh thành.

Trong tương lai, khi “mạng lưới di sản” được mở rộng như hình dung của nhóm nghiên cứu – mỗi di tích là một “trạm dừng” kết nối văn hóa và lịch sử – Hà Nội sẽ hiện lên như một bản đồ ký ức sống động, được dẫn lối bằng công nghệ và gìn giữ bằng tình yêu di sản của cộng đồng.

Hải Hà/VOV.VN