Dấu ấn lịch sử của Châu bản triều Nguyễn

Châu bản triều Nguyễn là hệ thống văn bản hành chính được sản sinh trong quá trình hoạt động quản lý nhà nước của bộ máy chính quyền triều Nguyễn, bao gồm văn bản do các Hoàng đế ban hành và văn bản do các cơ quan trong hệ thống chính quyền đệ trình lên Hoàng đế phê duyệt bằng mực màu son đỏ.

Trưng bày giới thiệu đến công chúng hàng trăm trang tài liệu đặc sắc được lựa chọn từ khối Châu bản triều Nguyễn và nhiều hiện vật tiêu biểu. Trong đó, nhiều văn bản quan trọng lần đầu tiên được công bố.

Một trong những điểm đáng chú ý của trưng bày lần này là không gian thiết kế ấn tượng kết hợp công nghệ trình chiếu, nghệ thuật sắp đặt, làm tôn lên giá trị của tài liệu, hiện vật trưng bày, hứa hẹn đem đến cho người xem những trải nghiệm sống động.

Bên cạnh đó, khách tham quan còn được trực tiếp tương tác để tìm hiểu, khám phá thêm nhiều thông tin lịch sử bổ ích, thú vị từ Châu bản.

Theo cố GS-NGND. Phan Huy Lê: “Châu bản triều Nguyễn là một di sản văn hóa mang giá trị kép, vừa là vật thể vừa phi vật thể vô giá, không những ‘quý hiếm’ mà còn ‘duy nhất’, ‘độc bản’ được bảo tồn đến ngày nay”. Trong ảnh là “Ấn Mệnh đức chi bảo” dưới thời vua Gia Long (1802 - 1819), được làm bằng chất liệu vàng, dùng đóng trên các văn bản ban thưởng cho quan viên có công lao hoặc thành tích đặc biệt.

Châu bản triều Nguyễn còn lại hiện nay gồm hơn 86.000 văn bản gốc của 11 triều vua nhà Nguyễn là Gia Long, Minh Mệnh, Thiệu Trị, Tự Đức, Kiến Phúc, Hàm Nghi, Đồng Khánh, Thành Thái, Duy Tân, Khải Định và Bảo Đại.

Đây cũng là tài liệu hành chính gốc duy nhất ở Việt Nam và thuộc số ít trên thế giới còn lưu được bút tích phê duyệt trực tiếp của các hoàng đế trên văn bản. Trong ảnh là Hòa ước Giáp Thân năm 1884 ký giữa Đại Nam và Pháp.

Trải qua 143 năm tồn tại (1802 - 1945), triều Nguyễn đã lưu dấu ấn trong lịch sử về thống nhất giang sơn, xác lập chủ quyền, quan hệ bang giao, kiến thiết kinh đô, văn hóa giáo dục, đời sống xã hội, thiết chế hành chính, chế định luật pháp, khoa cử thư tịch..., tất cả đều được phản ánh rõ nét qua Châu bản.

Theo cố GS. Nguyễn Thế Anh: “Việc sử dụng các Châu bản để nghiên cứu về lịch sử Việt Nam thế kỷ XIX và XX là không thể phủ nhận. Nhiều điểm mơ hồ sẽ được làm sáng tỏ trong các tài liệu này, mặc dù bị khiếm khuyết, nhưng nhiều sự thật được chấp nhận cho đến nay sẽ bị thử thách khi đối đầu với Châu bản”.

Năm 2014, Châu bản triều Nguyễn được UNESCO vinh danh là Di sản tư liệu khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Năm 2017, Châu bản triều Nguyễn được UNESCO vinh danh là Di sản tư liệu thế giới.

Tin ảnh: Thạch Thảo