Để những cánh đồng không khô khát

Nông dân xã Phú Xuyên (Đại Từ) khẩn trương làm đất gieo cấy lúa xuân.

Để “thực mục sở thị” việc sản xuất nông nghiệp đầu năm của bà con nông dân huyện Đại Từ, chúng tôi đã đi tìm hiểu thực tế từ các xã An Khánh, Cù Vân lên Bản Ngoại, Phú Xuyên rồi vòng về thị trấn Quân Chu… Tại các địa phương, cảnh xuống đồng của bà con không khác gì ngày hội. Chỗ này bắt nước, chỗ kia nhổ mạ, chồng cày, vợ cấy… Chỉ khác là không thấy “con trâu đi bừa” vì cơ bản bà con đã sử dụng máy móc, giúp tiết kiệm thời gian và tăng năng suất lao động.

Anh Trần Văn Học, ở xóm 4, xã Phú Xuyên: May mắn là gần 2 sào ruộng của gia đình tôi ở gần mương nước nên chưa năm nào bị hạn. Chúng tôi sử dụng phân bón và giống tốt nên năng suất lúa đạt khá cao, khoảng 2,5 tạ/sào. Mấy năm gần đây, bà con trong xóm chủ yếu gieo cấy giống lúa J02 với chất lượng gạo ngon, nấu cơm dẻo, đậm vị.

Vào sâu hơn là xóm Tân Lập, xã Phú Xuyên, chúng tôi được chị Bàn Thị Duyên cho biết: Xóm Tân Lập nằm ở vị trí cao hơn các xóm khác trong xã nên nhiều diện tích ruộng không chủ động được nguồn nước tưới, hoàn toàn phụ thuộc vào nước trời. Vụ xuân này, gia đình tôi chỉ cấy được 4/5 sào lúa. Thế vẫn là may hơn so với một số gia đình khác chỉ gieo cấy được khoảng 40-50% diện tích, như gia đình các anh Trịnh Văn Báo, Phùng Văn Quý, chị Triệu Thị Cúc…

Gia đình anh Trần Văn Học, ở xóm 4, xã Phú Xuyên (Đại Từ) gieo cấy gần 2 sào lúa J02 trong vụ xuân này.

Có lẽ tình trạng khô hạn là khó khăn không chỉ riêng với bà con nông dân huyện Đại Từ trong vụ xuân này, do thời tiết hanh khô, không có mưa trong thời gian dài. Huyện Đại Từ có tổng số 250 công trình thủy lợi (gồm 65 hồ chứa nước; 153 đập dâng; 32 trạm bơm lớn nhỏ), nhưng hiện nay mực nước trên các hồ dao động chỉ từ 1-2m so với mực nước chết. Có 3 xã, thị trấn có nguy cơ bị hạn là Phục Linh, Mỹ Yên, Quân Chu.

Trước tình hình đó, UBND huyện đã ban hành các văn bản chỉ đạo UBND các xã, thị trấn xây dựng kế hoạch phòng, chống hạn, phân công cán bộ trực tiếp điều tra diện tích khả năng bị hạn phải bơm tát. Chỉ đạo hoạt động của đội thủy nông, đồng thời có kế hoạch điều tiết nước tại các hồ, đập bảo đảm tiết kiệm cho cấy lúa và nước dưỡng sau khi cấy.

Đối với các đập dâng (đập xây kiên cố, đập bán kiên cố, đập tạm), địa phương chỉ đạo các xóm dẫn nước vào trữ trong các ao, hồ, thùng vũng và dẫn thẳng nước vào ruộng ngay để tránh lãng phí, tạo độ ẩm cho đất, giảm lượng nước tưới khi gieo cấy vụ xuân. Các xã đã huy động nhân dân tu bổ, nạo vét kênh mương, khơi thông dòng chảy; huy động mọi phương tiện bơm tát nước ở các khe rạch, ao chuôm để có nước cấy.

Đồng thời quản lý chặt chẽ các nguồn nước do địa phương quản lý, nghiêm cấm nhân dân tháo nước các ao, đầm, đập để bắt cá... Đối với những chân ruộng ở xa nguồn nước tưới, không có khả năng cấy lúa, các địa phương khuyến cáo bà con chuyển đổi sang trồng các loại rau màu.

Nông dân xã Bản Ngoại (Đại Từ) gieo cấy lúa xuân.

Theo tìm hiểu chúng tôi được biết, hằng năm, UBND huyện Đại Từ đều rà soát đề xuất với tỉnh hỗ trợ; đồng thời bố trí từ 4- 5 tỷ đồng để nâng cấp, sửa chữa các công trình thủy lợi. Hiện nay, cơ bản các công trình thủy lợi trên địa bàn huyện hoạt động tốt, tuy nhiên, theo Quyết định số 769/QĐ-UBND ngày 09/4/2024 của UBND tỉnh về việc giao quản lý, khai thác các công trình thủy lợi, UBND huyện mới được phân giao quản lý 197 công trình thủy lợi, hầu hết là công trình do nhân dân tự đầu tư và lâu năm, hiện trạng vẫn là đập đất nên chưa phát huy hết hiệu quả của công trình.

Các công trình thủy lợi trên địa bàn huyện thực tưới được khoảng 3.500ha lúa; còn lại do các nguồn nước khác. Đến thời điểm hiện tại, trên địa bàn huyện đã gieo cấy được trên 95% diện tích. Năm 2025, huyện Đại Từ phấn đấu giá trị sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản tăng 4% trở lên so với năm trước. Trong đó, vụ xuân có đóng góp quan trọng vào giá trị sản xuất cả năm.

Hải Đăng