Đề xuất giao các trường đại học xét công nhận GS,PGS

Nên thí điểm ở một số trường

Tại hội thảo khoa học quốc gia “Hiện đại hóa, nâng tầm giáo dục đại học Việt Nam, tạo đột phá phát triển nhân lực trình độ cao và nhân tài, dẫn dắt nghiên cứu, đổi mới sáng tạo”, do Ban Tuyên giáo và Dân vận T.Ư, Bộ GD&ĐT, ĐH Quốc gia TPHCM phối hợp tổ chức, vấn đề giao trường ĐH xét công nhận bổ nhiệm GS, PGS một lần nữa được đề cập.

PGS. TS Đỗ Phú Trần Tình, Viện trưởng Viện Phát triển chính sách ĐH Quốc gia TPHCM đề xuất cho phép thí điểm trong việc xét và công nhận chức danh GS, PGS tại một số trường ĐH trọng điểm, đa ngành, có uy tín và tiềm lực khoa học mạnh, hội tụ một số lượng lớn các nhà khoa học đầu ngành. Các cơ sở được tự xét công nhận đạt tiêu chuẩn và bổ nhiệm chức danh GS, PGS phải tuân thủ các tiêu chuẩn chung do Thủ tướng Chính phủ ban hành. Ông Tình cho rằng, kết quả công nhận tại các cơ sở này có giá trị pháp lí trên phạm vi toàn quốc. Cần linh hoạt hơn với các nhà khoa học có tài năng đặc biệt, thí điểm trong 3 năm.

Đây không phải lần đầu tiên ĐH Quốc gia TPHCM đề xuất giao các trường ĐH xét, công nhận, bổ nhiệm GS, PGS. Năm 2024, tại tọa đàm “Pháp luật về xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh GS, PGS và đề xuất cơ chế thí điểm cho ĐH Quốc gia TPHCM”, PGS.TS Vũ Hải Quân (khi đó là Giám đốc ĐH Quốc gia TPHCM) cho biết, đơn vị có văn bản kiến nghị Thủ tướng một số chính sách vượt trội để đạt được mục tiêu trở thành ĐH trong nhóm hàng đầu châu Á, trong đó có đề xuất cho phép ĐH Quốc gia TPHCM thí điểm bổ nhiệm các chức danh GS, PGS và trợ lí GS.

Cách làm như hiện nay khiến các cơ sở giáo dục bị động trong chiến lược phát triển chương trình đào tạo và nghiên cứu mới. Một số ngành truyền thống có nguy cơ không còn GS đầu ngành. Việc phụ thuộc vào số lượng công bố trên các tạp chí khoa học quốc tế trong xét tiêu chuẩn chức danh GS, PGS như trong quy định hiện nay dẫn đến xu hướng thương mại hóa công tác xuất bản. Các tạp chí “săn mồi” (tạp chí rởm, muốn xuất bản bài báo phải trả tiền) xuất hiện, làm méo mó và giảm sút niềm tin của xã hội đối với giáo dục.

Cách đây 10 năm, Trường ĐH Tôn Đức Thắng (TPHCM) đã có chủ trương tự bổ nhiệm GS, PGS. Khi đó, nhà trường vấp phải sự phản đối dữ dội từ dư luận. Nhưng đến nay, đề xuất trường ĐH được xét, công nhận, bổ nhiệm GS, PGS đã nhận được sự đồng thuận của phần lớn giới học thuật.

Nhiều mâu thuẫn cần giải quyết

Vừa qua, Hội đồng GS Nhà nước đã bỏ phiếu thông qua danh sách 900 ứng viên GS, PGS năm 2025. Sau 15 ngày, nếu không có đơn khiếu nại, những ứng viên này sẽ được Chủ tịch Hội đồng GS Nhà nước kí quyết định công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh GS, PGS.

Phiên họp của Hội đồng GS Nhà nước xét công nhận tiêu chuẩn chức danh GS, PGS năm 2025. Ảnh: HĐGSNN

Trong số 900 ứng viên được thông qua, không ít người đang làm cán bộ quản lí tại các bệnh viện hoặc đang quản lí một tập đoàn lớn. Dư luận băn khoăn, với những người làm quản lí những tập đoàn như vậy, thời gian giảng dạy, thời gian nghiên cứu thực sự được triển khai như thế nào? Những trường hợp này, trường ĐH có thể tự xét, công nhận, bổ nhiệm. Đây là GS, hay PGS của trường, nhưng hiện nay là Nhà nước công nhận (dưới danh nghĩa là Hội đồng GS Nhà nước) nên không thực sự thuyết phục.

Chủ tịch một Hội đồng GS ngành khẳng định, việc các trường ĐH xét, công nhận, bổ nhiệm GS, PGS là xu thế chung của thế giới. Tuy nhiên ông lưu ý vai trò của cơ quan quản lí nhà nước về xây dựng tiêu chuẩn quy trình giám sát thực hiện, cần làm chặt chẽ, khoa học và có sự chuẩn bị.

Với thực tế Việt Nam đang thiếu đội ngũ GS, PGS, nếu không kiểm soát tốt chất lượng, khả năng cao xảy ra tình huống một số cơ sở xét, công nhận, bổ nhiệm cho đủ nhu cầu nội tại. “Tôi nhấn mạnh đến việc làm thế nào để đội ngũ nhà khoa học do các trường ĐH xét, công nhận là những người thực sự xứng đáng. Người được công nhận phải đảm bảo điều kiện đạo đức, tiêu chuẩn chuyên môn, tiêu chuẩn nghiên cứu khoa học”, vị chủ tịch Hội đồng GS ngành nói. Ông cho rằng, khi để các trường xét, công nhận, họ hiểu rất rõ ứng viên. Nhưng trở ngại lớn là xét “trong nhà”, có thể dễ dàng nới lỏng quy định.

Ở giai đoạn đầu thực hiện, vị giáo sư đầu ngành cho rằng, nên giao cho các trường ĐH thực sự uy tín thí điểm, sau đó mở rộng ra trường khác. Vị này cho biết, qua quá trình xét duyệt hồ sơ của các ứng viên thời gian qua, có những trường ĐH mang danh trọng điểm, trường lớn nhưng chất lượng ứng viên yếu hoặc ít ứng viên đủ tiêu chuẩn. Nên nếu giao thí điểm mà không có sự lựa chọn kĩ lưỡng, dễ dẫn đến tình trạng cơ sở đào tạo “chế biến” tiêu chuẩn phù hợp với năng lực đội ngũ và yêu cầu của trường.

Hội đồng GS Nhà nước cần lường trước được các vấn đề phát sinh khi sự công nhận giữa các trường, hoặc khi GS, PGS chuyển công tác sang trường khác. Một vấn đề băn khoăn khác của vị giáo sư đầu ngành này là trong số các ứng viên xét công nhận chức danh GS, PGS thời gian qua, không ít người có nhiều bài báo công bố quốc tế nhưng không phục vụ trực tiếp nhu cầu thực tế tại Việt Nam. Khoảng cách giữa thực tế và vấn đề nghiên cứu trong bài báo quốc tế của ứng viên khá xa. Ông mong các trường ĐH nhìn nhận được vấn đề để yêu cầu giảng viên vừa thực hiện nghiên cứu vấn đề thực tế, giải quyết bài toán cuộc sống đặt ra vừa chú trọng viết bài báo quốc tế.

Nghiêm Huê