Đề án 'Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục' cần được thanh tra và nhìn nhận lại

Giáo dục và Đào tạo đã thực sự đổi mới trong thập kỷ qua?

Thực tế cho thấy, sau hơn một thập kỷ triển khai Đề án theo Nghị quyết 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về "Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế", niềm tin xã hội đối với cải cách giáo dục bị xói mòn nghiêm trọng.

Không chỉ là câu chuyện về tiền bạc, thời gian và công sức của các cá nhân, tổ chức, Nhà nước, mà điều đáng lo ngại hơn là niềm tin của nhân dân đối với chủ trương cải cách giáo dục, yếu tố quyết định sự thành bại của mọi chính sách lớn, đang đứng trước những hoài nghi rất lớn.

Theo kế hoạch, trong năm 2026, Thanh tra Chính phủ sẽ tiến hành thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng một số cơ sở giáo dục trên cả nước

Đây là thời điểm cần thiết để thực hiện một cuộc thanh tra toàn diện, khách quan và thực chất, trong đó trọng tâm phải được đặt vào việc tổ chức thực hiện Nghị quyết 29-NQ/TW, với Bộ Giáo dục và Đào tạo là cơ quan chịu trách nhiệm chính.

Đặc biệt, cần thanh tra, kiểm tra đầy đủ các khâu: tổ chức biên soạn Chương trình Giáo dục phổ thông; quy trình thẩm định, phê duyệt các bộ sách giáo khoa; việc triển khai chủ trương "một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa" trong thực tiễn.

Từ kết quả thanh tra, cần trả lời thẳng thắn trước dư luận xã hội: vì sao một chủ trương từng được đánh giá là tiến bộ và phù hợp với thông lệ quốc tế lại gặp nhiều bất cập, thậm chí không đạt được mục tiêu đề ra khi triển khai tại Việt Nam? Vì sao chỉ trong một thời gian ngắn, Quốc hội và Bộ Chính trị đã phải xem xét, điều chỉnh và chấn chỉnh lại chủ trương này?

Quan trọng hơn, cần làm rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong quá trình tham mưu, tổ chức thực hiện. Nếu có biểu hiện lợi ích nhóm, thao túng chính sách hoặc buông lỏng quản lý, thì phải được chỉ ra, dựa trên kết luận thanh tra và cơ sở pháp lý rõ ràng.

Một cuộc cải cách giáo dục không thể coi là đã khép lại khi những hệ lụy của nó vẫn đang tác động lâu dài đến xã hội, đặc biệt là tới học sinh, phụ huynh và đội ngũ giáo viên.

Việc xem xét trách nhiệm cần được đặt trên nguyên tắc công bằng, bởi hệ quả của các quyết sách sai lầm - nếu có - không thể chỉ để xã hội gánh chịu mà không có sự nhìn nhận, rút kinh nghiệm nghiêm túc từ những người liên quan.

Thanh tra, vì thế, không chỉ nhằm đưa ra kết luận, mà quan trọng hơn là để khôi phục niềm tin xã hội, hoàn thiện thể chế và bảo đảm rằng những sai lầm trong cải cách giáo dục sẽ không lặp lại trong tương lai.

Phan Anh