Dạy nội dung Giáo dục địa phương sau sáp nhập: 'Người trong cuộc' chia sẻ về cả thách thức và cơ hội

Sau sáp nhập, dạy học Giáo dục địa phương còn gặp khó khăn do tài liệu chưa hoàn thiện, nội dung cần điều chỉnh để phù hợp đặc điểm mới. Bên cạnh đó, đội ngũ giáo viên phải kiêm nhiệm thêm nhiều vai trò khác như biên soạn, tổng hợp, chỉnh sửa lại kiến thức để phù hợp với thực tiễn của từng địa phương.

Trước tình hình đó, nhiều trường đã chủ động tổ chức tập huấn, giúp giáo viên có thêm kỹ năng và kinh nghiệm. Đây cũng là dịp để giáo viên phát huy sự sáng tạo, tinh thần trách nhiệm, đồng thời góp phần đưa chương trình Giáo dục địa phương ngày càng gần gũi và thiết thực hơn với học sinh.

Vừa là thách thức, vừa là cơ hội để làm phong phú bài giảng

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Nguyễn Công Phong - Phó Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Việt Đoàn (xã Liên Bão, tỉnh Bắc Ninh) cho biết, sau khi tỉnh Bắc Giang và tỉnh Bắc Ninh sáp nhập lấy tên là tỉnh Bắc Ninh, chương trình Giáo dục địa phương đứng trước một số thách thức cả về nội dung lẫn cách thức tổ chức triển khai.

Thầy Nguyễn Công Phong - Phó Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Việt Đoàn (xã Liên Bão, tỉnh Bắc Ninh). Ảnh: website nhà trường

Theo thầy Phong, trước đây, chương trình Giáo dục địa phương được xây dựng gắn liền với đặc thù lịch sử, văn hóa, địa lý, kinh tế - xã hội của từng địa phương. Tuy nhiên, sau sắp xếp, nhiều nội dung trong chương trình cũ không còn phù hợp với thực tiễn. Điều này đặt ra bài toán phải điều chỉnh, sắp xếp lại nội dung dạy học để vừa giữ được bản sắc, vừa đảm bảo tính thống nhất, khoa học.

Thực tế triển khai cho thấy, các nội dung gắn liền với yếu tố địa lý, lịch sử đã bộc lộ rõ sự bất cập. Đơn cử, trước đây tỉnh Bắc Ninh (cũ) được xác định thuộc vùng đồng bằng Bắc Bộ, còn tỉnh Bắc Giang lại thuộc khu vực trung du miền núi phía Bắc. Như vậy, sau khi sáp nhập, câu hỏi đặt ra là tỉnh Bắc Ninh (mới) sẽ thuộc vùng nào. Nếu không có sự hướng dẫn, thống nhất từ cơ quan quản lý cấp trên, giáo viên rất lúng túng khi truyền đạt kiến thức cho học sinh. Tình trạng này dễ dẫn đến việc giáo viên mỗi nơi giảng dạy một cách khác nhau, học sinh tiếp nhận kiến thức không đồng nhất, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục cũng như kết quả thi cử sau này.

“Để khắc phục vấn đề trên, Nhà trường đã chủ động tổ chức các buổi tập huấn, bồi dưỡng, nhằm giúp giáo viên làm quen với chương trình mới và thích ứng với sự thay đổi. Đây là giải pháp cần thiết, giúp giáo viên có cơ hội chia sẻ kinh nghiệm, tháo gỡ khó khăn, đồng thời đảm bảo tính đồng bộ trong nội bộ nhà trường.

Ở góc độ giáo viên và học sinh, việc thay đổi nội dung Giáo dục địa phương cũng mang đến không ít khó khăn. Bởi giáo viên vốn quen với cách dạy theo chương trình cũ, nay phải cập nhật thêm kiến thức mới, trong khi nhiều nội dung còn chưa có hướng dẫn cụ thể. Trong khi đó, học sinh cũng đã quen với những kiến thức trước đây, giờ phải tiếp cận nội dung mới có sự điều chỉnh, thay đổi về vị trí địa lý, đơn vị hành chính, lịch sử… nên ban đầu còn bỡ ngỡ”, thầy Phong cho biết.

Cùng bàn vấn đề này, thầy Bùi Duy Quốc - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Nguyễn Bỉnh Khiêm (phường Hòa Khánh, thành phố Đà Nẵng) cho biết, một trong những khó khăn lớn nhất hiện nay là việc hoàn thiện tài liệu giảng dạy thống nhất theo đơn vị hành chính mới. Trước khi sáp nhập, mỗi địa phương đều có bộ tài liệu riêng, phản ánh những đặc trưng về lịch sử, địa lý, văn hóa và kinh tế - xã hội của mình. Sau khi hợp nhất, nhiều nội dung không còn phù hợp nếu giữ nguyên theo chương trình cũ. Do đó, Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Đà Nẵng phải tổ chức biên soạn lại tài liệu, rà soát kỹ càng để chọn lọc nội dung cần giữ, điều chỉnh hoặc thay thế những phần không còn phù hợp.

Theo thầy Quốc, hiện nay, Nhà trường chưa triển khai dạy chương trình Giáo dục địa phương mới, bởi tài liệu thống nhất từ Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Đà Nẵng đang trong quá trình hoàn thiện. Tuy nhiên, Nhà trường đã chủ động giao cho giáo viên dựa trên khung tài liệu ban đầu của Sở để tiến hành biên soạn, chỉnh sửa từng chuyên đề.

Thầy Bùi Duy Quốc - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Nguyễn Bỉnh Khiêm (phường Hòa Khánh, thành phố Đà Nẵng). Ảnh: Nhân vật từng cung cấp

“Dự kiến đến tháng 10, chương trình Giáo dục địa phương mới có thể triển khai dạy chính thức. Trong khoảng thời gian này, học sinh vẫn học theo tài liệu cũ để đảm bảo việc học tập không bị gián đoạn. Đây cũng là cách tạm thời để duy trì sự ổn định, đồng thời có thêm thời gian chuẩn bị chu đáo cho chương trình mới.

Theo tôi, khó khăn ở giai đoạn này không phải là giáo viên hay học sinh thiếu khả năng tiếp cận kiến thức mới, mà nằm ở sự chồng chéo giữa các bộ tài liệu cũ và yêu cầu cập nhật cho phù hợp với tình hình mới. Hai địa phương sau sáp nhập có những điểm tương đồng nhưng cũng có nhiều khác biệt, đặc biệt là ở lĩnh vực địa lý và lịch sử địa phương.

Do đó, Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Đà Nẵng đã tổ chức nhiều đợt tập huấn cho giáo viên. Đây là bước quan trọng để đội ngũ giáo viên có sự chuẩn bị, nắm bắt được định hướng chung trước khi triển khai chính thức. Bên cạnh đó, trong nội bộ Nhà trường, các tổ chuyên môn cũng thường xuyên chủ động tổ chức sinh hoạt, trao đổi, thảo luận.

Đa số giáo viên đều ý thức được tầm quan trọng của Giáo dục địa phương nên tích cực tham gia đóng góp ý kiến trong quá trình biên soạn, hiệu chỉnh tài liệu. Qua trao đổi, nhiều giáo viên đã chỉ ra những nội dung trùng lặp hoặc chưa phù hợp, từ đó điều chỉnh sao cho vừa ngắn gọn, vừa phản ánh được bản sắc chung của địa phương mới. Đây cũng là cơ hội để giáo viên thể hiện sự sáng tạo, tinh thần trách nhiệm, đồng thời giúp chương trình Giáo dục địa phương ngày càng sát với thực tiễn”, thầy Quốc thông tin.

Ở góc độ học sinh, thầy Quốc nhận định, ban đầu các em sẽ thấy bỡ ngỡ khi tiếp nhận kiến thức mới, nhất là những nội dung trước đây chưa từng được học. Tuy nhiên, nếu giáo viên có phương pháp truyền đạt phù hợp, kết hợp giữa lý thuyết với trải nghiệm thực tế, thì đây lại là cơ hội tốt để các em mở rộng hiểu biết, thêm gắn bó và tự hào về quê hương mới sau sáp nhập. Học sinh vốn rất nhạy bén với sự thay đổi, vì thế quan trọng nhất là giáo viên phải giữ vai trò định hướng, giải thích rõ ràng để các em không bị mâu thuẫn hoặc lẫn lộn giữa kiến thức cũ và mới.

“Nhà trường cam kết luôn chủ động, linh hoạt trong việc tổ chức dạy học, song song với đó là kiến nghị cấp trên có chỉ đạo kịp thời, thống nhất. Chỉ khi có khung định hướng rõ ràng từ cơ quan quản lý, việc dạy học mới thật sự đi vào nền nếp, đảm bảo chất lượng và đạt mục tiêu giáo dục.

Tựu chung, việc sáp nhập các tỉnh mang đến những thách thức không nhỏ cho công tác dạy học Giáo dục địa phương, song cũng mở ra cơ hội để làm phong phú bài giảng, giúp học sinh trải nghiệm đa dạng về văn hóa, lịch sử, địa lý hơn. Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng về tài liệu, sự chủ động của Nhà trường và sự đồng hành của các cơ quan quản lý, công tác dạy - học Giáo dục địa phương sẽ sớm ổn định, mang lại lợi ích thiết thực cho học sinh, giúp các em thêm hiểu biết, tự hào và có trách nhiệm với quê hương mới của mình”, thầy Quốc nhấn mạnh.

Đội ngũ giáo viên có cơ hội để khẳng định năng lực, phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo

Theo cô Hoàng Thị Minh Nguyệt - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Trần Bích San (phường Nam Định, tỉnh Ninh Bình) bày tỏ, hiện nay công tác dạy học Giáo dục địa phương ở các trường sau sáp nhập vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, chưa chính thức triển khai đến học sinh. Thực tế cho thấy, tỉnh Nam Định (cũ) đã sáp nhập với tỉnh Hà Nam và tỉnh Ninh Bình, lấy tên là tỉnh Ninh Bình. Do đó, sau sáp nhập, nhiệm vụ của giáo viên không chỉ đơn thuần là giảng dạy mà còn phải đảm nhận vai trò như những người biên soạn. Cụ thể, giáo viên phải tổng hợp, chắt lọc và kết hợp kiến thức từ ba bộ tài liệu của ba tỉnh cũ để xây dựng nên một nội dung Giáo dục địa phương mới, vừa đảm bảo tính chính xác, vừa mang bản sắc về văn hóa, lịch sử và địa lý theo tỉnh mới.

“Đây là khối lượng công việc không hề nhỏ, bởi việc biên soạn đòi hỏi giáo viên phải đọc kỹ, nghiên cứu sâu, lựa chọn và sắp xếp lại từng chủ đề sao cho hợp lý, khoa học và phản ánh được đầy đủ của địa phương sau sáp nhập. Từ diện tích, dân số, các làng nghề truyền thống, cho đến những khu kinh tế trọng điểm đều phải được cập nhật, trình bày thống nhất để đảm bảo cung cấp kiến thức chuẩn xác cho học sinh.

Hiện nay, Giáo dục địa phương có thời lượng 35 tiết trong một năm học, tương đương với 35 tuần và toàn bộ số tiết này đều phải được xây dựng thành các chủ đề cụ thể. Điều này đồng nghĩa với việc giáo viên không chỉ dừng lại ở biên tập nội dung mà còn phải thiết kế chương trình, lựa chọn chủ đề, phân chia thời lượng, đồng thời chuẩn bị tư liệu dạy học.

Do đó, giáo viên không chỉ dạy mà còn phải đóng vai trò nghiên cứu, biên soạn, tổng hợp để nội dung Giáo dục địa phương vừa phù hợp với đặc thù địa phương mới, vừa gần gũi, dễ hiểu đối với học sinh. Đây cũng là cơ hội để đội ngũ giáo viên khẳng định năng lực, phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo. Quan trọng hơn, việc dạy học Giáo dục địa phương sau sáp nhập phải đảm bảo học sinh không chỉ được trang bị kiến thức chính xác mà còn hình thành tình yêu, sự gắn bó và niềm tự hào với quê hương mới”, cô Nguyệt nêu quan điểm.

Học sinh Trường Trung học cơ sở Trần Bích San (phường Nam Định, tỉnh Ninh Bình). Ảnh: website nhà trường

Để sớm hoàn thiện nội dung Giáo dục địa phương sau sáp nhập, cô Nguyệt nhận định cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Sở Giáo dục và Đào tạo, Nhà trường và đội ngũ giáo viên. Trong đó, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Ninh Bình sớm ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể, chi tiết về nội dung Giáo dục địa phương cho tỉnh mới. Phía Nhà trường cần tăng cường tổ chức tập huấn, sinh hoạt chuyên môn thường xuyên để giáo viên có cơ hội thảo luận, trao đổi, thống nhất phương pháp. Còn giáo viên cần tích cực nghiên cứu, biên soạn, xây dựng bài giảng sinh động, giàu thực tiễn. Khi những yếu tố đó được đồng bộ, chắc chắn công tác dạy học Giáo dục địa phương sẽ dần ổn định, đem lại hiệu quả cao.

Đồng quan điểm trên, thầy Phong bày tỏ, khi giáo viên truyền đạt cho học sinh, kiến thức đó không chỉ là tri thức để các em hiểu biết thêm về quê hương, đất nước, mà còn liên quan trực tiếp đến thi cử, đánh giá kết quả học tập. Nếu kiến thức không thống nhất, học sinh mỗi nơi tiếp nhận một khác, thì khi bước vào các kỳ thi chung, sự chênh lệch sẽ dẫn đến khó khăn cho việc ra đề, chấm thi. Do đó, việc Bộ Giáo dục và Đào tạo và Sở Giáo dục và Đào tạo sớm ban hành những văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thống nhất sẽ là giải pháp then chốt để ổn định công tác dạy học Giáo dục địa phương sau sáp nhập.

“Ngoài ra, tôi đề xuất cần có thêm các buổi hội thảo, trao đổi chuyên môn quy mô liên trường, thậm chí toàn tỉnh, để giáo viên có thể trực tiếp trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, đồng thời thống nhất cách tiếp cận. Đây sẽ là kênh quan trọng để giải quyết các vướng mắc từ thực tiễn, giúp giáo viên tự tin hơn khi đứng lớp, còn học sinh cũng dễ dàng tiếp thu kiến thức chuẩn xác.

Nhìn chung, công tác dạy học Giáo dục địa phương sau sáp nhập đang gặp không ít khó khăn do sự thay đổi về địa lý, lịch sử và tính đặc thù của mỗi tỉnh. Nhà trường đã có những nỗ lực ban đầu như tập huấn, trao đổi chuyên môn, nhưng để giải quyết tận gốc, cần sự vào cuộc quyết liệt và cụ thể hơn từ Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bắc Ninh. Chỉ khi có sự thống nhất về nội dung, phương pháp, tài liệu và thi cử, việc dạy học Giáo dục địa phương mới thực sự ổn định, góp phần giúp học sinh không chỉ hiểu rõ hơn về quê hương mới sau sáp nhập, mà còn có nền tảng kiến thức chính xác, chuẩn mực để phát triển toàn diện”, thầy Phong bày tỏ.

Thu Thủy