Để các phòng STEM hoạt động thực chất, không là 'không gian trưng bày công nghệ'

Ông Nguyễn Văn Chiến - Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Sơn La.

Chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” do Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) triển khai đang góp phần lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo trong giáo dục phổ thông. Tỉnh Sơn La là một trong những địa phương được đầu tư phòng học STEM, tạo điều kiện để giáo viên và học sinh tiếp cận phương pháp dạy - học hiện đại, gắn lý thuyết với thực tiễn. Nhân dịp này, PetroTimes đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Văn Chiến - Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Sơn La về ý nghĩa và định hướng triển khai chương trình.

PV: Thưa ông, chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” có ý nghĩa như thế nào đối với công tác đổi mới giáo dục phổ thông của tỉnh Sơn La trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao?

Ông Nguyễn Văn Chiến: Sơn La là một trong những địa phương được đầu tư 3 phòng thực hành giáo dục STEM. Đây không chỉ là một hoạt động an sinh xã hội mà còn là sáng kiến mang tầm chiến lược, thể hiện sự đầu tư dài hạn vào nguồn nhân lực trí tuệ của quốc gia.

Chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” có ý nghĩa đột phá đối với Sơn La - một tỉnh miền núi Tây Bắc với 83% diện tích là đồi núi, còn nhiều hạn chế về cơ sở vật chất, hạ tầng kinh tế - xã hội và chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt tại các vùng sâu, vùng xa. Dù đã có định hướng phát triển, giáo dục STEM tại Sơn La vẫn gặp khó khăn do thiếu thiết bị, phòng học chuyên dụng và đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý chưa được đào tạo bài bản.

Việc đầu tư 3 phòng STEM hiện đại giúp tỉnh tiến gần hơn mục tiêu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. STEM được xem là “chìa khóa” để hình thành lực lượng lao động có tư duy phản biện, năng lực sáng tạo và khả năng thích ứng cao trong bối cảnh chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.

Học sinh Trường THPT Thuận Châu đọc sách tại thư viện.

Trường cũng đã chuẩn bị phòng để đón nhận việc Petrovietnam đầu tư phòng STEM.

Đặc biệt, hệ thống thiết bị hiện đại từ máy in 3D, robot lập trình đến công nghệ ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) cho phép Sơn La từng bước xây dựng mô hình giáo dục STEM theo hướng đổi mới sáng tạo một cách bài bản và có hệ thống, góp phần giải quyết “nút thắt” lớn nhất của giáo dục STEM hiện nay là nâng lên cấp độ STEM Innovation.

Quan trọng hơn, mục tiêu của chương trình là biến 3 phòng lab này thành một phần của mạng lưới 100 trung tâm lan tỏa tri thức trên toàn quốc. Mỗi phòng không chỉ phục vụ một trường mà trở thành “vườn ươm” đào tạo giáo viên cốt cán, làm hạt nhân đổi mới phương pháp giảng dạy cho ít nhất 10 trường lân cận và có thể lan tỏa tới hơn 100 trường trung học trong khu vực. Điều này trực tiếp giải quyết bài toán khó nhất của địa phương: đào tạo giáo viên STEM.

PV: Là một trong những địa phương được Petrovietnam đầu tư phòng học STEM, Sở Giáo dục và Đào tạo Sơn La đã có sự chuẩn bị như thế nào để triển khai, hướng dẫn các nhà trường khai thác hiệu quả mô hình này, thưa ông?

Ông Nguyễn Văn Chiến: Với việc tiếp nhận 3 phòng STEM hiện đại do Petrovietnam tài trợ, Sở Giáo dục và Đào tạo Sơn La đã xây dựng một lộ trình triển khai chi tiết, tập trung vào ba trụ cột chính: địa điểm, đội ngũ giáo viên và lan tỏa mô hình.

Về cơ sở vật chất và phân bổ địa điểm, UBND tỉnh Sơn La đã có văn bản đề nghị hỗ trợ và xác định rõ 3 trường sẽ tiếp nhận phòng thực hành STEM, gồm: Trường THPT chuyên Sơn La (phường Chiềng Sinh), Trường THCS Chu Văn An (xã Sông Mã) và Trường THPT Thuận Châu (xã Thuận Châu). Đây là bước chuẩn bị hạ tầng quan trọng, đồng thời đảm bảo các phòng lab được đặt tại vị trí chiến lược, có khả năng triển khai đủ 3 cấp độ STEM (phổ cập - nâng cao - đổi mới sáng tạo) và dễ dàng lan tỏa ra khu vực.

Học sinh Trường THCS Chu Văn An, xã Sông Mã thực hành ở phòng máy tính.

Về đào tạo giáo viên, Sơn La xác định điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên chưa được đào tạo bài bản về STEM. Vì vậy, công tác bồi dưỡng và tập huấn giáo viên được xem là nhiệm vụ trọng tâm. Trong thời gian tới, Sở sẽ tổ chức đào tạo chuyên sâu để giáo viên, cán bộ quản lý có thể vận hành hiệu quả phòng lab; đồng thời xây dựng đội ngũ Master Trainer có khả năng huấn luyện lại cho giáo viên các trường khác. Lộ trình lan tỏa dự kiến là học kỳ đầu hỗ trợ 5 trường, học kỳ hai thêm 10 trường, mùa hè thêm 15 trường và học kỳ tiếp theo thêm 20 trường. Như vậy, mỗi phòng STEM có thể hỗ trợ đào tạo cho hơn 100 trường trung học trong khu vực.

Về định hướng khai thác và duy trì hiệu quả, Sở Giáo dục và Đào tạo Sơn La cam kết bảo đảm các phòng STEM hoạt động thực chất, trở thành môi trường đổi mới sáng tạo chứ không chỉ là “không gian trưng bày công nghệ”. Học sinh và giáo viên sẽ được tiếp cận, học hỏi từ các hệ sinh thái giáo dục STEM hàng đầu thế giới như ISEF, Arduino, VEX Robotics, FabLab, FIRST Robotics, NASA... nhằm phát huy tối đa thiết bị thông qua hoạt động thực hành và sáng tạo. Đồng thời, Sở Giáo dục và Đào tạo Sơn La sẽ chỉ đạo việc chia sẻ thiết bị (như máy in 3D, robot lập trình...) để các trường lân cận có thể luân phiên sử dụng, qua đó lan tỏa mạnh mẽ mô hình từ một trường tới nhiều trường trên địa bàn.

PV: Sau khi các phòng học STEM được đưa vào sử dụng, Sở Giáo dục và Đào tạo Sơn La có định hướng ra sao trong việc nhân rộng, duy trì hiệu quả và gắn kết mô hình này với đổi mới chương trình giáo dục phổ thông trên địa bàn?

Ông Nguyễn Văn Chiến: Sau khi 3 phòng học STEM được đưa vào sử dụng, Sở Giáo dục và Đào tạo Sơn La sẽ tập trung vào ba nhiệm vụ then chốt: Thứ nhất, nhân rộng và xây dựng hệ sinh thái mở. Mục tiêu là biến 3 phòng lab này thành các trung tâm lan tỏa thay vì chỉ phục vụ nội bộ từng trường. Sở sẽ chỉ đạo các trường được trang bị phòng lab trở thành hạt nhân đào tạo và trung tâm kết nối vùng. Mỗi phòng lab phải cam kết hỗ trợ đào tạo giáo viên và học sinh cho hơn 100 trường trung học lân cận theo lộ trình cụ thể. Để lan tỏa mạnh hơn, Sở sẽ chỉ đạo việc chia sẻ trang thiết bị và học liệu. Các trường xung quanh có thể luân phiên mượn máy in 3D, robot lập trình, cảm biến... trong 1-3 tháng để triển khai chuyên đề. Điều này vừa tối ưu hóa thiết bị, vừa lan tỏa tinh thần STEM một cách thực chất. Sở cũng khuyến khích các trường tổ chức hoạt động STEM ở mức 3 - đổi mới sáng tạo, tập trung vào nghiên cứu, sáng chế và giải quyết vấn đề thực tiễn tại địa phương.

Thứ hai, duy trì hiệu quả thông qua ghi nhận giá trị và cam kết bền vững. Sở sẽ xây dựng cơ chế ghi nhận sản phẩm STEM của học sinh, được đánh giá bằng điểm số, giải thưởng hoặc ưu tiên xét tuyển, học bổng. Đồng thời, Sở sẽ tổ chức cho giáo viên và học sinh tham gia học hỏi từ các hệ sinh thái STEM hàng đầu thế giới như ISEF, Arduino, VEX, NASA... nhằm tạo động lực và khát vọng sáng tạo mang tầm quốc tế. Sở Giáo dục và Đào tạo Sơn La cũng sẽ phối hợp các sở, ngành để đảm bảo nguồn ngân sách, cơ chế bảo dưỡng thiết bị và bồi dưỡng giáo viên định kỳ, bảo đảm phòng STEM vận hành hiệu quả, lâu dài.

Thứ ba, gắn kết với triển khai chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Các phòng STEM là hạ tầng thiết yếu để thực hiện chương trình Giáo dục phổ thông 2018, vốn chú trọng hoạt động trải nghiệm, định hướng nghề nghiệp và giáo dục liên môn. Sở sẽ chỉ đạo các trường xây dựng các chủ đề STEM gắn với thực tiễn của Sơn La như nông nghiệp công nghệ cao, du lịch bền vững. Sản phẩm và kết quả STEM sẽ được sử dụng như thước đo quan trọng để đánh giá năng lực giải quyết vấn đề, tư duy phản biện và khả năng hợp tác của học sinh, đúng tinh thần của chương trình giáo dục mới.

PV: Xin cảm ơn ông!

Đình Khương