Để nghệ sĩ làm thiện nguyện hiệu quả

Mọi nỗ lực, tấm lòng vì cộng đồng của họ đều nên được xem là tốt cả, nhưng việc đi trực tiếp cho thấy một số vấn đề bất cập với nghệ sĩ. Là người hoạt động chuyên nghiệp, tôi thu thập và quan sát cũng như từng thực hành việc kết hợp với nghệ sĩ để hai bên cùng đạt được mục tiêu của mình. Đây chính xác là cách thức hay và bền vững tôi mong muốn chia sẻ với cộng đồng.

Năm 2017, cơ quan tôi (một tổ chức phát triển cộng đồng) lên kế hoạch tổ chức một sự kiện kết nối các bên bao gồm chính phủ, doanh nghiệp và tổ chức xã hội, trong đó để thu hút nhiều doanh nhân, người nổi tiếng nên cơ quan nghĩ đến việc mời một ca sĩ làm đại sứ cho sự kiện. Đầu tiên, tôi cùng đồng nghiệp tìm thông tin các ca sĩ có bề dày làm từ thiện, thích đóng góp cho cộng đồng và đặc biệt là không có tai tiếng (scandal) vì đây là hoạt động “win - win (hai bên cùng có lợi ích) nên nếu ca sĩ có scandal là cơ quan tôi cũng bị ảnh hưởng lớn.

Khi đã tìm ra một ca sĩ do mối quan hệ quen biết, hội đồng quản trị cơ quan tiếp cận để thuyết phục cùng tham gia và khi đó tôi phải tìm kiếm các chính sách, quy tắc đạo đức và quy định về mâu thuẫn lợi ích để soạn và gửi cho ca sĩ cũng như người quản lý. Đó là cơ quan đã biết các bài học kinh nghiệm và mong muốn việc phối kết hợp với người nổi tiếng lâu dài, vừa đạt được hai mục tiêu là bảo vệ danh tiếng của ca sĩ cũng như thúc đẩy truyền thông cho sự kiện của cơ quan.

Hoa hậu H'Hen Niê và nhiếp ảnh gia Ngô Trần Hải An đều là những gương mặt quen thuộc trong các chuyến từ thiện, thường xuyên tham gia các dự án trồng, bảo vệ rừng, tích cực quảng bá cho các danh lam, thắng cảnh của đất nước. Ảnh: FB nhân vật

Đây là mô hình kết hợp hay mà những nước phát triển như Mỹ và châu Âu sử dụng người nổi tiếng để thúc đẩy sự hợp tác các bên cùng có lợi. Với việc này, người nổi tiếng có thể là đại sứ thương hiệu của tổ chức, như cầu thủ bóng đá Cristiano Ronaldo từng làm đại sứ thiện chí cho tổ chức Save the Children để kêu gọi hỗ trợ trẻ em[1], diễn viên Angelina Jolie đại diện Cao ủy Liên Hiệp Quốc về người tị nạn (UNHCR) giúp người tị nạn tại châu Phi…

Thách thức hơn một chút thì người nổi tiếng với tiềm lực tài chính và mối quan hệ của mình có thể mở ngay một quỹ thiện nguyện, giống như Việt Nam có nhiều doanh nhân và người nổi tiếng cũng mở các quỹ xã hội, từ thiện hợp pháp để đóng góp cho cộng đồng Việt Nam. Tuy nhiên, công việc này cần một đội ngũ làm việc chuyên nghiệp về quản trị cũng như quản lý tổ chức phi lợi nhuận và nhân sự chuyên môn để thực hiện sứ mệnh của quỹ. Lúc này sự phức tạp và kiến thức chuyên môn sâu rất cần thiết vì thế không nhiều ca sĩ, người nổi tiếng hay nghệ sĩ ở Việt Nam tham gia việc thành lập quỹ xã hội, quỹ từ thiện.

Do đó, hành động phù hợp với năng lực của ca sĩ, nghệ sĩ, người nổi tiếng ở Việt Nam là gì? Tôi đề xuất các bạn có thể tham gia lên tiếng vì các vấn đề cộng đồng, ví dụ việc lên tiếng vì vấn đề xâm hại tình dục trẻ em, chống buôn bán động vật hoang dã, không sử dụng sừng tê giác, kêu gọi mọi người thấu hiểu cộng đồng LGBTQI+, hỗ trợ người khuyết tật hòa nhập xã hội… tất cả các vấn đề này đều cần truyền thông mạnh mẽ trong cộng đồng và nghệ sĩ, ca sĩ, người nổi tiếng rất phù hợp vì tầm ảnh hưởng của họ cũng như tác động của thông tin tốt đi vào người dân nhanh chóng hơn là các nhà thực hành xã hội, giáo sư, tiến sĩ… như tôi.

Năm 2013 Angelina Jolie đã phát biểu trước giới thời trang và nghệ sĩ Mỹ như sau: "Ngoài việc tận hưởng sự thỏa mãn về mặt nghệ thuật khi thiết kế những món đồ trang sức này, chúng tôi còn được truyền cảm hứng khi biết rằng công việc của mình cũng đang phục vụ mục tiêu chung là hỗ trợ nhu cầu của trẻ em", sau đó cô đóng góp và kêu gọi bạn bè mình cùng tham gia hỗ trợ xây trường học cho trẻ em ở Afghanistan.[2]

Đó là bối cảnh nước ngoài, quay lại Việt Nam, chúng ta có những gương mặt nghệ sĩ đã và đang phối kết hợp với các tổ chức quốc tế và trong nước để làm đại sứ như Operation Smile và hoa hậu Mai Phương Thúy trong chương trình phẫu thuật dị tật hở môi, hàm ếch và các dị tật vùng hàm mặt cho trẻ em; tổ chức GAIA và H'Hen Niê đi trồng cây gây rừng khắp các tỉnh miền núi cũng như miền Trung; vào tháng 10.2023 á hậu, người mẫu Thảo Nhi Lê đã đồng hành chạy bộ tại giải Pink Run phối hợp cùng Mạng lưới Ung thư vú Việt Nam (BCNV) nhằm thúc đẩy mọi người nâng cao hiểu biết và lơi ích của tầm soát bệnh ung thư vú tại Việt Nam. Hay tháng 8.2024 vừa qua, ca sĩ Sangeeta Kaur, một người Mỹ gốc Việt đầu tiên đoạt giải Grammy năm 2022, vừa làm đại sứ và đồng thời đã cất giọng hát tuyệt vời của mình ở sự kiện Diễn đàn Việt Nam: Thời khắc Việt do Quỹ Hòa bình và Phát triển TP.HCM tổ chức...

Không chỉ là đại sứ đồng hành, hoa hậu Việt Nam 2006 Mai Phương Thúy còn ủng hộ hàng trăm triệu đồng vào Quỹ Operation Smile Việt Nam để hỗ trợ chi phí phẫu thuật cho trẻ em bị dị tật trên mặt. Ảnh: Thành Đạt

Đó hoàn toàn là những việc mà nghệ sĩ Việt Nam đã, đang và chắc chắn sẽ tiếp tục thực hành. Việc kết hợp giữa nghệ sĩ và tổ chức xã hội sẽ giúp nghệ sĩ nâng cao kiến thức, lòng thấu cảm và sự tôn trọng, những giá trị mà tổ chức xã hội cam kết thực hiện với cộng đồng, các giá trị này như DNA của tổ chức sẽ âm thầm truyền cho các nghệ sĩ, ca sĩ và người nổi tiếng, từ đó họ có thể thay đổi cách làm hiệu quả, bền vững, chuyên nghiệp hơn cũng như xây dựng hình ảnh tốt đẹp của mình trong lòng người hâm mộ, người dân cộng đồng Việt Nam và các nước trên thế giới.

Họ có thể là đại diện hiện thực hóa câu nói của Bác Hồ “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”, trong đó có cả chúng ta và tất nhiên các ca sĩ, nghệ sĩ và người nổi tiếng.

Phạm Trường Sơn

* Tác giả bài viết có thâm niên hoạt động trên 25 năm về các vấn đề xã hội tại Việt Nam và các nước Đông Nam Á. Ông có bằng thạc sĩ chính sách công và hiện giảng dạy ngành công tác xã hội tại nhiều trường cao đẳng, đại học tại TP.HCM. Ông Sơn đang là giám đốc Tình Thân Foundation, một tổ chức làm về tài chính vi mô cho người nghèo thành thị tại TPHCM.

[1] https://savethechildrenvietnam.wordpress.com/2013/01/04/cristiano-ronaldo-kicks-off-the-new-year-as-save-the-childrens-new-global-artist-ambassador-for-child-hunger-and-nutrition/

[2] https://www.livekindly.com/angelina-jolie-humanitarian/.