Đề xuất hòa bình Ukraine của châu Âu và Mỹ khác nhau ra sao?

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron (phải) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại cuộc gặp ở Paris ngày 4/9/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Theo tờ The Telegraph ngày 24/11, đề xuất của châu Âu do Anh, Đức và Pháp xây dựng bao gồm một số điểm nhượng bộ, trong đó có việc giới hạn quy mô quân đội Ukraine và cam kết tổ chức bầu cử ở Ukraine.

Nhiều nội dung trong kế hoạch vẫn tương tự đề xuất của Mỹ, thậm chí giống cả cách diễn đạt một số điều khoản, như việc Nga sẽ được quay lại Nhóm G7, biến nhóm này thành G8 nếu đạt được hòa bình ở Ukraine.

Tuy nhiên, khả năng Ukraine trở thành thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) vẫn được giữ lại, trái với đề xuất của Mỹ vốn loại bỏ lựa chọn này.

Bản đề xuất cũng nêu rõ hiện chưa có đồng thuận trong NATO về việc Ukraine gia nhập. Đây có thể là cách nhằm trấn an Nga khi nước này lo ngại Ukraine sẽ được gia nhập NATO nhanh chóng.

Trở ngại lớn nhất có thể nằm ở câu chuyện lãnh thổ. Theo đề xuất của Tổng thống Trump, Nga sẽ được trao vùng Donbass và được công nhận quyền kiểm soát Crimea. Các đường tiền tuyến tại những khu vực then chốt khác, gồm Kherson và Zaporizhzhia, sẽ được giữ nguyên. Điều này đồng nghĩa Ukraine phải nhượng lại nhiều lãnh thổ hơn so với diện tích Nga hiện kiểm soát.

Trái lại, châu Âu đề nghị bắt đầu các cuộc đàm phán trao đổi lãnh thổ “từ Đường Tiếp xúc”, giúp thu hẹp phần đất mà Nga có thể đưa ra yêu sách. Kế hoạch nêu rõ: “Khi hai bên thống nhất được các dàn xếp lãnh thổ trong tương lai, Liên bang Nga và Ukraine cam kết không thay đổi các dàn xếp này bằng vũ lực”.

Bản thỏa thuận cũng nói rằng quy mô quân đội Ukraine trong thời bình bị giới hạn ở mức 800.000 quân, trong khi phiên bản trước đó của châu Âu không đưa ra giới hạn. Đề xuất của Mỹ đưa ra đặt mức trần là 600.000 quân.

Dù bị giới hạn, quân đội Ukraine (hiện khoảng 850.000 quân) vẫn thuộc nhóm lớn nhất thế giới.

Con số này cũng cao hơn nhiều so với ba năm trước, khi Nga đề xuất Ukraine chỉ duy trì khoảng 85.000 quân trong các cuộc đàm phán ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Một trong những lằn ranh đỏ của Ukraine là nước này phải có các bảo đảm an ninh mạnh mẽ phòng trường hợp bị tấn công trong tương lai. Cả hai đề xuất của châu Âu và Mỹ đều nhất trí cần có các bảo đảm an ninh về vấn đề này. Châu Âu cam kết các bảo đảm sẽ mạnh mẽ, trong khi Mỹ khẳng định sẽ có đảm bảo đáng tin cậy.

Đáng chú ý, kế hoạch của châu Âu đề xuất Mỹ đưa ra một bảo đảm tương đương Điều 5 của NATO, theo đó Mỹ sẽ coi mọi cuộc tấn công nhằm vào Ukraine là tấn công vào một đồng minh.

Cả hai đề xuất đều nêu Mỹ sẽ nhận bồi hoàn cho việc cung cấp các bảo đảm an ninh, nhưng không tiết lộ mức chi phí.

Cả Mỹ và châu Âu đều thống nhất cần tái hội nhập Nga vào kinh tế toàn cầu. Nga sẽ được quay lại G8, trong khi châu Âu đề xuất giảm trừng phạt theo từng giai đoạn và từng trường hợp.

Kế hoạch của Mỹ có đoạn: “Mỹ sẽ ký một Thỏa thuận Hợp tác Kinh tế dài hạn nhằm thúc đẩy phát triển chung trong các lĩnh vực năng lượng, tài nguyên thiên nhiên, hạ tầng, AI, trung tâm dữ liệu, đất hiếm, các dự án chung ở Bắc Cực và nhiều cơ hội hợp tác doanh nghiệp khác”.

Tuy nhiên, đề xuất của châu Âu đã bỏ điều khoản cho phép Mỹ hưởng 50% lợi nhuận tương lai từ tài sản Nga bị đóng băng đem đầu tư vào Ukraine.

Cả hai bản đề xuất đều có một điều khoản giống nhau: Ukraine sẽ được tiếp cận ngắn hạn với thị trường Liên minh châu Âu (EU). Hiện EU và Ukraine đã có Khu vực Thương mại Tự do Sâu rộng và Toàn diện (DCFTA).

Bản của châu Âu có đoạn: “Ukraine đủ điều kiện gia nhập EU và sẽ được ưu tiên tiếp cận thị trường châu Âu trong ngắn hạn trong thời gian đánh giá”.

Như thường thấy trong các thỏa thuận hòa bình của Mỹ, thỏa thuận chấm dứt xung đột giữa Nga và Ukraine sẽ được giám sát và bảo đảm bởi một Hội đồng Hòa bình do Tổng thống Donald Trump làm chủ tịch.

Thùy Dương/Báo Tin tức và Dân tộc