Đề xuất mở rộng 18 đoạn cao tốc Bắc - Nam

Đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông có điểm đầu là cửa khẩu Hữu Nghị, tỉnh Lạng Sơn và điểm cuối là đường vành đai tại tỉnh Cà Mau, gồm 39 đoạn. Để đáp ứng nhu cầu vận tải và triển khai thuận lợi, Bộ Xây dựng kiến nghị trước mắt chỉ đầu tư mở rộng tuyến Hà Nội - TP HCM, gồm 18 dự án thành phần với chiều dài khoảng 1.144 km.

Cân nhắc phương án khả thi

Theo đề xuất của Bộ Xây dựng, 18 đoạn cao tốc Bắc - Nam phía Đông sẽ được đầu tư mở rộng lên 6 làn xe theo hình thức đối tác công - tư (PPP). Tổng mức đầu tư sơ bộ khoảng 152.000 tỉ đồng. Về phương án phân chia các đoạn tuyến, Bộ Xây dựng cho biết 3 đoạn cao tốc được đầu tư theo hình thức BOT, 15 đoạn theo hình thức đầu tư công.

Nghiên cứu cho thấy các đoạn cao tốc khu vực phía Bắc (Mai Sơn - Quốc lộ 45 - Nghi Sơn - Diễn Châu) và phía Nam (Vĩnh Hảo - Phan Thiết - Dầu Giây) có hiệu quả tài chính cao; các đoạn qua khu vực miền Trung có hiệu quả tài chính thấp, cần vốn nhà nước hỗ trợ. Do đó, Bộ Xây dựng cho rằng các phương án đầu tư cần kết hợp giữa các đoạn cao tốc để bảo đảm tính đồng bộ, hạn chế tối đa vốn nhà nước hỗ trợ.

Đoạn Mai Sơn - Quốc lộ 45 là 1 trong 18 đoạn cao tốc Bắc - Nam dự kiến mở rộng từ 4 lên 6 làn xe

Cụ thể, 3 đoạn cao tốc đang khai thác BOT là Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm, Cam Lâm - Vĩnh Hảo với tổng chiều dài 178 km, dự kiến khi mở rộng cần tổng mức đầu tư khoảng 25.343 tỉ đồng. Do tính hấp dẫn của các đoạn cao tốc này thấp nên nhà đầu tư đề xuất khi mở rộng cần vốn nhà nước hỗ trợ. Theo Luật Đường bộ, để triển khai mở rộng các đoạn này theo hình thức BOT, Bộ Xây dựng sẽ tiếp tục thỏa thuận với các nhà đầu tư hiện hữu. Nếu cần thiết, có thể nghiên cứu ghép các đoạn này với tổng thể các đoạn còn lại nhằm tăng tính hấp dẫn về phương án tài chính cho dự án.

Với 15 đoạn cao tốc đã và đang được thực hiện bằng hình thức đầu tư công (dài 966 km, sơ bộ tổng mức đầu tư 126.758 tỉ đồng), Bộ Xây dựng đã nghiên cứu các phương án phân chia thành 2 hoặc nhiều dự án. Cụ thể, với phương án phân chia thành 2 dự án, phía Bắc có 8 đoạn từ Mai Sơn đến Cam Lộ dài 415 km, tổng mức đầu tư sơ bộ 59.632 tỉ đồng; phía Nam có 7 đoạn từ Quảng Ngãi đến Dầu Giây dài 551 km, tổng mức đầu tư khoảng 67.127 tỉ đồng.

Các dự án trên có ưu điểm là quy mô đủ lớn, các đoạn cao tốc có hiệu quả tài chính cao sẽ hỗ trợ đoạn hiệu quả thấp; ngân sách nhà nước hỗ trợ mức thấp nhất hoặc không cần hỗ trợ. Dù vậy, với phương án này, quy mô dự án lớn nên có thể sẽ khó khăn hơn trong quá trình tìm kiếm, kêu gọi nhà đầu tư.

Với phương án phân chia thành 5 hoặc 6 dự án, ưu điểm là thuận lợi để thu hút nhà đầu tư tham gia do tổng vốn đầu tư thấp. Điều bất cập của phương án này là các dự án gần cửa ngõ TP HCM, Hà Nội có thể thu hút nhiều nhà đầu tư, trong khi các dự án khu vực miền Trung ít hấp dẫn hơn vì hiệu quả tài chính thấp. Phương án này có thể khó tìm được nhà đầu tư trong cùng một thời điểm, dẫn đến triển khai không đồng bộ việc mở rộng các đoạn cao tốc, gây khó khăn trong lưu thông.

Thi công trong 2 năm

Qua tính toán, phân tích, Bộ Xây dựng đánh giá phương án phân chia thành 2 dự án là phù hợp, thuận lợi trong quá trình vận hành, khai thác; các nhà đầu tư được liên doanh để thực hiện gọn trên từng đoạn cao tốc. Trong quá trình chuẩn bị đầu tư tiếp theo, trường hợp cần cơ chế, chính sách đặc thù thì bộ sẽ triển khai các thủ tục để báo cáo cấp có thẩm quyền.

Theo Bộ Xây dựng, sau khi hoàn thành thiết kế cơ sở, các đoạn cao tốc dự kiến thi công khoảng 2 năm, hoàn tất việc mở rộng tuyến Hà Nội - TP HCM trong giai đoạn 2026 - 2030. Trong đó, một số đoạn có thể khởi công sớm nhất vào quý II/2026 và đưa vào khai thác cuối năm 2028.

PGS-TS Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam, nhận định chủ trương mở rộng tuyến cao tốc Bắc - Nam được đặt ra đúng dịp Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân được ban hành. "Kỳ vọng đây là khởi đầu thuận lợi để toàn tuyến cao tốc này hoàn thiện quy mô 6 làn xe trước năm 2030 theo quy hoạch, đáp ứng nhu cầu vận tải ngày càng tăng, khai thác hiệu quả năng lực trục xương sống của hệ thống giao thông quốc gia" - ông nhấn mạnh.

Bài và ảnh: VĂN DUẨN