Đề Ngữ văn vào lớp 10 tại TPHCM chạm đến trái tim nhưng không dễ đạt điểm cao

Đề thi cho học sinh 1 bầu trời ý tưởng

Nhận định về đề thi môn Ngữ văn vào lớp 10 tại TPHCM, thầy Võ Kim Bảo, Giáo viên Trường THCS Nguyễn Du, nhìn nhận nội dung đề thi rất gần gũi và phù hợp với lứa tuổi của học sinh. Với chủ đề “HÀNH TRÌNH TRƯỞNG THÀNH”, đề có độ mở cao, học sinh chắc chắn sẽ không cảm thấy áp lực mà có nhiều ý tưởng hay, độc đáo, sáng tạo trong quá trình làm bài.

Về nội dung, đề tuy gần gũi nhưng không phải dễ đạt được điểm cao. Một học sinh trung bình, không học đúng định hướng, có thói quen ỷ lại vào bài giải, học thuộc lòng văn mẫu sẽ không thể có bài làm chất lượng.

Học sinh thi vào lớp 10 TPHCM. Ảnh: Nguyễn Huế

Nhận xét từng phần trong đề thi, thầy Bảo cho rằng, ở phần I, Đọc hiểu văn bản văn học và viết đoạn văn nghị luận văn học, các câu hỏi được người ra đề sắp xếp rất tinh tế theo mức độ nhận thức cũng như theo trình tự tư duy. Học sinh có kĩ năng tốt sẽ biết vận dụng lời giải của câu hỏi trước để tiếp tục phát triển và trả lời các câu hỏi sau. Nhưng một học sinh có kĩ năng chưa tốt, đảo trật tự trả lời các câu hỏi này sẽ vô tình phá vỡ mạch tư duy mà người ra đề đã “cài đặt” sẵn.

Giáo viên cho rằng, việc trả lời tốt các câu hỏi này sẽ là tiền đề vững chắc để học sinh viết được đoạn văn nghị luận văn học ở câu 2. Vì bản chất các câu hỏi trên dùng để gợi mở, kích thích tư duy, giúp học sinh có cách hiểu đúng về tác phẩm.

Câu 2 không quá xa lạ và đa số học sinh sẽ không cảm thấy áp lực ở phần này. Đặc biệt, nếu học sinh tinh ý biết đưa nhận định của Chế Lan Viên về thơ của Tế Hanh vào bài viết, khiến bài viết trở nên có chiều sâu thì chắc chắn sẽ có được những ưu ái của giám khảo.

Trong đề thi, câu hỏi này là câu có tính phân hóa rõ nét nhất. Việc viết đoạn văn nghị luận văn học tuy quen thuộc nhưng không dễ dàng. Với trình độ nhận thức của học sinh tuổi 15, không yêu cầu học sinh có những cái nhìn sâu sắc, toàn diện như một người trưởng thành về nội dung hay nghệ thuật của tác phẩm. Tuy nhiên, nếu trong suốt 4 năm học nếu học sinh lơ là, không có nhiều trải nghiệm văn học chắc chắn không thể làm tốt.

Thầy Bảo cho rằng, những học sinh đạt điểm cao ở phần này thường có kĩ năng tốt, có trải nghiệm văn học, đưa ra những nhận định hay, suy nghĩ riêng. Bài làm sẽ được đánh giá rất cao nếu học sinh đưa ra được những nhận định về cách ngắt dòng thơ độc đáo của tác phẩm.

Ở phần II - Đọc hiểu văn bản nghị luận và viết bài văn nghị luận xã hội, câu số 1 khá đơn giản. Câu 2, có tính phân hóa khá cao trong đề thi. Vấn đề được đặt ra khá mới mẻ nhưng lại không xa lạ với học sinh. “Tôi cho rằng đã số các em sẽ hiểu đề, hiểu yêu cầu của đề vì đề cho rất rõ ràng, tường minh, nhưng cũng sẽ có nhiều em sẽ lần đầu tiên nghĩ đến việc “biết đọc” - biết nhận ra những giá trị tốt đẹp đang bị che lấp - là biểu hiện của sự trưởng thành”, thầy Bảo nói.

“Tôi mong chờ sẽ được đọc những bài viết có chiều sâu, cách suy nghĩ chân thành đến từ những học sinh đang tiến bước trên “HÀNH TRÌNH TRƯỞNG THÀNH”. Chính vì vậy, tôi cho rằng, câu hỏi này là điểm sáng đáng chú ý của đề thi tuyển sinh lớp 10 năm nay của TPHCM”, thầy Bảo đúc kết.

Đề thực hiện trọn vẹn chức năng chạm đến tim người

Thạc sĩ Nguyễn Phước Bảo Khôi, giảng viên Ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm TPHCM nhận định, đề thi phân hóa tốt và thực hiện trọn vẹn chức năng “chạm đến tim người”.

Đầu tiên, đề thi có tính phân hóa rất tốt, phù hợp với mục đích, yêu cầu của kì thi. Tính phân hóa được thể hiện rõ trong các nội dung sau.

A. Câu hỏi 1b trong phần I đặt ra yêu cầu “hiểu gì” về hai câu thơ. Câu hỏi này học sinh cần nêu 2 ý. - ý 1 là trả lời câu hỏi “Hai câu thơ này nói về điều gì/ đề cập đến nội dung gì?” – ý 2 là trả lời câu hỏi “Người viết đã nói về điều ấy/ đề cập đến nội dung ấy với thái độ, tình cảm gì/ nhằm mục đích gì?”. Tuy nhiên nhiều khả năng học sinh sẽ sót ý 2.

Đề Ngữ văn được đánh giá hay, hứa hẹn cho nhiều bài viết phá cách, sáng tạo, nhiều ý tưởng độc lạ. Ảnh: Nguyễn Huế

B. Câu viết đoạn nghị luận văn học, luận đề đặt ra đã bao quát cả 2 định hướng được nêu rõ trong cấu trúc đề thi tuyển sinh (phân tích nội dung chủ đề và đặc sắc nghệ thuật). Điều này đòi hỏi học sinh cần tổng hợp các kĩ năng, xác định chủ đề và phân tích rõ từng khía cạnh nội dung, từng yếu tố hình thức (đặc sắc nghệ thuật) để đáp ứng yêu cầu đề.

C. Câu hỏi 1b trong phần II tương tự đề thi minh họa đã cho, tuy nhiên việc xác định bằng chứng và luận điểm cũng không dễ dàng. Cũng như thế, luận điểm cũng không hiển lộ để dễ phát hiện, học sinh cần kết nối những cụm từ quan trọng trong câu đầu đoạn văn một với vấn đề nghị luận bên dưới thì sẽ chuẩn xác hơn

Theo thầy Khôi, đề thi đã chạm đến con tim. Chủ đề của đề thi khơi gợi nhiều nhận thức giá trị cho học sinh, giúp các em biết yêu thương gắn bó hơn cùng gia đình, biết thấu cảm với người khác, biết phân biệt rõ và phát hiện ra chân giá trị trong cuộc sống.

Để giảm bớt áp lực cho học sinh trong quá trình làm bài, cấu trúc đề thi theo trục chủ đề đã được giữ ổn định tương tự các năm trước và bám sát định hướng mà Sở GD-ĐT đã đưa ra.

Đề thi hướng đến những vấn đề gần gũi, đồng thời khuyến khích sự sáng tạo, khích lệ các em thể hiện quan điểm, cảm nhận riêng đối với vấn đề, lại thực sự tạo được sự chia sẻ với học sinh, do vậy phải dành thêm nhiều sự trân trọng cho người ra đề.

Thầy Đỗ Đức Anh, giáo viên Ngữ văn, Trường THPT Bùi Thị Xuân cho rằng đề thi lớp 10 TPHCM hay, nhân văn, cân đối, hiện đại, khơi gợi cảm xúc và khiến học sinh hứng thú muốn cầm bút viết bài ngay.

“Là một giáo viên dạy văn tôi đánh giá đề thi này vừa khơi gợi cảm xúc chân thành vừa giúp học sinh bộc lộ tư duy sâu sắc - đúng tinh thần đổi mới của môn Ngữ văn trong chương trình mới. Rất phù hợp với tâm lý, lứa tuổi của học sinh lớp 9”, thầy Anh nói.

Đề thi cũng không nặng về kiểm tra kiến thức thuộc lòng, mà hướng tới đánh giá năng lực tư duy - cảm thụ - lập luận. Học sinh không bị “sốc đề” vì không phải đối mặt với những vấn đề xã hội vĩ mô hay tư tưởng triết lý nặng nề, mà có cơ hội để bộc lộ suy nghĩ riêng.

Tuy nhiên, câu viết đoạn văn nghị luận văn học (câu 2 phần I) yêu cầu học sinh viết đoạn văn khoảng 200 chữ phân tích nội dung chủ đề và một số nét đặc sắc của bài thơ thì hơi ôm đồm, nên có thể nhiều học sinh viết vượt quá dung lượng yêu cầu và mất thời gian cho câu này.

Giáo viên này cho rằng, đề thi tuyển sinh vào lớp 10 của TPHCM thử thách hơn cả đề thi tốt nghiệp THPT vì có tới 2 ngữ liệu đọc hiểu. Thí sinh sẽ phải thật vững kiến thức và kĩ năng mới có thể làm kịp trong 120 phút. Câu nghị luận xã hội hơi lắt léo ở chỗ "biết đọc", có thể sẽ khiến một số học sinh hơi khó xác định vấn đề nghị luận. Phải ngẫm kĩ đề mới xác định được đúng vấn đề nghị luận, nếu vội vã có thể sẽ đi xa đề. Câu nghị luận xã hội yêu cầu chiều sâu và tư duy phản biện, học sinh chỉ ôn kiểu "thuộc dàn ý mẫu", dễ bị điểm thấp.

Thạc sĩ Hồ Tấn Nguyên Minh, Trường THPT Chuyên Lương Văn Chánh, Phú Yên nhận định, đề thi hay, phù hợp với mục đích tuyển sinh vào lớp 10 ở thành phố lớn và đông dân nhất cả nước.

Văn bản được ra trong đề thi hay, giàu ý nghĩa, phù hợp với lứa tuổi, trình độ học sinh. Có sự hài hòa, bao quát cả văn bản văn học và văn bản nghị luận.

Mặt khác, đề thi bám rất sát vào chương trình lớp 9. Hệ thống câu hỏi chặt chẽ, logic, được ra theo nhiều mức độ, đảm bảo sự phân hóa, có sự bao quát cả câu hỏi đọc hiểu, yêu cầu viết đoạn và yêu cầu viết bài, độ khó phù hợp với mục đích thi tuyển sinh.

Cả đề thi cùng hướng về một chủ đề được thể hiện ngay trong phần đầu của đề thi. Chủ đề đề thi hướng đến cũng rất giàu ý nghĩa.

Lê Huyền