Để xuất khẩu bớt rủi ro

Yêu cầu sống còn

Trên 405 tỷ USD hàng hóa sản xuất tại Việt Nam đã được xuất khẩu ra thị trường toàn cầu trong năm 2024, nhưng gần 80% kim ngạch này được xuất tới các quốc gia Đông Bắc Á (Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản), Mỹ, ASEAN, EU.

Cụ thể, xuất sang Mỹ gần 120 tỷ USD, EU 51,7 tỷ USD, Trung Quốc 62 tỷ USD, ASEAN 36,9 tỷ USD, Hàn Quốc 25,6 tỷ USD.

Tám tháng năm 2025, xuất khẩu đạt 305,96 tỷ USD, tăng 14,8% so với cùng kỳ năm trước (tương ứng tăng 39,52 tỷ USD). Riêng xuất khẩu sang các thị trường chủ lực đã lên tới 240,1 tỷ USD. Cụ thể, Mỹ tiếp tục là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch đạt 99,1 tỷ USD (tăng 26,4%), Trung Quốc 42 tỷ USD (tăng 9,2%), sang EU đạt 37 tỷ USD (tăng 8,1%), ASEAN 25,6 tỷ USD (tăng 2,9%), Hàn Quốc 18,9 tỷ USD, tăng 11,8%, Nhật Bản 17,5 tỷ USD, tăng 9% so với cùng kỳ 2024.

Lo ngại rủi ro từ việc chậm đa dạng hóa thị trường, phụ thuộc quá nhiều vào một số thị trường chủ lực, Thủ tướng Chính phủ đã nhiều lần chỉ đạo phải đẩy nhanh công tác tìm kiếm thị trường mới, tận dụng tối đa các thị trường Việt Nam đã ký kết hiệp định thương mại tự do (FTA), đưa xuất khẩu tăng trưởng bền vững.

Điều này trở nên cấp thiết hơn, bởi bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động mạnh mẽ, đặt ra không ít thách thức, đặc biệt khi các rào cản thương mại, biến động chính trị - địa chính trị và xu hướng bảo hộ ngày càng gia tăng.

Tại Hội thảo Chiến lược Đa dạng hóa thị trường: từ rủi ro đến cơ hội tổ chức mới đây, ông Tạ Hoàng Linh, Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công thương) nhấn mạnh, với quy mô thương mại ngày càng lớn nhờ thu hút FDI và nguồn đầu tư của khu vực trong nước, bên cạnh duy trì xuất khẩu Mỹ, EU, Trung Quốc và Hàn Quốc vẫn là những thị trường chủ lực, thì việc khai thác các thị trường còn để ngỏ như Mỹ Latinh, Trung Đông, Bắc Âu hay Canada sẽ giúp doanh nghiệp mở rộng biên độ tăng trưởng, giảm thiểu rủi ro và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Đa dạng hóa thị trường không chỉ là một khẩu hiệu, mà đã trở thành yêu cầu sống còn đối với các ngành hàng, doanh nghiệp.

Ngành gỗ mang về doanh thu trên 16,3 tỷ USD trong năm ngoái cũng “đau đầu” với bài toán đa dạng thị trường. Bởi chỉ riêng xuất sang Mỹ năm qua đã lên tới 9,1 tỷ USD (chiếm 55,6% tỷ trọng xuất khẩu), Trung Quốc hơn 2 tỷ USD (chiếm 12,4%), Nhật Bản 1,75 tỷ USD (chiếm 10%)…

Ông Huỳnh Lê Đại Thắng, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP.HCM, Giám đốc Công ty TNHH Đồ gỗ Nghĩa Sơn khẳng định, đa dạng hóa thị trường trong ngành gỗ xuất khẩu đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Theo ông Thắng, để tiếp cận và kinh doanh với các kênh phân phối lớn, các doanh nghiệp cần “nâng cấp”, đầu tư cho nghiên cứu, phát triển sản phẩm một cách bài bản để đáp ứng được các tiêu chuẩn chất lượng và các tiêu chí lựa chọn nhà cung cấp.

Tương tự, với ngành da giày và dệt may cũng có sự phụ thuộc và tập trung lớn vào một vài thị trường/khu vực thị trường, do đó cũng đứng trước thách thức không nhỏ về đa dạng thị trường.

Xuất khẩu giày dép năm 2024 đạt 22,9 tỷ USD, riêng xuất sang Mỹ và EU lên tới 14 tỷ USD, 2 thị trường này chiếm 61,2% tỷ trọng trong kim ngạch xuất khẩu. Còn kim ngạch xuất khẩu hàng dệt và may mặc đạt 37 tỷ USD thì riêng Mỹ 16,15 tỷ USD, chiếm tỷ trọng 43,6%, Nhật Bản 4,33 tỷ USD, chiếm 11,7%), EU 4,24 tỷ USD, chiếm 11,5% tỷ trọng, Hàn Quốc 3,15 tỷ USD, chiếm 8,5% tỷ trọng…

Mách nước cho doanh nghiệp

Việt Nam đã ký kết 17 FTA với hơn 60 nền kinh tế trên toàn cầu, điều này giúp các ngành hàng tiếp cận thị trường thuận lợi hơn nhờ thị trường được mở cửa và ưu đãi thuế quan.

Đơn cử, tại khu vực châu Mỹ, các thị trường Mexico, Canada, Peru, Chile… được nhận định là tiềm năng, các doanh nghiệp còn dư địa lớn để khai thác xuất khẩu. Hơn nữa, các quốc gia này đều là thành viên Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

Chia sẻ tại Hội thảo trong chuỗi sự kiện “Kết nối chuỗi cung ứng hàng hóa quốc tế - VietNam International Sourcing 2025” từ ngày 4 đến 6/9, bà Veronica Alcaraz Silva, Trưởng đại diện Coppel Việt Nam (Coppel là doanh nghiệp bán lẻ của Mexico) cho biết, có nhu cầu thu mua hàng Việt Nam để xuất khẩu sang Mỹ Latinh. Yêu cầu là doanh nghiệp Việt phải chuẩn bị kỹ lưỡng về tiêu chuẩn chất lượng hàng hóa xuất khẩu, tính toán về vận chuyển để tối ưu nhất, bởi khoảng cách vận chuyển từ Việt Nam sang Mexico xa xôi, áp lực chi phí gia tăng.

Tại 2 mùa VIS 2023 - 2024 trước đó, Tập đoàn Coppel đều hiện diện và đặt hàng các sản phẩm lốp xe ô tô, quần áo thời trang, giày dép, phụ kiện công nghệ, đồ nội thất gia dụng, nhằm đa dạng hóa nguồn cung ứng cho hơn 1.600 chi nhánh tại Mexico và 27 cửa hàng tại Argentina.

Xuất khẩu sang Mexico trong năm nay kỳ vọng sẽ vượt xa 5,5 tỷ USD đạt được trong năm 2024.

Đại diện Tập đoàn IKEA (Thụy Điển), ông Per Ljungblad, Quản lý Phát triển ngành hàng Sợi tự nhiên khu vực Đông Nam Á của IKEA cho rằng, đồ nội thất Việt Nam có nhiều lợi thế tại thị trường Bắc Âu nhờ FTA song phương là Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), nhưng ông khuyến nghị doanh nghiệp cần chú trọng hơn nữa về tính bền vững và thiết kế phù hợp thị hiếu bản địa.

Bối cảnh kinh tế số phát triển, từ góc nhìn quốc tế, ông Xiao Qiuli, Tổng giám đốc Công ty TNHH Thương mại điện tử Mua sắm Toàn cầu Quảng Đông (GGBingo) gợi mở thêm cho các doanh nghiệp để tận dụng kênh xuất khẩu xuyên biên giới.

Với doanh thu thương mại điện từ nội địa 25 tỷ USD, và doanh thu xuất khẩu qua thương mại điện tử khoảng 3,5 tỷ USD, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để tăng tốc và đa dạng hóa xuất khẩu nhờ mô hình thương mại điện tử đa kênh.

Dẫn chứng từ kinh nghiệm Trung Quốc, quốc gia đạt 2.710 tỷ NDT kim ngạch xuất khẩu xuyên biên giới năm 2024 nhờ phát triển logistics, kho ngoại quan và nền tảng công nghệ hiện đại, đại diện GGBingo cho rằng, doanh nghiệp Việt có thể tận dụng mô hình này, có hướng đầu tư phù hợp để nhanh chóng nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu, đa dạng hóa kênh tiêu thụ.

“Đa dạng hóa thị trường là yếu tố then chốt, không chỉ tập trung vào Mỹ hay Trung Quốc mà còn mở rộng sang ASEAN, Trung Đông, châu Phi và Mỹ Latinh”, ông Xiao Qiuli nhấn mạnh.

Thế Hải