Dầu ăn 'bẩn' - trách nhiệm không thể 'trôi' theo dầu

Đây là hồi chuông báo động lớn không chỉ về an toàn vệ sinh thực phẩm, mà còn về những lỗ hổng nghiêm trọng trong quản lý liên ngành.

Liên quan đến vụ việc triệt phá một đường dây chế biến dầu dùng cho thức ăn chăn nuôi thành cho người với số lượng đã tiêu thụ lên tới hàng chục nghìn tấn tại địa bàn tỉnh Hưng Yên, người tiêu dùng không khỏi bất an khi hàng chục nghìn tấn dầu ăn dành cho vật nuôi có thể trót lọt vào chuỗi thực phẩm cho người mà không bị phát hiện trong nhiều năm.

Sau vụ sữa giả, thịt lợn bệnh thì vụ việc này lại một lần nữa gây rung động dư luận. Đây là hồi chuông báo động lớn không chỉ về an toàn vệ sinh thực phẩm, mà còn về những lỗ hổng nghiêm trọng trong quản lý liên ngành. Trong một xã hội hiện đại, việc người dân ăn gì, uống gì không thể để trở thành trò may rủi hay "đánh cược" với sức khỏe.

Tang vật vụ án. Ảnh: TTXVN phát

Theo thông tin từ cơ quan chức năng, dầu ăn sau khi được thu gom từ các nguồn nguyên liệu chỉ dành cho chăn nuôi, đã được gia công rồi cung ứng vào thị trường tiêu dùng – nơi lẽ ra chỉ nên có những sản phẩm đủ chuẩn vệ sinh và an toàn cho sức khỏe con người.

Nhãn hiệu dầu ăn Ofood của Công ty TNHH Sản xuất và Xuất nhập khẩu Nhật Minh Food được rao bán rộng rãi trên thị trường với danh nghĩa là dầu thực phẩm bổ sung vitamin A.

Tuy nhiên, kết quả kiểm nghiệm cho thấy sản phẩm hoàn toàn không chứa vitamin như công bố và nghiêm trọng hơn đây là loại dầu thực vật không đạt chuẩn an toàn thực phẩm, vốn chỉ dùng để chế biến thức ăn cho vật nuôi. Hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn đe dọa nghiêm trọng sức khỏe cộng đồng.

Vụ việc trên đặt ra một câu hỏi nhức nhối dư luận vẫn chưa có lời giải. Đó là trách nhiệm chính thuộc về cơ quan nào, thuộc Bộ Công Thương, Bộ Y tế hay các cấp địa phương khi loại sản phẩm nguy hiểm như vậy có thể âm thầm “chảy” vào hàng triệu bữa ăn của người dân. Bởi, theo Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), quy định tại Điều 39 Nghị định số 15/2018/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm nêu rõ: Mặt hàng dầu thực vật thuộc nhóm sản phẩm do Bộ Công Thương chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm, bao gồm toàn bộ chuỗi sản xuất, chế biến, kinh doanh và lưu thông trên thị trường. Theo Nghị định số 98/2017/NĐ-CP của Chính phủ về quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Công Thương, Bộ này chịu trách nhiệm quản lý an toàn thực phẩm trong suốt quá trình sản xuất, chế biến, bảo quản, vận chuyển, xuất khẩu, nhập khẩu, kinh doanh đối với các loại rượu, bia, nước giải khát, sữa chế biến, dầu thực vật, sản phẩm chế biến bột và tinh bột và các thực phẩm khác theo quy định của Chính phủ. Việc để các cơ sở sản xuất dầu “đen” tồn tại, không được kiểm tra, giám sát chặt chẽ là lỗi trong khâu hậu kiểm và quản lý thị trường.

Lực lượng Công an làm việc với Công ty TNHH sản xuất và xuất nhập khẩu Nhật Minh Food. Ảnh: TTXVN

Còn đại diện Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho biết, về phân cấp quản lý, hiện nay lại giao quyền cho ủy ban nhân dân các tỉnh thực hiện việc kiểm tra, giám sát an toàn vệ sinh thực phẩm. Hiện những vụ việc nêu trên đang được cơ quan công an xử lý theo quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó, theo Nghị định số 42/2025/NĐ-CP của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Y tế thì Bộ Y tế là cơ quan chịu trách nhiệm quản lý an toàn thực phẩm trong suốt quá trình sản xuất, sơ chế, chế biến, bảo quản, vận chuyển, xuất khẩu, nhập khẩu, kinh doanh đối với thực phẩm và sản phẩm thực phẩm.Vấn đề đặt ra là vì sao không có cơ chế đủ mạnh để phân loại, theo dõi và cảnh báo kịp thời những loại nguyên liệu chỉ dùng cho chăn nuôi? Sự chồng chéo trong quản lý giữa các bộ, ngành đang tạo điều kiện để tội phạm thực phẩm lợi dụng, khai thác triệt để những kẽ hở của pháp luật. Việc thiếu một hệ thống kiểm soát chéo, phân quyền rõ ràng và cơ chế phản ứng nhanh đang khiến người tiêu dùng rơi vào thế yếu, phó mặc mạng sống cho lòng tham của một số kẻ kinh doanh phi đạo đức. Vấn đề thực phẩm không an toàn đã nhiều lần được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh như một mối đe dọa an ninh phi truyền thống, có tác động lâu dài đến giống nòi, chi phí y tế và niềm tin xã hội. Thông điệp “không có vùng cấm trong xử lý thực phẩm bẩn” cần được thực thi không chỉ trong lời nói mà cả bằng hành động mạnh tay, có trách nhiệm của từng bộ, ngành. Đây là lúc cần xây dựng một cơ chế điều phối liên ngành thực sự hiệu quả, tránh việc “cha chung không ai khóc” và nâng mức xử phạt để răn đe đủ mạnh với những hành vi “đầu độc” cộng đồng.

Tang vật vụ án. Ảnh: TTXVN phát

Trong phiên họp vào giữa tháng 5 của Thường trực Chính phủ về một số nội dung quan trọng; trong đó có nội dung về đề nghị xây dựng Luật An toàn thực phẩm (sửa đổi), Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu: Thiết kế các chính sách để xử lý được các vấn đề cấp bách hiện nay mà thực tế đang đặt ra, quy định rõ một cơ quan chịu trách nhiệm chính và xác định rõ thẩm quyền của các cơ quan, sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Y tế, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các bộ, ngành liên quan trong quản lý an toàn thực phẩm, phân định trách nhiệm, chức năng, nhiệm vụ, không để chồng chéo, bỏ sót nhiệm vụ, không để khoảng trống trong quản lý nhà nước.
Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng yêu cầu khẩn trương xây dựng dự án Luật An toàn thực phẩm (sửa đổi) và trình Quốc hội trong thời gian sớm nhất, đồng thời trình ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 15/2018/NĐ-CP ngày 2/2/2018 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm. Thủ tướng Chính phủ cũng đã giao các bộ ngành nghiên cứu tăng mức chế tài xử phạt đối với vi phạm an toàn thực phẩm.
Bày tỏ những bức xúc về vấn nạn mất an toàn vệ sinh thực phẩm, hàng giả vẫn diễn ra ảnh hưởng tới niềm tin của người tiêu dùng, trong Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, nhiều đại biểu cho rằng, vấn đề này không thể chỉ để một mình lực lượng công an vào cuộc, mà cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị. Bên cạnh đó, mô hình chính quyền hai cấp cũng đã bắt đầu được vận hành thử và sẽ chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/7 tới và việc phân cấp, phân quyền đã được xác lập rất rõ ràng. Khi đó, nếu một doanh nghiệp đăng ký sản xuất tại địa phương mà chính quyền không kiểm soát được để xảy ra tình trạng đăng ký một đằng, sản xuất một nẻo, đưa hàng giả, hàng kém chất lượng ra thị trường thì người đứng đầu địa phương đó phải là người chịu trách nhiệm đầu tiên.
Vụ việc dầu ăn chăn nuôi “đội lốt” dầu thực phẩm cho người không chỉ là một cú sốc đối với niềm tin người tiêu dùng mà còn là bài kiểm tra năng lực quản lý nhà nước. Nếu cơ chế vẫn chồng chéo, xử lý vẫn manh mún và trách nhiệm vẫn bị đùn đẩy thì vẫn còn lỗ hổng để những kẻ làm ăn bất hợp pháp trục lợi, bất chấp hậu quả đối với sức khỏe cộng đồng. Chính phủ đã thể hiện quyết tâm cao trong bảo vệ an toàn thực phẩm, nhưng để bảo vệ bữa ăn cho từng người dân, cần một hệ thống pháp lý đủ mạnh, hành động quyết liệt và minh bạch từ mọi cấp ngành.