Dấu mốc nổi bật trong chuyển đổi năng lượng xanh

Nhà máy điện mặt trời Phù Mỹ, tỉnh Gia Lai.

Đây được coi là bước ngoặt quan trọng bởi năng lượng mặt trời và năng lượng gió đang tăng trưởng đủ nhanh để đáp ứng nhu cầu về điện gia tăng, đồng thời góp phần giải bài toán an ninh năng lượng.

Lần đầu tiên năng lượng tái tạo vượt qua than đá trong việc tạo ra tổng sản lượng điện trên toàn cầu, với điện mặt trời và điện gió vượt xa mức tăng trưởng nhu cầu điện trong năm nay. Đáng chú ý, công suất điện mặt trời toàn cầu đã tăng kỷ lục 31%, trong khi năng lượng gió tăng 7,7%.

Theo báo cáo mới nhất của Tổ chức nghiên cứu năng lượng Ember, từ tháng 1 đến 6/2025, các nguồn điện gió và điện mặt trời đã cung cấp khoảng 5.072 terawatt giờ (TWh) điện, vượt mức 4.896 TWh từ than đá. Trong cùng giai đoạn, nhu cầu điện toàn cầu tăng 2,6%, tương đương 369 TWh, và được bù đắp chủ yếu bởi sản lượng điện mặt trời (tăng 306 TWh) và điện gió (tăng 97 TWh). Điều này có nghĩa là năng lượng tái tạo có thể bắt kịp tốc độ tăng trưởng nhu cầu điện trên toàn thế giới.

Hai động lực chính của xu hướng tăng sản lượng điện từ năng lượng tái tạo đến từ Trung Quốc và Ấn Độ. Trong sáu tháng đầu năm nay, Trung Quốc dẫn đầu thế giới về phát triển năng lượng tái tạo và đã có dấu hiệu giảm nhẹ sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Theo đó, sản lượng điện mặt trời của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới tăng 43% và điện gió tăng 16%, giúp giảm 2% sản lượng điện từ nhiên liệu hóa thạch. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu trở thành thách thức toàn cầu, Trung Quốc nổi lên như một trong những quốc gia đi đầu trong chuyển đổi năng lượng và phát triển năng lượng tái tạo. Đây là bước đi chiến lược của Trung Quốc nhằm hiện thực hóa mục tiêu trung hòa carbon và tăng cường khả năng thích ứng trước thiên tai, bảo đảm phát triển bền vững.

Trong khi đó, Ấn Độ cũng ghi nhận tốc độ tăng trưởng kỷ lục của năng lượng mặt trời và gió, vượt qua mức tăng trưởng nhu cầu. Điện gió và điện mặt trời ở quốc gia đông dân nhất thế giới lần lượt tăng 29% và 31%, góp phần cắt giảm 3,1% lượng than và khí sử dụng.

Trong bối cảnh nhu cầu về điện tăng cao bởi thời tiết cực đoan, sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI), sự bùng nổ của các trung tâm dữ liệu, xe điện và máy bơm nhiệt, những yếu tố đã đóng góp 0,7% vào mức tăng trưởng nhu cầu điện toàn cầu trong năm 2024, năng lượng tái tạo ngày càng trở nên hấp dẫn hơn. Đây cũng là nguồn năng lượng đóng vai trò then chốt khi các quốc gia đang nỗ lực tăng cường bảo đảm an ninh năng lượng.

Để đáp ứng nhu cầu điện năng tăng cao, nhiều quốc gia khuyến khích đa dạng hóa nguồn điện và công nghệ, đồng thời hỗ trợ đầu tư, thúc đẩy đổi mới công nghệ và cho phép vận hành thị trường hiệu quả để nâng cao tính linh hoạt, khả năng phục hồi và ổn định của hệ thống điện. Đầu tư vào cơ sở hạ tầng lưới điện như hệ thống lưu trữ năng lượng, lưới điện siêu nhỏ và cáp điện ngầm cũng là những yếu tố quan trọng nhằm tăng cường an ninh năng lượng.

Với một trong những trọng điểm là phát triển “Lưới điện Tương lai” - hệ thống phân phối tại các nền kinh tế mới nổi được thiết kế sẵn sàng cho năng lượng tái tạo, thông minh số và bền vững tài chính, Liên minh Năng lượng toàn cầu vì con người và hành tinh (GEAPP) mới đây cho biết sẽ đầu tư khoảng 7,5 tỷ đô-la trong giai đoạn 2026-2030 nhằm hỗ trợ các nước đang phát triển chuyển dịch sang năng lượng sạch, trong bối cảnh cuộc chiến chống biến đổi khí hậu đối mặt nhiều thách thức và các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ hay nắng nóng kéo dài thường xuyên xảy ra với mức độ nghiêm trọng.

Chuyển đổi sang năng lượng tái tạo được coi là con đường tất yếu trong phát triển xanh. Sự tăng trưởng ấn tượng của các nguồn năng lượng tái tạo trong cơ cấu điện toàn cầu cho thấy tiến trình chuyển đổi năng lượng đang đi đúng hướng. Sự phát triển mạnh mẽ của năng lượng tái tạo giúp giảm đáng kể lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính, đem lại hy vọng giúp thế giới đẩy nhanh việc hoàn thành các mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng và chống biến đổi khí hậu.

ANH THƯ