Để cây thanh long Tiền Giang phát triển bền vững

Người dân chăm sóc thanh long tại xã Tân Thuận Bình, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang.

Tâm tư với cây thanh long

Gia đình ông Huỳnh Văn Hân, ngụ xã Quơn Long, huyện Chợ Gạo (Tiền Giang) canh tác 0,7ha thanh long ruột đỏ, với hơn 1.000 gốc. Thời gian đầu, ông Hân trồng thanh long theo kiểu truyền thống. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường, ông cũng như nhiều hộ dân chung quanh đã dần chuyển sang sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP.

Ngồi nhìn về phía vườn thanh long của gia đình, ông Hân tâm sự: “Cách đây 20 năm, vùng đất nơi đây chỉ trồng lúa, cuộc sống người dân gặp không ít khó khăn. Sau đó, một số hộ dân đã mạnh dạn chuyển đổi từ đất lúa sang trồng thanh long. Thời gian sinh trưởng ngắn, bán giá cao, lợi nhuận nhiều nên rất nhiều hộ đã chuyển đổi theo. Giờ đây, rất nhiều người đã thoát nghèo, vươn lên làm giàu và có cuộc sống ấm no. Nhà lầu thi nhau “mọc” lên, đường sá được nhà nước và nhân dân đầu tư khang trang. Thành quả đó đa số nhờ cây thanh long”.

Chăm sóc thanh long lúc ra hoa.

Tại xã Tân Thuận Bình, huyện Chợ Gạo (Tiền Giang), gia đình ông Lê Văn Tấn trồng 0,3ha thanh long ruột trắng được 10 năm tuổi. Ngưng tay sau khi làm vệ sinh vườn, ông Tấn cho biết: “Trồng thanh long 8-9 năm trở về trước, đầu ra dễ dàng, nông dân có lợi nhuận cao. Tuy vậy, những năm gần đây, diện tích thanh long ngày một lớn, sản lượng nhiều nên giá bán luôn dao động ở mức thấp. Trong khi, giá vật tư nông nghiệp ở mức cao. Vì vậy, thu nhập của nông dân ngày càng giảm sâu. Nhiều hộ bất mãn đã bỏ vườn, không chăm sóc, sâu bệnh phát triển và lây lan sang các vườn khác. Hiện, tỷ lệ hộ dân trồng thanh long đã chuyển sang trồng dừa uống nước cũng khá nhiều”.

Qua trò chuyện, chúng tôi nhận thấy nhiều nông dân luôn trăn trở: “Đa số thanh long “trúng mùa thì rớt giá”, “rớt giá thì trúng mùa”. Có năm vào vụ thuận, giá bán quá thấp nên người dân đành phải hái bỏ. Vì thương lái kỳ kèo không mua, chi phí thu hoạch cao hơn giá bán.

Vùng nguyên liệu thanh long ở tỉnh Tiền Giang rất lớn.

Việc đầu ra trái thanh long còn hạn chế là do một phần trong liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm còn yếu và thiếu. Hợp tác xã Nông nghiệp sạch Hưng Thịnh Phát ở xã Quơn Long, huyện Chợ Gạo (Tiền Giang) có 80 thành viên, với khoảng 50 ha.

Ngoài ra, hợp tác xã còn thành lập 8 tổ liên kết tại 8 ấp trên địa bàn xã để triển khai sản xuất mô hình thanh long theo tiêu chuẩn GlobalGAP, với diện tích được chứng nhận 115ha.

Giám đốc hợp tác xã Nông nghiệp sạch Hưng Thịnh Phát Nguyễn Trung Quý cho biết: “Hai năm qua, mặt bằng chung ở xã Quơn Long, huyện Chợ Gạo là bà con trồng thanh long duy trì sản xuất tốt. Hợp tác xã thu mua thanh long của bà con theo đơn hàng của các đối tác. Tuy nhiên, sản lượng thanh long của bà con rất lớn, nhưng đơn hàng của hợp tác xã chưa nhiều nên chỉ thu mua cho người dân khoảng 10-20%, còn lại nông dân bán cho các thương lái”.

Huyện Chợ Gạo là vùng chuyên canh thanh long lớn nhất của tỉnh Tiền Giang, với diện tích khoảng 6.600ha. Diện tích đang cho trái là 5.545ha, với sản lượng thu hoạch 180.000 tấn/năm.

Trong đó, diện tích sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP khoảng 2.200ha, theo tiêu chuẩn GlobalGAP hơn 300ha. Hiện nay, toàn huyện có 101 mã số vùng trồng xuất khẩu, với diện tích gần 6.000ha tại các thị trường: Hàn Quốc, Trung Quốc, Mỹ, Australia, New Zealand và 5 mã số cơ sở đóng gói thanh long.

Theo Ủy ban nhân dân huyện Chợ Gạo, nhìn chung, diện tích thanh long có giảm hơn so các năm trước. Nguyên nhân là do giá bán còn bấp bênh, không ổn định. Nông dân tiêu thụ thanh long chủ yếu qua kênh thương lái. Trong khi đó, giá vật tư ngày càng tăng cao, năng suất giảm do tình hình thời tiết không thuận lợi, nắng nóng kéo dài trong mùa khô…

Cần ổn định đầu ra

Tỉnh Tiền Giang xác định thanh long là cây trồng chủ lực của địa phương. Trong những năm qua, ngành chức năng của tỉnh và địa phương đã xây dựng đề án để phát triển thanh long bền vững cho từng giai đoạn, trong đó đặc biệt chú trọng vào vấn đề nâng cao chất lượng, liên kết chuỗi sản xuất. Tuy vậy, đầu ra trái thanh long cũng còn nhiều khó khăn do phụ thuộc vào thị trường nhập khẩu.

Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang Cao Tấn Hưởng cho biết, để phát triển cây thanh long bền vững, thời gian tới, người nông dân cần thay đổi tư duy sản xuất. Sản phẩm làm ra phải sạch, an toàn và chất lượng, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. Đặc biệt là phải có sự liên kết ổn định với doanh nghiệp và hợp tác xã.

Các chuyên gia, doanh nghiệp nước ngoài đến tìm hiểu cây thanh long ở huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang.

Thời gian qua, huyện Chợ Gạo đã chỉ đạo các ngành chuyên môn của huyện tập trung tuyên truyền, tập huấn, hướng dẫn để người dân sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn GAP, hữu cơ; xây dựng mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, quản lý dịch hại để đáp ứng nhu cầu của nhiều nước nhập khẩu.

Địa phương tập trung hỗ trợ, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp, hợp tác xã liên kết chặt chẽ với nông dân cả đầu vào và đầu ra. Điều này nhằm xây dựng vùng nguyên liệu lớn, với chất lượng đồng đều, bảo đảm nhu cầu xuất khẩu với giá cả ổn định.

Huyện còn khuyến khích người dân, doanh nghiệp, hợp tác xã chế biến sản phẩm từ trái thanh long. Hiện nay, các hợp tác xã, doanh nghiệp trên địa bàn đã chế biến các sản phẩm từ thanh long như: thanh long sấy dẻo, nước cốt thanh long lên men, nước ép thanh long, rượu thanh long...

Nông dân cố gắng sản xuất theo tiêu chuẩn GAP, hữu cơ để tạo ra sản phẩm chất lượng tốt phục vụ thị trường. Nhà nước sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp, hợp tác xã phát triển, đóng vai trò liên kết, tìm thị trường tiêu thụ sản phẩm dưới hình thức bao tiêu. Huyện sẽ cụ thể hóa 2 nghị quyết chuyên đề thành kế hoạch hằng năm để triển khai thực hiện. Trong đó, giải pháp trọng tâm là đầu tư nâng hạ tầng về điện, giao thông, thủy lợi để phục vụ sản xuất.

Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Tiền Giang Cao Tấn Hưởng

Đồng chí Cao Tấn Hưởng cho biết thêm: “Huyện đã ban hành nghị quyết chuyên đề về phát triển cây thanh long và nghị quyết về phát triển kinh tế tập thể, mỗi xã một sản phẩm. Địa phương sẽ kết hợp 2 nghị quyết chuyên đề này lại, phân vai cụ thể trong việc thực hiện chuỗi liên kết. Theo đó, nông dân cố gắng sản xuất theo tiêu chuẩn GAP, hữu cơ để tạo ra sản phẩm chất lượng tốt phục vụ thị trường. Nhà nước sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp, hợp tác xã phát triển, đóng vai trò liên kết, tìm thị trường tiêu thụ sản phẩm dưới hình thức bao tiêu. Huyện sẽ cụ thể hóa 2 nghị quyết chuyên đề thành kế hoạch hằng năm để triển khai thực hiện. Trong đó, giải pháp trọng tâm là đầu tư nâng hạ tầng về điện, giao thông, thủy lợi để phục vụ sản xuất…”.

Người dân ở xã Tân Thuận Bình, huyện Chợ Gạo (Tiền Giang) thu hoạch thanh long.

Theo Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Tiền Giang Nguyễn Văn Mẫn, để phát triển bền vững cây thanh long, trong thời gian tới, giải pháp mà ngành nông nghiệp đưa ra là tổ chức sản xuất theo mô hình liên kết, nâng chất lượng trái thanh long đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Đồng thời, ngành còn tạo điều kiện thực hiện liên kết chuỗi giá trị với các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác; khuyến khích nông dân trồng thanh long theo hướng an toàn; áp dụng quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt.

Ngành nông nghiệp sẽ phối hợp các ngành liên quan xây dựng chiến lược phát triển thị trường, trong đó chú trọng đẩy mạnh xúc tiến thương mại, quảng bá thanh long để phát triển, mở rộng thị trường tiêu thụ thanh long tránh phụ thuộc quá nhiều vào thị trường Trung Quốc...

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Tiền Giang Nguyễn Văn Mẫn

Để sản xuất bền vững cây thanh long nói riêng và cây ăn quả nói chung, việc tổ chức liên kết sản xuất-tiêu thụ là hướng đi tất yếu hiện nay.

Trước mắt, ngành nông nghiệp khuyến khích xây dựng mô hình liên kết sản xuất-tiêu thụ trên sản phẩm đạt tiêu chuẩn GAP.

Ngành nông nghiệp sẽ tiếp tục hỗ trợ và hướng dẫn các hợp tác xã, tổ hợp tác tiếp cận và nhận hỗ trợ từ các chính sách: đầu tư kết cấu hạ tầng, cán bộ trẻ làm việc có thời hạn; đào tạo bồi dưỡng, củng cố, nâng cao năng lực hoạt động, tháo gỡ khó khăn cho hợp tác xã, tổ hợp tác.

Ngành nông nghiệp sẽ phối hợp các ngành liên quan xây dựng chiến lược phát triển thị trường, trong đó chú trọng đẩy mạnh xúc tiến thương mại, quảng bá thanh long để phát triển, mở rộng thị trường tiêu thụ thanh long tránh phụ thuộc quá nhiều vào thị trường Trung Quốc...

NGUYỄN SỰ