Để ăn chay tốt cho sức khỏe

Là một quốc gia có truyền thống Phật giáo lâu đời, việc ăn chay ở nước ta đã có một bề dày lịch sử nhất định. Ngày nay, ăn chay đang trở thành một xu hướng, có sự tham gia của nhiều đối tượng khác nhau chứ không chỉ bó hẹp trong cộng đồng tôn giáo.

Ăn chay ngày càng phổ biến

Một số nghiên cứu thị trường được thực hiện trong thời gian qua cho thấy, xu hướng ăn chay ở Việt Nam đang ngày càng phát triển. Kết quả khảo sát cho thấy, tỷ lệ người thường xuyên ăn chay chiếm 14,7%, thỉnh thoảng có ăn chay chiếm 58,9% và rất hiếm khi ăn chay chiếm 26,4%. Xu hướng ăn chay cũng đang ngày càng trẻ hóa, nếu trước đây nhóm người ăn chay chủ yếu tập trung chủ yếu ở những người lớn tuổi ăn chay theo đạo Phật, thì hiện nay đối tượng này lại chủ yếu là giới trẻ có độ tuổi từ 18-25 tuổi, chiếm 58,5%. Độ tuổi từ 26-40 tuổi cũng chiếm phần trăm khá cao là 26%.

Không thể phủ nhận một phần thực phẩm chay ngày nay được chế biến cầu kỳ, tỉ mỉ, đa dạng và ngon miệng hơn. Các cửa hàng, nhà hàng bán đồ chay ngày càng phát triển, từ bình dân cho đến hạng sang. Từ giá vài chục nghìn cho đến vài trăm nghìn cho một phần ăn, cũng thể hiện rõ sự phổ biến và đa dạng của “văn hóa ăn chay” trong nền ẩm thực của người Việt.

Lợi ích cho sức khỏe từ ăn chay

Theo thông tin từ đại học Y khoa Harvard và tạp chí Healthline, ăn chay, hoặc thường xuyên ăn chay có thể mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe như: giúp giảm nguy cơ mắc và tử vong do ung thư, giảm nguy cơ mất các bệnh như đái tháo đường, béo phì, giảm nguy cơ mắc bệnh cao huyết áp, giảm nguy cơ tử vong do tim mạch…

Một số nghiên cứu khoa học ghi nhận, người ăn chế độ thuần chay thường có chỉ số BMI (chỉ số khối lượng cơ thể được tính bằng cân nặng chia bình phương chiều cao) thấp hơn nhóm người có chế độ ăn tiêu thụ nhiều thịt. Về mặt dinh dưỡng, chế độ ăn chay thường có nhiều rau củ, giàu chất xơ, ít cholesterol, giàu vitamin, đặc biệt nhóm B, A... nên mang đến nhiều lợi ích cho cơ thể.

Hàn the còn có tên gọi là Borax, một chất không được phép sử dụng trong thực phẩm theo quy định của Bộ Y tế. Hàn the có thể gây nhiều tác động từ cấp tính đến mãn tính tùy theo hàm lượng, với hệ tiêu hóa gây nôn mửa, đau bụng tiêu chảy; với da thì gây ban đỏ dẫn đến tróc vẩy; gây tổn thương thận, thần kinh… Nhiều cơ sở sử dụng hàn the để tạo độ giòn, dai cho một số thực phẩm như giò chả, nem, chả cá…
Mất an toàn vệ sinh thực phẩm: Thực phẩm chay, nhất là các sản phẩm đã qua chế biến cũng cần được bảo quản đúng cách, các loại thực phẩm chay cũng có nguy cơ nhiễm các loại vi khuẩn, nấm mốc, bị ôi thiu, bị gây hại bởi các động vật gây hại…
Khi vô tình sử dụng các sản phẩm mất an toàn này có thể gây ngộ độc cấp tính với các biểu hiện như nôn mửa, yếu cơ, liệt cơ, khó thở…

Tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro

Dù có thể mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng nếu áp dụng sai cách, việc ăn chay cũng tiềm ẩn nhiều yếu tố rủi ro cho sức khỏe:

Chế độ ăn thiếu hụt dinh dưỡng: Dù đang áp dụng chế độ dinh dưỡng nào, cơ thể cũng cần được cung cấp đầy đủ các thành phần dinh dưỡng thiết yếu là đạm, đường, chất béo, vitamin, khoáng chất… những thành phần dinh dưỡng này có thể đến từ nhiều nguồn khác nhau như thịt, cá, trứng sữa, ngũ cốc, rau quả… Trong chế độ ăn chay, đặc biệt với người ăn thuần chay, dễ thiếu một số chất khoáng như sắt, kẽm, canxi, vitamin B12 (các thành phần này có nhiều ở động vật), làm tăng nguy cơ thiếu máu.

Chế độ ăn thiếu cân bằng: Một số món ăn phổ biến thường được lựa chọn như tương, chao… thường có chứa nhiều muối, tiềm ẩn nguy cơ huyết áp và tim mạch. Ngoài ra một số người ăn chay nhiều các thực phẩm có chứa nhiều tinh bột như gạo, khoai… để giúp no lâu, song đây không phải là những lựa chọn đúng đắn.

Ăn chay thanh lọc cơ thể: Theo nghiên cứu về dinh dưỡng, dù người cao tuổi có mắc bệnh mạn tính nào đó thì cũng không nên ăn chay trường, nên ăn một hai tuần trong tháng hoặc mỗi tuần 2 ngày, giúp mang lại nhiều lợi ích cho cơ thể. Hiện nay trên một số trang mạng xã hội, diễn đàn có lưu truyền một số thông tin về chế độ ăn “gạo lứt muối mè” là một chế độ ăn “bỏ đói tế bào ung thư”, điều trị ung thư. Điều này rất ảnh hưởng đến sức khỏe, khiến cơ thể suy kiệt, không có khả năng chống lại bệnh tật.

Những cảnh báo về an toàn thực phẩm

Cũng như các vấn nạn thực phẩm bẩn khác, người ăn chay cũng phải đối mặt với các vấn nạn liên quan đến việc mất an toàn vệ sinh thực phẩm:

Phụ gia thực phẩm mất an toàn: Các loại thực phẩm chay ngày càng được chế biến đa dạng và phong phú với nhiều mẫu mã, màu sắc, hương vị hoàn toàn không thua kém các loại thực phẩm mặn tương ứng. Muốn làm được điều đó, ngoài việc sử dụng các công nghệ chế biến đặc trưng, một số đơn vị kinh doanh sử dụng các loại phụ gia như chất tạo màu, chất tạo mùi, tạo độ giòn dai… để đáp ứng thị hiếu của khách hàng. Ở đó tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn, nếu các chất phụ gia được sử dụng không đúng, không phù hợp. Thậm chí một số chất cấm như hàn the thì mức độ nguy hại càng cao gấp nhiều lần. Thông thường các thành phần phụ gia độc hại này ít khi gây ra các trường hợp ngộ độc cấp tính. Sử dụng suốt thời gian dài, các chất độc sẽ tích lũy theo thời gian và gây hại âm thầm, rất khó phát hiện.

Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) vừa ra thông báo khẩn cấp về việc trong thời gian qua, từ ngày 13/7 đến 18/8/2020, đã xuất hiện rải rác 9 ca bệnh phải điều trị tại BV Bạch Mai (02 ca bệnh), tại BV Chợ Rẫy (05 ca) và BV Nhiệt đới TP.HCM (02 ca) từ một số tỉnh,thành phố trong cả nước; với triệu chứng mệt mỏi, sụp mi mắt, tứ chi yếu cơ, khó nuốt, liệt cơ, khó thở… Đa số các bệnh nhân đều sử dụng sản phẩm Pate Minh Chay của Công ty TNHH Hai Thành viên Lối sống mới (Địa chỉ tại Tổ 2, thị trấn Đông Anh, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội) sản xuất và kinh doanh trực tiếp qua mạng (trang Website của công ty: pate.1001monchay.com; minhchay.com). Kết quả kiểm nghiệm ban đầu một số sản phẩm “Pate Minh Chay” của các lô khác nhau đã phát hiện vi khuẩn Clostridium botulinum typ B. Đây là vi khuẩn kị khí tuyệt đối, sinh bào tử; độc tố của vi khuẩn Clostridium botulinum có độc lực rất mạnh, ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe, dễ tử vong.

KHÔI NGUYỄN