Để ngành sản xuất, chế biến yến phát triển bền vững
(Báo Quảng Ngãi)- Dù mang lại giá trị kinh tế cao, nhưng ngành sản xuất, chế biến yến và các sản phẩm từ yến đang đối diện với khó khăn cần được cơ quan chức năng sớm tháo gỡ. Có như vậy, mặt hàng này mới chinh phục được thị trường trong và ngoài nước.
Anh Võ Văn Tạo, ở thị trấn La Hà (Tư Nghĩa) cho biết, yến là mặt hàng có giá trị kinh tế cao nhưng chi phí đầu tư lớn (từ 1 - 2 tỷ đồng/nhà yến), thời gian thu hồi vốn lâu nhưng rủi ro cao (chỉ có từ 10- 20% nhà yến có tổ). Việc tiêu thụ các sản phẩm yến lâu nay theo kiểu bán lẻ, giá bán cũng không ổn định, dẫn đến tình trạng lúc thừa lúc thiếu.
Trong khi đó, các cơ sở, doanh nghiệp (DN) sản xuất và chế biến yến trên địa bàn tỉnh cũng hướng đến việc xuất khẩu sản phẩm qua đường chính ngạch. Chủ cơ sở yến sào Cù Lao Ré, phường Chánh Lộ (TP.Quảng Ngãi) Phan Thanh Tùng bày tỏ, tại cơ sở của tôi, mỗi năm sản xuất và thu mua từ 300 - 500kg yến thô, để chế biến 7 sản phẩm chính, trong đó có 4 sản phẩm đã đạt OCOP 3 sao. Tuy nhiên, việc mua bán các sản phẩm từ yến chưa ổn định, chủ yếu là tiêu thụ trong nước, hoặc xuất khẩu qua đường tiểu ngạch. Hơn nữa, hầu hết sản phẩm được xuất bán ở dạng thô, dẫn đến giá trị chưa cao.
Sơ chế, chế biến yến tại cơ sở yến sào Cù Lao Ré, phường Chánh Lộ (TP.Quảng Ngãi).
Để chinh phục thị trường, nhất là xuất khẩu, sản phẩm yến không chỉ đáp ứng những quy định liên quan đến bao bì, nhãn mác, an toàn vệ sinh thực phẩm... mà còn phải đảm bảo điều kiện truy xuất nguồn gốc sản phẩm qua mã số nhà yến, hang yến. Tuy nhiên, hiện nay, hầu hết các DN sản xuất và chế biến yến, các sản phẩm từ yến chưa đáp ứng quy định này, phần vì nguồn nguyên liệu chưa ổn định, phần do các quy định chồng chéo. Trong khi Nghị định số 13/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định nhà yến là công trình phục vụ chăn nuôi, có thể xây mới hoặc cải tạo từ công trình hiện có, thì Luật Đất đai không cho phép xây dựng công trình trên đất nông nghiệp.
Theo Chủ tịch Chi hội Yến Quảng Ngãi (thuộc Hiệp hội Yến sào Việt Nam) Phan Thanh Tùng, các nhà yến xây dựng lâu năm, có sản lượng cao và ổn định thì rơi vào diện... xây dựng tự phát, nên chính quyền địa phương không xác nhận nguồn gốc tổ yến. Do đó, các cơ sở, DN không thể thu mua tổ yến để cung cấp, hoặc chế biến phục vụ xuất khẩu vì không xin được chứng từ xuất xứ (C/O) đáp ứng thủ tục xuất khẩu.
Vì vậy, người nuôi yến cũng như các cơ sở, DN sản xuất và chế biến yến mong muốn các cấp chính quyền quan tâm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc. “Cần rà soát, kiểm tra và phân loại hiệu quả, thời gian xây dựng... của các nhà yến. Với những nhà yến đã được công nhận tồn tại theo Nghị định số 13/2020/NĐ-CP, thì chính quyền địa phương nên khuyến khích, tạo điều kiện để các chủ nhà yến chủ động xin cấp mã định danh nhà yến. Qua đó đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định, đáp ứng các quy định phục vụ chế biến và xuất khẩu”, ông Tùng đề xuất.
Toàn tỉnh hiện có từ 655 nhà yến đang hoạt động, tập trung ở TP.Quảng Ngãi, TX.Đức Phổ và các huyện Bình Sơn, Tư Nghĩa, Sơn Tịnh, Nghĩa Hành, Mộ Đức... Tổng sản lượng đạt hơn 2 tấn/năm, với giá bán bình quân từ 18- 20 triệu đồng/kg yến thô, tạo thu nhập đáng kể cho người dân.
Ngoài ra, hiện nay chưa có các quy chuẩn, tiêu chuẩn liên quan đến hoạt động chim yến và sản phẩm từ yến, dẫn đến tình trạng xây dựng nhà yến tự phát, không theo quy hoạch, vừa ảnh hưởng đến sản lượng và chất lượng sản phẩm, vừa gây ô nhiễm (tiếng ồn) trong khu dân cư. Do đó, Sở NN&PTNT đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị chuyên môn chủ động phối hợp với chủ nhà yến lấy mẫu giám sát dịch bệnh nhà nuôi yến.
Từ năm 2023 đến nay, Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh đã lấy 39 mẫu gộp tại 13 nhà yến của các cơ sở, DN, phục vụ xuất khẩu tổ yến sang Trung Quốc. Đồng thời, phối hợp với chính quyền địa phương rà soát, đánh giá hiệu quả cũng như những khó khăn, vướng mắc đối với nhà yến. Qua đó, xây dựng phương án, quy hoạch chi tiết các vùng, tiểu vùng có tiềm năng và đảm bảo các điều kiện phát triển ngành này theo hướng hiệu quả, bền vững.
