Đề nghị tăng phòng ngừa, giảm xử hình sự để không phải xử lý nhiều cán bộ

Tại Hội nghị toàn quốc tổng kết 10 năm công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực giai đoạn 2012 – 2022 vào ngày 30/6, Viện trưởng VKSND tối cao Lê Minh Trí đề nghị cần ban hành nhiều chính sách pháp luật tạo động lực phát triển, thu hút nguồn lực, khuyến khích năng động, sáng tạo; phải đảm bảo các quy định, hành lang pháp lý an toàn, hạn chế rủi ro đối với người thực hiện.

Cố ý làm trái và năng động sáng tạo chỉ khác ở hậu quả hay hiệu quả

“Nếu có khoảng trống thì kẻ xấu sẽ lợi dụng vi phạm, còn không có hành lang pháp lý đảm bảo an toàn thì người tốt sẽ tâm lý, lo sợ rủi ro, không năng động, sáng tạo, không có động lực phấn đấu trong thực hiện nhiệm vụ. Vì thực tế cố ý làm trái và năng động sáng tạo, hành vi làm giống nhau, chỉ khác là hậu quả hay hiệu quả mà thôi”, Viện trưởng VKSND tối cao nhấn mạnh.

Viện trưởng VKSND tối cao Lê Minh Trí. Ảnh: Nhật Bắc

Ông Trí cho biết, tại Quốc hội ông đã nêu bất cập của điều 219 của Bộ Luật hình sự 2015 quy định về trách nhiệm của cán bộ quản lý tài sản công. Quy định này rất rủi ro cho người thực hiện. “Đó là lằn ranh đúng sai rất mong manh trong thực tế”, ông nói.

Do vậy, Viện trưởng VKSND tối cao kiến nghị Tổng Bí thư, Bộ Chính trị và Trung ương xem xét có nghị quyết, có chủ trương và giao cho Quốc hội, Chính phủ chỉ đạo cần tập trung rà soát và kịp thời ban hành văn bản pháp lý cần thiết đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất và đầy đủ hơn trong hệ thống pháp luật. Việc này để đảm bảo 2 yêu cầu kỷ cương chặt chẽ và có hành lang pháp lý đảm bảo an toàn, hạn chế rủi ro để tạo động lực phát triển.

Theo ông Trí, trước mắt cần tập trung tháo gỡ vướng mắc trong đấu thầu mua sắm thuốc, trang thiết bị y tế và định giá đất để đấu giá hoặc cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước.

“Vừa qua Bộ Chính trị đã có kết luận số 14 về chủ trương khuyến khích và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo vì lợi ích chung. Cần tiếp tục chỉ đạo cụ thể hóa hơn nữa để đạt được mục đích đề ra”, ông Trí gợi mở.

Viện trưởng VKSND cho rằng, đi đôi với yêu cầu tấn công tội phạm, phải đảm bảo nguyên tắc suy đoán vô tội, không hình sự hóa, quan hệ dân sự kinh tế, đảm bảo đúng pháp luật, trung thực, trung thành chấp hành chỉ đạo của Đảng, Ban Chỉ đạo.

Những vấn đề phức tạp phải tìm hiểu sâu lĩnh vực chuyên môn, lắng nghe giải trình, đảm bảo tính khách quan, toàn diện trong xem xét, đánh giá.

“Xử lý nghiêm người chủ mưu cầm đầu nhưng cần phải giảm nhẹ cho người phải làm theo, do chấp hành mệnh lệnh và không vụ lợi, nếu họ khai nhận, hợp tác tốt, khắc phục, không còn hậu quả. Thực tế xử lý nghiêm và xử lý có tính khắc phục, nhân văn có lúc mâu thuẫn với nhau. Tùy thuộc vào ý thức, năng lực của từng người, có yếu tố chủ quan. Nếu người xem xét sau này nghiêm khắc thì cũng dễ kết luận người làm trước có sai sót, bỏ lọt tội phạm”, Viện trưởng VKSND tối cao phân tích.

Ông cũng nêu thực tế, Quy định 102 về xử lý kỷ luật đảng viên và các quy định pháp luật quy định rất nghiêm khắc dẫn đến tâm lý sợ oan sai, sợ bỏ lọt tội phạm sẽ tác động đến trách nhiệm của cán bộ thực hiện nhiệm vụ kể cả trong cơ quan tư pháp.

Cần có cách làm mới để hiệu quả tốt hơn

Viện trưởng Lê Minh Trí cho rằng, đấu tranh phòng, chống tham nhũng là phức tạp nên cần đồng bộ trong quan điểm, chủ trương, nhận thức, cách làm, thậm chí dám thay đổi, bổ sung quan điểm, cách làm mới để đạt được hiệu quả tốt hơn.

Cụ thể là làm sao thu hồi tài sản nhà nước bị tham nhũng, chiếm đoạt, thất thoát, khắc phục hậu quả tốt hơn nữa. “Đồng thời tăng tính phòng ngừa và giảm xử lý hình sự đối với người vi phạm thì công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của chúng ta sẽ thành công hơn nữa”, ông Trí nói.

Các đại biểu dự hội nghị. Ảnh: Nhật Bắc

Nêu thực tế trong quá trình làm nhiệm vụ, VKS đã phát hiện hoạt động quản lý nhà nước trong nhiều lĩnh vực đã để xảy ra sơ hở, thiếu sót, vi phạm, gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại tới trật tự quản lý hành chính nhà nước, lợi ích công cộng hoặc lợi ích nhà nước.

VKS đã thực hiện quyền kiến nghị của mình để phòng ngừa, khắc phục vi phạm nhưng hiệu lực thực hiện kiến nghị còn rất hạn chế. Bên cạnh đó, tòa không thể tự mình đưa vụ việc ra xét xử mà còn phải thông qua việc khởi kiện của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có lợi ích bị xâm hại.

Dẫn kinh nghiệm từ Trung Quốc, trong trường hợp phát hiện vi phạm của cơ quan quản lý hành chính nhà nước, VKS có quyền kiến nghị khắc phục vi phạm và hậu quả gây ra. Nếu cơ quan không khắc phục thì VKS có quyền khởi kiện ra tòa. Trường hợp khắc phục không tốt thì mới khởi tố điều tra, xét xử hình sự.

Từ đó, VKSND tối cao kiến nghị Tổng bí thư, Bộ Chính trị, Trung ương cho chủ trương, giao Ban Nội chính Trung ương, hoặc VKSND tối cao nghiên cứu đề xuất cách làm theo hướng tăng phòng ngừa, giảm xử lý hình sự mà thay thế bằng khởi kiện dân sự và tạo điều kiện cho chủ thể sai phạm khắc phục hiệu quả.

“Làm như vậy chúng ta sẽ thu hồi được tài sản thất thoát, tham nhũng và việc khắc phục hậu quả sẽ được nhiều do chủ thể vi phạm sẽ chủ động khắc phục để không bị xử lý hình sự mà chúng ta cũng không phải băn khoăn nhiều về việc phải xử lý nhiều cán bộ, đồng chí của mình”, Viện trưởng VKSND tối cao nhấn mạnh.

Ngoài ra, ông cũng đề nghị cần thiết xây dựng ban hành Luật Đạo đức để giáo dục cả cộng đồng xã hội chứ không chỉ bằng nêu gương, trách nhiệm, phẩm chất đạo đức của cán bộ đảng viên. Phải giáo dục mọi người nhận thức được danh dự là điều thiêng liêng nhất trong đời người, để nhằm góp phần phòng ngừa hành vi vi phạm tốt hơn.