Đề xuất bổ sung quyền của phạm nhân được hiến bộ phận cơ thể, lưu trữ trứng, tinh trùng

Trình bày tờ trình dự án Luật, Phó Thủ tướng thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình cho biết, sau 5 năm thực hiện, một số quy định của Luật Thi hành án hình sự đã không còn phù hợp với cơ cấu tổ chức mới của lực lượng Công an và chính quyền địa phương; chưa làm rõ trách nhiệm, thẩm quyền giữa các cơ quan; chưa phát huy đầy đủ vai trò của công an cấp xã - đơn vị cơ sở trực tiếp thực hiện quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án tại cộng đồng.

Phó Thủ tướng Thường trực nhấn mạnh, việc sửa đổi Luật nhằm điều chỉnh mô hình tổ chức hệ thống thi hành án hình sự phù hợp với tổ chức bộ máy mới; đồng thời bổ sung các quy định bảo đảm quyền con người, quyền công dân, ứng dụng khoa học, công nghệ, dữ liệu sinh trắc học trong quản lý, thi hành án.

Theo Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình, dự thảo Luật cơ bản giữ nguyên phạm vi điều chỉnh so với Luật năm 2019; đồng thời sửa đổi, bổ sung một số quy định nhằm bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật và giải quyết những tồn tại, khó khăn trong thực tiễn, đáp ứng yêu cầu công tác thi hành án hình sự trong thời gian tới.

Dự thảo Luật gồm 15 chương với 179 điều, sửa đổi 129/207 điều, bổ sung 10 điều, bỏ 16 điều. Nội dung sửa đổi tập trung hoàn thiện quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, đơn vị trong công tác thi hành án hình sự để nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác quản lý, giáo dục, cải tạo người chấp hành án hình sự để khắc phục, khó khăn, bất cập và đáp ứng yêu cầu công tác thi hành án hình sự trong tình hình mới và yêu cầu tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

Hoàn thiện các quy định về thực hiện quyền, nghĩa vụ của người chấp hành án hình sự, chế độ quản lý người đang chấp hành án hình sự, quy định về thực hiện chế độ giam giữ phạm nhân; bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất đối với các quy định pháp luật chuyên ngành khác có liên quan và phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam hiện nay và trong những năm tiếp theo.

Trình bày báo cáo thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban tán thành với tên gọi, phạm vi sửa đổi của dự thảo Luật Thi hành án hình sự như đề xuất của Chính phủ và định hướng sửa đổi về hệ thống tổ chức thi hành án hình sự, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan như trong dự thảo Luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra dự án Luật.

Ủy ban cũng tán thành với đề xuất của Chính phủ về việc luật hóa quy định của Nghị quyết số 54/2022/QH15 của Quốc hội về thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam sau sơ kết 3 năm thực hiện; đồng thời cơ bản nhất trí với việc sửa đổi các quy định về thi hành án tử hình tại Chương III của dự thảo Luật nhằm khắc phục khó khăn, vướng mắc trong công tác thi hành án tử hình, phù hợp với nguyên tắc phân cấp, phân quyền, sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước và thống nhất với các quy định mới được sửa đổi, bổ sung của Bộ luật Tố tụng hình sự.

Để tiếp tục hoàn thiện, Ủy ban đề nghị tiếp tục chỉnh lý một số nội dung. Trong đó, về thi hành án phạt tù, Ủy ban đề nghị chỉnh lý quy định về trưng cầu giám định pháp y tâm thần, giám định pháp y đối với phạm nhân theo hướng giao thẩm quyền cho trại giam, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh, cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu ra quyết định trưng cầu giám định pháp y tâm thần, giám định pháp y hoặc giám định y khoa.

Về bổ sung quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể; được lưu trữ trứng, tinh trùng, đa số ý kiến trong Ủy ban tán thành quy định của dự thảo Luật về quyền của phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể; được lưu trữ trứng, tinh trùng nhưng đề nghị chỉ nên cho phép phạm nhân hiến mô, bộ phận cơ thể trong trường hợp nhằm cứu chữa thân nhân của họ.

Đồng thời, kèm theo điều kiện chặt chẽ như phạm nhân tự nguyện, hoàn toàn không vì mục đích lợi nhuận, tự chịu chi phí, đủ điều kiện về sức khỏe và thời gian chấp hành án phạt tù còn lại phải ngắn (không quá 3 năm)...

Có ý kiến đề nghị trước mắt chỉ nên quy định cho phép phạm nhân được lưu trữ trứng, tinh trùng mà chưa nên bổ sung quy định về việc hiến mô, bộ phận cơ thể.

Về thi hành án tại cộng đồng, Ủy ban cơ bản tán thành quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của UBND cấp xã, Công an cấp xã trong công tác thi hành án tại cộng đồng như quy định tại các chương II, IV và V của dự thảo Luật. Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị nghiên cứu sửa đổi theo hướng giao Công an cấp xã là cơ quan trực tiếp quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án tại cộng đồng.

Tường Minh