Để các trường đại học trọng điểm tự chủ phong giáo sư

Đây được coi là bước tiến trong tự chủ đại học, phù hợp tinh thần Nghị quyết 71 về tăng cường phân cấp, nhưng cũng đặt ra lo ngại về nguy cơ “lạm phát” học hàm và câu chuyện giám sát chất lượng.

Việc trao quyền tự chủ phong giáo sư, phó giáo sư cho một số trường đại học trọng điểm, có uy tín và tiềm lực nghiên cứu mạnh được xem là phù hợp với xu hướng quốc tế và thể hiện tinh thần cải cách thể chế trong giáo dục đại học. Tuy nhiên, trong bối cảnh Việt Nam, nơi danh hiệu giáo sư, phó giáo sư vẫn có giá trị tinh thần và xã hội rất cao, nhiều ý kiến cho rằng việc triển khai cần thận trọng, có lộ trình và cơ chế kiểm soát rõ ràng.

Từ góc nhìn của Hội đồng Giáo sư ngành Kinh tế, GS Phạm Hồng Chương cho rằng xu hướng này là tất yếu, nhưng không thể “đột ngột” giao toàn bộ quyền mà thiếu khung pháp lý và giám sát đi kèm.

GS.TS. Phạm Hồng Chương, Chủ tịch Hội đồng Giáo sư ngành Kinh tế, cho biết: "Giao cho các trường trọng điểm phong GS, PGS là xu thế tất yếu giống thế giới. Nhưng tại Việt Nam, do nhiều yếu tố, danh hiệu này cao cả hơn và có nhiều giá trị về mặt tinh thần, thế nên quá trình nên diễn ra có lộ trình, có bước đi phù hợp và có quy chế giám sát chặt chẽ và theo dõi thường xuyên để điều chỉnh."

Hiện nay, hệ thống vẫn tồn tại sự nhầm lẫn giữa công nhận đạt chuẩn chức danh và bổ nhiệm học hàm. Hội đồng Giáo sư Nhà nước chỉ công nhận đạt chuẩn, còn việc bổ nhiệm giáo sư, phó giáo sư là thẩm quyền của các trường, dựa trên nhu cầu đào tạo và nghiên cứu.

Nếu chuyển mạnh sang cơ chế tự chủ mà không giữ được sự thống nhất về tiêu chuẩn công nhận đạt chuẩn, rất dễ dẫn đến chênh lệch giữa các cơ sở đào tạo.

PGS.TS Nguyễn Phong Điền, Phó Giám đốc Đại học Bách Khoa Hà Nội, cho biết: "Quan điểm của chúng ta giáo sư là học hàm đó là cao nhất trong giảng dạy, theo một người đến cuối đời. Nếu làm theo cách của nước ngoài thì cần cẩn trọng. Vì nhu cầu của các trường đều có nhưng nếu dành cho các trường tự xét, sẽ có các tiêu chuẩn bổ nhiệm GS, PGS khác nhau giữa các trường. Khi áp dụng mô hình Hội đồng chức danh Giáo sư Nhà nước thống nhất tiêu chuẩn trong cả nước là phù hợp nhất như hiện nay."

Với đề xuất thí điểm, câu hỏi đặt ra là làm sao để tránh “lạm phát” giáo sư, phó giáo sư, nhưng vẫn tạo không gian tự chủ cho những đơn vị đủ năng lực.

GS.TS. Phạm Hồng Chương cho biết thêm: "Khi xây dựng được hành lang pháp lý tốt, năm đầu tiên để một số trường thực hiện và xem lượng ứng viên có tăng đột biến không, sau đó rút kinh nghiệm và tiếp tục hoàn thiện, quá trình này sẽ mất vài năm thích ứng với sự phát triển kinh tế và xã hội của đất nước. Lộ trình vài năm đi liền với quy trình giám sát. Quá trình chuyển đổi quan trọng nên có chuẩn bị kỹ càng và phù hợp sẽ tạo hiệu ứng tốt hơn trong xã hội."

PGS.TS Nguyễn Phong Điền chia sẻ thêm: "Mặc dù mong muốn của các trường tăng danh hiệu này với mục tiêu tăng số lượng nhưng không đồng nghĩa với việc nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, vì vẫn là những con người đó. Một số trường được bổ nhiệm sẽ thu hút tài năng từ nước ngoài. Trao quyền và làm thí điểm cho các trường, giúp họ yên tâm làm việc và cống hiến cho trường đó."

Tự chủ phong giáo sư, phó giáo sư ở các trường đại học trọng điểm là xu hướng phù hợp với cải cách giáo dục đại học và hội nhập quốc tế. Nhưng để tránh “lạm phát” học hàm, bảo đảm uy tín và chất lượng học thuật, quá trình này cần hành lang pháp lý rõ ràng, tiêu chuẩn minh bạch, cơ chế giám sát độc lập và một lộ trình đủ dài để hệ thống thích ứng.

Tuyết Nhung