Đề xuất mới về người được ưu tiên mua nhà ở xã hội mà không cần xét điều kiện thu nhập

Đề xuất cho phép người bị thu hồi đất được ưu tiên mua nhà ở xã hội mà không cần xét điều kiện thu nhập.

Một trong những điểm mới đáng chú ý là đề xuất cơ chế ưu đãi cho người dân bị thu hồi đất, cho phép họ được ưu tiên mua nhà ở xã hội tại dự án đó mà không cần đáp ứng điều kiện về nhà ở, thu nhập và không phải bốc thăm.

Theo Bộ Xây dựng, pháp luật về đất đai hiện hành (tại các điều 96, 98 và 99 của Luật Đất đai) đã quy định rõ các hình thức bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất - bao gồm bằng tiền, đất hoặc nhà ở. Tuy nhiên, trên thực tế, cơ chế bồi thường bằng nhà ở gần như chưa được áp dụng phổ biến.

Nguyên nhân chủ yếu là do nhiều địa phương không có sẵn quỹ nhà, thiếu hướng dẫn cụ thể về quy trình, tiêu chí và định giá nhà bồi thường. Bên cạnh đó, tâm lý người dân thường muốn nhận tiền hơn nhận nhà, trong khi chủ đầu tư ngại bố trí quỹ nhà vì ảnh hưởng đến cơ cấu sản phẩm và lợi nhuận.

Những vướng mắc này khiến tiến độ thu hồi đất, giải phóng mặt bằng tại nhiều dự án - đặc biệt là nhà ở xã hội và khu đô thị mới — bị kéo dài. Điều này không chỉ làm người dân chậm được bố trí chỗ ở ổn định, phát sinh khiếu nại, mà còn khiến doanh nghiệp không có mặt bằng sạch để triển khai dự án, ảnh hưởng trực tiếp đến mục tiêu phát triển ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội mà Chính phủ đặt ra.

Theo Khoản 10 Điều 76 Luật Nhà ở, hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất, giải tỏa nhà mà chưa được Nhà nước bồi thường bằng nhà ở hoặc đất ở thì được mua, thuê mua nhà ở xã hội, nếu họ chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình hoặc diện tích nhà ở bình quân thấp hơn mức tối thiểu.

Tuy nhiên, quy định hiện hành vẫn yêu cầu người dân chứng minh điều kiện về nhà ở và thu nhập, gây khó khăn cho quá trình tiếp cận nhà ở xã hội, đặc biệt với các hộ bị thu hồi đất.

Để khắc phục tình trạng này, Bộ Xây dựng đề xuất thiết lập cơ chế ưu đãi đặc biệt. Cụ thể, người dân, hộ gia đình bị thu hồi đất phục vụ dự án nhà ở xã hội sẽ được ưu tiên mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội tại chính dự án đó, không phải chứng minh điều kiện về nhà ở, thu nhập và không cần bốc thăm.

Ngoài ra, đề xuất cũng mở rộng đối tượng áp dụng cho những hộ được bố trí tái định cư theo hình thức mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội, cũng như người dân đã chuyển nhượng đất cho chủ đầu tư để phát triển dự án.

Mục tiêu của cơ chế này là tạo động lực cho người dân sớm bàn giao đất, rút ngắn tiến độ giải phóng mặt bằng, đồng thời đảm bảo quyền lợi chỗ ở ổn định, lâu dài cho người bị ảnh hưởng bởi thu hồi đất.

Nếu được thông qua, chính sách này sẽ thay đổi đáng kể cách tiếp cận tái định cư, giúp hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người dân và doanh nghiệp. Người dân có thể ổn định cuộc sống sớm hơn nhờ được bố trí nhà ở ngay trong dự án mới, trong khi chủ đầu tư và chính quyền địa phương sẽ đẩy nhanh quá trình thu hồi, giải phóng mặt bằng, tránh tình trạng “dự án treo”.

Các chuyên gia nhận định, đây là bước đi mang tính thực tiễn cao, góp phần thúc đẩy phát triển thị trường nhà ở xã hội - lĩnh vực đang được coi là “điểm nghẽn” lớn nhất trong chiến lược an sinh đô thị.

Bộ Xây dựng hiện đang tiếp tục lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp để hoàn thiện dự thảo Nghị quyết, trình Chính phủ xem xét ban hành trong thời gian tới.

Tuấn Khang