Đẩy mạnh phòng, chống thuốc lá ngoại nhập lậu trên các tuyến biên giới

Lực lượng chức năng BĐBP thu giữ số lượng lớn thuốc lá ngoại nhập lậu. Ảnh: Hải Yến

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có hàng triệu người tử vong vì thuốc lá; hàng triệu người khác chịu ảnh hưởng của khói thuốc thụ động. Việt Nam hiện nằm trong nhóm các quốc gia có tỷ lệ người hút thuốc cao, kéo theo gánh nặng bệnh tật và chi phí điều trị lên đến hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm. Gánh nặng này tác động trực tiếp đến hệ thống y tế, năng suất lao động và chất lượng cuộc sống của người dân.

Cũng theo các chuyên gia y tế, thuốc lá gây tổn thương nghiêm trọng đến tim mạch, hô hấp và hệ miễn dịch; tác động tiêu cực đến phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ và môi trường sống. Trong khi đó, nguồn thu từ thuế thuốc lá chưa thể bù đắp được những thiệt hại kinh tế - xã hội do hơn 7.000 chất độc hại có trong thuốc lá gây ra. Thực tế này cho thấy việc kiểm soát nguồn cung bất hợp pháp, đặc biệt là thuốc lá lậu, giữ vai trò rất quan trọng trong chiến lược phòng, chống tác hại thuốc lá tại cộng đồng.

Thời gian qua, tại các tuyến biên giới phía Bắc và Tây Nam, hoạt động buôn lậu thuốc lá tiếp tục gia tăng thủ đoạn. Đối tượng lợi dụng địa hình rừng núi, sông nước, các lối mở, đường mòn để vận chuyển hàng nhỏ lẻ nhằm tránh bị phát hiện. Nhiều đường dây tổ chức chặt chẽ, phân công nhiệm vụ cụ thể từ khâu cảnh giới, vận chuyển đến tiêu thụ. Một số đối tượng thuê người dân địa phương vận chuyển thuê bằng phương tiện thô sơ với tiền công cao, gây ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống xã hội và an ninh trật tự khu vực biên giới.

Cán bộ Đồn Biên phòng Sông Trăng, BĐBP tỉnh Tây Ninh kiểm điếm số tang vật là thuốc lá lậu trong đợt cao điểm bị thu giữ. Ảnh: Minh Luận

Chủng loại thuốc lá lậu cũng ngày càng đa dạng: Hero, Jet, Scott, Yunyan, Chunghwa… với nguồn gốc từ Trung Quốc, Singapore, Anh. Thuốc lá thế hệ mới, các loại tinh dầu, phụ kiện đi kèm cũng xuất hiện ngày càng nhiều, được vận chuyển bằng thủ đoạn tinh vi để trà trộn vào thị trường nội địa. Một số đối tượng còn chia nhỏ nguyên liệu lá thuốc lá kém chất lượng, hợp thức hóa giấy tờ nhằm đưa vào sản xuất trong nước.

Trên tuyến biên giới bộ, hàng thường tập kết sát đường biên, chờ thời điểm đêm tối hoặc thời tiết xấu để vận chuyển qua các đường mòn. Trên tuyến biển, thuốc lá lậu được giấu trong khoang hàng, lẫn với hải sản hoặc các loại hàng hóa khác; thậm chí có phương tiện trá hình tàu cá để lợi dụng việc ra vào khu vực ven biển. Khi bị phát hiện, nhiều đối tượng tháo biển kiểm soát, sử dụng phương tiện công suất lớn hoặc chống trả quyết liệt, gây nguy hiểm cho lực lượng chức năng và người dân. Tình huống này tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cao, đe dọa trực tiếp lực lượng làm nhiệm vụ và người dân khu vực lân cận.

BĐBP tỉnh Tây Ninh tổ chức tuyên truyền lưu động về phòng chống tàng trữ, buôn bán thuốc lá lậu. Ảnh: Hải Yến

Đáng chú ý, các đường dây buôn lậu thường hoạt động theo mô hình có tổ chức, phân công vai trò rõ ràng. Người “dò đường” dẫn nhóm chính đi theo lộ trình an toàn, người “cảnh giới” theo dõi di chuyển của lực lượng chức năng. Nhiều vụ việc cho thấy các đối tượng sử dụng bộ đàm, điện thoại, thậm chí Flycam để quan sát từ xa, truyền thông tin liên tục cho các đối tượng vận chuyển. Hệ thống liên lạc này giúp chúng chủ động né tránh lực lượng kiểm tra, hoặc tìm cách tẩu thoát khi bị vây bắt. Những phương thức manh động, linh hoạt ấy khiến công tác đấu tranh, ngăn chặn của lực lượng chức năng gặp nhiều thách thức, đòi hỏi sự phối hợp, kiên trì và nhiều giải pháp nghiệp vụ đồng bộ hơn.

Khung pháp lý hiện hành quy định truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi vận chuyển từ 1.500 bao thuốc lá trở lên, với mức phạt tù từ 6 tháng đến 10 năm tùy tính chất vụ việc. Dưới mức này, người vi phạm bị xử phạt hành chính và tịch thu tang vật. Tuy nhiên, việc xử lý gặp nhiều trở ngại do đối tượng bỏ hàng chạy trốn, không khai báo người cầm đầu hoặc không có khả năng nộp phạt.

Cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng cửa khẩu Long Bình, BĐBP An Giang tuần tra, bảo vệ biên giới trên sông Bình Di, xã Khánh Bình, huyện An Phú, tỉnh An Giang. Ảnh: Chiến Khu

Trước diễn biến phức tạp của tình trạng buôn lậu thuốc lá, BĐBP đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, bám sát chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Quốc phòng và các Ban Chỉ đạo quốc gia. Các đơn vị tổ chức quán triệt nghiêm túc nhiệm vụ, duy trì đường dây nóng tiếp nhận thông tin từ nhân dân, tăng cường lực lượng tuần tra, kiểm soát tại khu vực biên giới, cửa khẩu và cảng biển. Bên cạnh đó, công tác phối hợp giữa Biên phòng với Công an, Hải quan, Quản lý thị trường được củng cố, giúp chia sẻ thông tin nhanh, hỗ trợ xử lý kịp thời các vụ việc phát sinh.

Trên cơ sở nắm chắc tình hình địa bàn, các đơn vị BĐBP đã sử dụng linh hoạt các biện pháp nghiệp vụ chuyên sâu, kiểm soát chặt chẽ người và phương tiện hoạt động trên địa bàn quản lý. Sử dụng đồng bộ các biện pháp công tác nghiệp vụ, tăng cường tuần tra, kiểm soát chặt chẽ người, phương tiện hoạt động trong khu vực biên giới, cửa khẩu, cảng biển, kết hợp các biện pháp nghiệp vụ đảm bảo chuyên sâu, nắm chắc tình hình, xác định đúng đường dây, đối tượng cầm đầu để có phương án đấu tranh, triệt phá nhằm răn đe, phòng ngừa chung.

Song song với các biện pháp nghiệp vụ, BĐBP chú trọng nâng cao trách nhiệm của người chỉ huy và cấp ủy, tổ chức đảng. Công tác quản lý chính trị nội bộ được siết chặt, kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các tập thể, cá nhân thiếu trách nhiệm hoặc vi phạm kỷ luật. Đồng thời, phối hợp thực hiện tốt quy chế phối hợp giữa các lực lượng trong chia sẻ thông tin và đấu tranh ngăn chặn; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phát huy vai trò của nhân dân trong tố giác, tin báo về tội phạm.

Cuộc chiến chống thuốc lá lậu và phòng, chống tác hại của thuốc lá đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, mỗi gia đình và mỗi người dân. Sự chung sức của cộng đồng, cùng nỗ lực bền bỉ của BĐBP sẽ góp phần bảo vệ sức khỏe người dân, giữ vững an ninh trật tự địa bàn biên giới.

Ngọc Lâm