Dấu ấn Cà Mau trong hành trình dân chủBài 1: Cà Mau trong cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên

Bài 1: Cà Mau trong cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên

Trong ký ức của những nhân chứng lịch sử như bà Ngô Thị Huệ hay bà Nguyễn Thị Bình, 6/1/1946 là ngày hội không thể nào quên. Ðó là ngày mà những thợ lò than Năm Căn đen sạm hay những bà mẹ buôn thúng bán bưng lần đầu tiên được cầm trên tay lá phiếu quyết định tương lai đất nước. Dưới làn đạn quân thù, tinh thần đại đoàn kết của quân và dân Cà Mau đã cùng cả nước viết nên lịch sử: bầu những đại diện ưu tú tham gia Quốc hội khóa I, mở ra kỷ nguyên mới cho nền dân chủ nước nhà.

Bản hùng ca dân chủ giữa khói lửa chiến tranh

Cách đây gần 80 năm, đáp lại lời kêu gọi thiêng liêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, toàn thể Nhân dân Việt Nam bước vào cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa với ý chí sắt đá và niềm tin son sắt vào tương lai độc lập của dân tộc.

Tại Cà Mau (khi đó là tỉnh Bạc Liêu), không khí chuẩn bị bầu cử diễn ra trong bối cảnh vô cùng đặc biệt: thực dân Pháp chiếm đóng nhiều tỉnh Nam Bộ và đang rậm rịch tiến sát địa bàn tỉnh.

Dẫu khó khăn bủa vây, Tỉnh ủy và chính quyền lúc bấy giờ vẫn nghiêm chỉnh chấp hành chủ trương của Trung ương. Các cán bộ được cử về tận từng địa phương để tuyên truyền rộng rãi, biến cuộc bầu cử thành đợt vận động nâng cao dân trí và củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Cố nhân sĩ Ngô Thị Huệ (Bảy Huệ, 1918-2022) - một trong những đại biểu Quốc hội (ÐBQH) khóa I, viết trong hồi ký "Tiếng sóng bủa ghềnh" (Nhà Xuất bản Trẻ, 2015): “Ủy ban Mặt trận Việt Minh giới thiệu đại diện đủ các giới, không phân biệt đảng phái, tôn giáo, nhân sĩ, trí thức tham gia ứng cử”. Ở tỉnh Bạc Liêu có khoảng 6-7 người ứng cử ÐBQH khóa I.

Các nữ ĐBQH khóa I. Ảnh: Tư liệu

Những lá phiếu thấm tình dân quê biển

Ngày 6/1/1946 trở thành ngày hội lớn của người dân Ðất Mũi. Từ nông thôn đến thành thị, từ những thợ lò than đen sạm đến những phụ nữ mua bán tảo tần, tất cả đều náo nức hướng về lá phiếu tự do. Kết quả thật ấn tượng: 95% cử tri tại địa phương tham gia bỏ phiếu.

3 đại diện ưu tú, có uy tín nhất được Nhân dân tin tưởng bầu chọn là: thầy giáo Nguyễn Văn Ðính (đại diện trí thức), cụ Cao Triều Phát (đại diện tôn giáo) và bà Ngô Thị Huệ (cán bộ cách mạng).

Ký ức về những ngày vận động ấy vẫn còn vẹn nguyên trong những trang hồi ký của bà Bảy Huệ: “Xúc động nhất là lần tôi xuống tận vùng đốt than Năm Căn, được tiếp xúc hàng ngàn thợ lò trong bộ quần áo bằng bố tời, họ chăm chú lắng nghe lần đầu tiên trong đời về cuộc bầu cử để lập chính quyền kháng chiến”; “Tâm trí tôi lại khắc ghi thêm hình ảnh những bà mẹ, người chị buôn thúng bán bưng, với những dòng chữ nguệch ngoạc đã viết tên Huệ trên những tấm lá chuối, giấy gói hàng chuyền tay cho nhau đọc, vận động bỏ phiếu cho tôi”.

Tại Hội nghị Tổng kết hoạt động Ðoàn ÐBQH tỉnh Bạc Liêu khóa XIV và kỷ niệm 75 năm ngày Tổng tuyển cử đầu tiên, đồng chí Trương Minh Chiến (nguyên Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Trưởng đoàn ÐBQH tỉnh Bạc Liêu khóa XIII), cho biết: Trên địa bàn tỉnh, những dấu ấn lịch sử ấy vẫn hiện hữu qua những "nhân chứng sống" trực tiếp đi bỏ lá phiếu đầu tiên. Ðó là bà Nguyễn Thị Bình (sinh năm 1927, thường gọi Út Bình, nguyên Thường vụ Tỉnh ủy, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Minh Hải, ÐBQH khóa VII - PV), hiện đang sinh sống tại xã Hòa Bình.

Bà Nguyễn Thị Bình dự Hội nghị Tổng kết hoạt động Ðoàn ÐBQH tỉnh Bạc Liêu khóa XIV và kỷ niệm 75 năm ngày Tổng tuyển cử đầu tiên. Ảnh: cand.com.vn

Bên cạnh đó, lịch sử còn ghi danh những người con ưu tú khác tham gia vào sự kiện trọng đại này như: bà Ngô Thị Huệ (phu nhân cố Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh), cụ Cao Triều Phát và cụ Hoàng Kế Ngô. Ðây là những tấm gương sáng ngời về tinh thần dân chủ và lòng yêu nước của Nhân dân Bạc Liêu trong buổi đầu thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Giá trị lịch sử và niềm tự hào dân tộc

Sau thắng lợi của cuộc bầu cử, hành trình đưa các đại biểu miền Nam ra dự họp tại Hà Nội là kỳ tích về lòng kiên trung. Do quân Pháp đánh sang Lào và cắt đứt nhiều tuyến đường, các đại biểu không thể đi đường công khai.

Tháng 3/1946, đoàn đại biểu xuất phát từ vàm Ông Trang (Cà Mau) trên chiếc thuyền đánh cá để sang Thái Lan. Cuộc hành trình kéo dài suốt 6 tháng ròng rã qua Thái Lan, Trung Quốc rồi mới về tới Hà Nội. Do điều kiện di chuyển khắc nghiệt, khi đoàn đại biểu miền Nam đến nơi, Quốc hội khóa I đã chuẩn bị bước vào kỳ họp thứ hai (tháng 10/1946).

Sau tổng tuyển cử, Nhân dân bầu ra 333 ÐBQH khóa I trong số hàng ngàn người ứng cử và đề cử. (Ảnh tư liệu)

Thắng lợi của cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên tại Cà Mau nói riêng và cả nước nói chung khẳng định: Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là Nhà nước hợp pháp, dân chủ, của dân, do dân và vì dân.

Ông Nguyễn Huy Thái, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Ðoàn ÐBQH tỉnh Cà Mau, khẳng định: Thắng lợi này mở ra thời kỳ đất nước có một Quốc hội, Chính phủ thống nhất và một bản Hiến pháp tiến bộ, đủ tư cách pháp lý để đại diện cho Nhân dân về cả đối nội và đối ngoại.

Ðồng chí Trương Minh Chiến cũng bày tỏ niềm tự hào sâu sắc về truyền thống vẻ vang của Quốc hội Việt Nam. Ðồng chí khẳng định, chúng ta luôn tự hào về cuộc Tổng tuyển cử năm 1946 - sự kiện khai sinh ra Quốc hội khóa I của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam).

80 năm nhìn lại, những nhân chứng sống như bà Nguyễn Thị Bình hay những câu chuyện của bà Ngô Thị Huệ vẫn là lời nhắc nhở thế hệ hôm nay về giá trị của độc lập và quyền làm chủ. Cà Mau - địa đầu cực Nam Tổ quốc đã, đang và sẽ luôn giữ vững tinh thần của cuộc Tổng tuyển cử năm 1946 bầu Quốc hội: vượt qua gian khó để làm chủ vận mệnh dân tộc./.

Nguyễn Quốc

Bài 2: Từ lá phiếu đầu tiên đến nghị trường