Để Việt Nam từ 'công xưởng' đến 'Digital Hub'

Trong suốt 20 năm làm việc, từ những ngày đầu Việt Nam gia nhập WTO đến nay, tôi đã chứng kiến nhiều chu kỳ thăng trầm của dòng vốn FDI, nhưng chưa bao giờ Việt Nam lại có được một khung chiến lược thu hút đầu tư rõ ràng và mang nhiều khát vọng như hiện tại.

Bộ Chính trị đã ban hành "Bộ tứ trụ cột" gồm 4 nghị quyết quan trọng: Nghị quyết 57 về đột phá khoa học công nghệ và chuyển đổi số; Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế; Nghị quyết 66 về đổi mới thi hành pháp luật; và Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân. Đây không chỉ là những văn bản pháp lý, mà là lộ trình cụ thể để Việt Nam "cất cánh" trong kỷ nguyên mới.

Từ "công xưởng" đến "Digital Hub"

Nghị quyết 57 đặt mục tiêu đầy tham vọng: Đến năm 2045, kinh tế số Việt Nam sẽ chiếm tối thiểu 50% GDP, đưa Việt Nam trở thành một trong các trung tâm công nghiệp công nghệ số của khu vực và thế giới.

Vậy điều này có nghĩa gì với các nhà đầu tư?

Trong kinh nghiệm tư vấn của tôi, những công ty từng đến Việt Nam chỉ để tìm kiếm lao động giá rẻ giờ đây đã chuyển sang đang tìm kiếm những đối tác công nghệ thông minh.

Với xu thế ưu tiên cho công nghệ cao, phát triển bền vững mà Việt Nam hướng đến, các nhà đầu tư đến đây cũng đã và đang phải bắt đầu thích ứng và chuyển dịch cơ cấu sản xuất phụ thuộc lao động, chuyển dịch sang sản xuất thông minh hóa.

Họ cũng phải nâng cao công nghệ, hiệu suất lao động. Vì vậy, việc hợp tác với các doanh nghiệp sản xuất thông minh nội địa là tiêu chí hàng đầu để tránh dàn trải đầu tư. Các FDI giờ đây muốn hợp tác và thương mại hóa sản phẩm mang nhãn hiệu Việt Nam để hướng tới xuất khẩu cho các thị trường khó tính nhất.

Gần đây, tôi tư vấn cho một tập đoàn công nghệ Hàn Quốc muốn đầu tư vào trung tâm dữ liệu. Họ ban đầu chỉ quan tâm đến chi phí điện và đất đai. Nhưng khi tôi trình bày về kế hoạch Digital Hub 2030 của Việt Nam, họ đã quyết định tăng quy mô cho kế hoạch đầu tư từ 500 triệu USD lên 1,2 tỷ USD để xây dựng một trung tâm dữ liệu siêu lớn (Hyperscale Datacenter).

Bên cạnh đó, một trong những thay đổi quan trọng nhất mà tôi quan sát được là sự chuyển dịch mạnh mẽ sang FDI xanh. Các nhà đầu tư châu Âu, đặc biệt từ Đan Mạch và Đức, đang đổ xô đầu tư vào năng lượng tái tạo tại Việt Nam.

Tập đoàn CIP (Copenhagen Infrastructure Partners),một trong những nhà phát triển điện gió ngoài khơi và quản lý quỹ toàn cầu hàng đầu thế giới có trụ sở chính tại Đan Mạch, có kế hoạch đầu tư 110 tỷ USD vào các dự án năng lượng tái tạo trên toàn cầu.

Với riêng Việt Nam, CIP đã ký kết thỏa thuận với Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) để phát triển các dự án điện gió ngoài khơi, bao gồm Dự án điện gió ngoài khơi La Gàn 3,5 GW tại tỉnh Bình Thuận với tổng vốn đầu dự kiến là 10,5 tỷ USD.

Đây không chỉ là con số ấn tượng mà còn phản ánh niềm tin của nhà đầu tư vào cam kết Net Zero 2050 của Việt Nam.

Thay đổi "cuộc chơi" thực sự

Bên cạnh Nghị quyết 57, Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân là văn bản mang tính chiến lược, được đông đảo nhà đầu tư nước ngoài đánh giá là chính sách đúng đắn và có nhiều ý nghĩa nhất trong suốt những thập kỷ vừa qua, thậm chí từ năm “Đổi Mới -1986” trở lại đây.

Lần đầu tiên, kinh tế tư nhân được xác định là "một động lực quan trọng nhất" của nền kinh tế, với mục tiêu hai triệu doanh nghiệp vào 2030 và ba triệu vào 2045.

Từ kinh nghiệm tư vấn đầu tư FDI vào Việt Nam – trực tiếp xúc tiến thu hút đầu tư FDI trong nhiều năm qua, tôi thấy rằng các nhà đầu tư nước ngoài không chỉ tìm kiếm ưu đãi thuế hay lao động giá rẻ.

Họ muốn tìm kiếm một hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ năng động, thị trường nội địa mạnh và chuỗi cung ứng đa dạng nhằm tránh quá tập trung vào sản xuất ở một quốc gia như đã thực hiện tại Trung Quốc trong nhiều thập kỷ trước.

Một công ty chuyên sản xuất linh kiện công nghệ cao cho ô tô thuộc liên doanh với một tập đoàn lớn của Đức và tập đoàn sản xuất ô tô tầm cỡ thế giới của Hàn Quốc mà tôi từng tư vấn đã quyết định đầu tư tại Việt Nam không chỉ vì ưu đãi thuế, mà vì họ thấy tiềm năng của thị trường nội địa với 100 triệu dân và sự phát triển mạnh mẽ của các startup công nghệ Việt Nam.

Từ những thay đổi này, dự báo thu hút vốn FDI giai đoạn 2025 - 2030 sẽ tăng trưởng rất tích cực. Bain & Company 2025 đã phân tích và dự báo về việc đầu tư vào Việt Nam có thể tăng 83% trong giai đoạn 2025-2030.

Với cuộc chuyển mình lịch sử, với xu hướng dịch chuyển FDI mới, và niềm tin từ các nhà đầu tư tăng lên, tôi dự báo vốn FDI đăng ký có thể đạt 45 - 50 tỷ USD/năm (tăng 20-25% so với hiện tại), vốn FDI thực hiện có thể đạt 30 - 35 tỷ USD/năm tập trung vào các lĩnh vực: Trung tâm dữ liệu lớn, năng lượng tái tạo, sản xuất bán dẫn và điện tử.

Để đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP hai con số, Chính phủ sẽ có những chính sách để tạo sự bứt phá vượt trội trong thu hút vốn FDI giai đoạn 2028 - 2030. Vì vậy, vốn FDI đăng ký của giai đoạn này có thể đạt khoảng 55 - 65 tỷ USD/năm, vốn FDI thực hiện đạt khoảng 40 - 50 tỷ USD/năm trọng tâm vào các lĩnh vực công nghệ cao, phát triển xanh, bền vững như: AI, hydrogen xanh, công nghệ sinh học,...

Tuy nhiên, để làm được điều này, Việt Nam cũng cần vượt qua thách thức rất lớn khi chúng ta không còn là "miền đất hứa" duy nhất. Ấn Độ, Bangladesh, Mexico đều đang cạnh tranh quyết liệt. Việt Nam cần không ngừng cải thiện năng lực cạnh tranh.

Đồng thời, Việt Nam cũng cần cải thiện chất lượng nguồn nhân lực để đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế cho các ngành công nghệ cao. Bên cạnh đó, hệ thống điện lưới, logistics và đặc biệt là hạ tầng số cần được đầu tư mạnh mẽ để đáp ứng nhu cầu của các dự án thế hệ mới.

Sau 20 năm trong ngành, tôi tin rằng Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên vàng của FDI. "Bộ tứ trụ cột" không chỉ là khẩu hiệu mà là lộ trình cụ thể, khả thi và tràn đầy khát vọng chuyển mình.

Những nhà đầu tư hiểu được tiềm năng này và hành động nhanh chóng sẽ gặt hái được những thành công vượt ngoài mong đợi. Việt Nam 2030 sẽ không còn là "công xưởng thế giới" mà là "trung tâm đổi mới sáng tạo” mới của châu Á.

Ông Lê Anh Dũng - CEO Viện Nghiên cứu Đầu tư Quốc tế (ISC)

Liên Chi hội Tài Chính KCN Việt Nam (VIPFA)