Đề xuất bỏ phạt tử hình 8 tội danh

Theo Bộ Công an, 8 năm thi hành Bộ luật Hình sự đã góp phần quan trọng quản lý xã hội, phòng ngừa, đấu tranh phòng, chống tội phạm, giữ vững an ninh, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ lợi ích của tổ chức, của Nhà nước và của công dân. Tuy nhiên, quy định của bộ luật bộc lộ nhiều vướng mắc, bất cập, trong đó quy định về hình phạt tử hình.

Thực tiễn cho thấy, một số tội danh có tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội không cần thiết phải duy trì tử hình. Bên cạnh đó, tòa án không áp dụng hình phạt tử hình đối với các tội danh này, ví dụ tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền Nhân dân, tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam; tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh… hoặc ít áp dụng (như tội tham ô tài sản, nhận hối lộ…).

Tuy không áp dụng hình phạt tử hình trường hợp người bị bệnh hiểm nghèo (ung thư giai đoạn cuối, nhiễm HIV chuyển giai đoạn AIDS, nhiễm trùng cơ hội, tiên lượng xấu), nhưng vẫn phải tạm giam kết hợp điều trị tích cực để chờ thi hành án, mà chưa có quy định không áp dụng hình phạt tử hình, hoặc không thi hành án tử hình với những đối tượng này.

Bộ luật Hình sự hiện hành quy định cụ thể về thời hiệu thi hành bản án tử hình. Với các trường hợp xử tử hình, thời hiệu thi hành án là 20 năm, nhưng bộ luật không quy định sau khi hết thời hiệu thi hành tử hình, người bị kết án tử được chuyển xuống hình phạt khác như tù chung thân, phạt tù có thời hạn hay trả tự do; chưa có thủ tục chuyển hình phạt...

Tại dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi, Bộ Công an đề xuất bỏ hình phạt tử hình thay bằng phạt tù chung thân không xét giảm án (vẫn bảo đảm cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội) tại 5 tội danh. Cụ thể, tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền Nhân dân (Điều 109); phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (Điều 114); sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh (Điều 194); vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 250); phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421). Bên cạnh đó, đề xuất bỏ hình phạt tử hình, thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án ở một số tội danh, gồm: Tội gián điệp (Điều 110); tham ô tài sản (Điều 353); nhận hối lộ (Điều 354).

Dự thảo luật cũng sửa đổi một số quy định khác liên quan đến hình phạt tử hình. Cụ thể, bổ sung quy định về việc tòa án có thể tuyên hoãn thi hành án tử hình 2 năm đối với người bị kết án tại thời điểm tuyên bản án tử hình. Quy định này vừa đảm bảo tính nhân đạo, vừa phù hợp với thực tiễn và giải quyết một số vướng mắc bất cập về thời hạn nêu trên.

Nhiều ý kiến cho rằng, cần cân nhắc toàn diện hơn, dựa trên lý luận và thực tiễn đối với một số tội đặc biệt nghiêm trọng. Trước hết, với tội vận chuyển trái phép chất ma túy, trong bối cảnh hiện nay, loại bỏ hình phạt tử hình sẽ ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm. Trên thực tế, nhiều trường hợp không đủ cơ sở để truy tố về tội mua bán trái phép chất ma túy, mà chỉ xử lý dưới tội danh vận chuyển trái phép. Nếu bỏ tử hình với tội này, liệu hình phạt thay thế có đủ sức răn đe, đáp ứng yêu cầu thực tiễn hay không? Do đó, một số đại biểu đề nghị giữ nguyên hình phạt tử hình đối với tội vận chuyển trái phép chất ma túy.

Điển hình, Bộ Công an vừa triệt phá đường dây sản xuất 1,4 tấn ma túy tổng hợp, trị giá khoảng 1.400 tỷ đồng. Nếu không giữ lại hình phạt tử hình cho hành vi vận chuyển ma túy, thì tính răn đe sẽ không đủ mạnh, nhất là với số lượng ma túy lớn đang có chiều hướng gia tăng. Tương tự, tội tham ô và nhận hối lộ, hiện đang trong giai đoạn quyết liệt đấu tranh phòng, chống tham nhũng, nếu bỏ hình phạt tử hình thì thế nào?

Dự kiến, tháng 10/2025, dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi sẽ được trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến, thông qua theo trình tự, thủ tục rút gọn tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV.

N.R