Đề xuất sửa đổi, bổ sung một số quy định liên quan đến Cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài

Đại sứ quán Việt Nam tại Berlin, Đức.

Theo Bộ Ngoại giao, Luật số 33/2009/QH12 Cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (sau đây gọi tắt là Luật Cơ quan đại diện) có hiệu lực từ ngày 02/9/2009, được sửa đổi, bổ sung năm 2017 đã tạo khuôn khổ pháp lý thống nhất góp phần tăng cường hiệu quả tổ chức bộ máy và việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các Cơ quan đại diện (bao gồm Đại sứ quán, Tổng Lãnh sự quán, Lãnh sự quán và Phái đoàn Việt Nam tại các tổ chức quốc tế liên chính phủ); là cơ sở để thực hiện thống nhất quản lý đối ngoại, qua đó nâng cao hiệu quả hoạt động đối ngoại của Việt Nam tại quốc gia, tổ chức tiếp nhận, phát huy tối đa nội lực và ngoại lực nhằm đẩy mạnh hội nhập quốc tế.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, Luật Cơ quan đại diện cũng bộc lộ một số khó khăn, bất cập liên quan đến chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức và hoạt động của Cơ quan đại diện; công tác lãnh sự; chế độ, chính sách đối với thành viên Cơ quan đại diện và thân nhân; cơ chế đặc thù trong một số tình huống khẩn cấp; một số quy định tại Luật hiện hành chưa phù hợp với quy định pháp luật chuyên ngành.

Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Cơ quan đại diện là cần thiết nhằm giải quyết những bất cập, hạn chế trong quy định hiện hành của Luật và thực hiện mục tiêu nâng cao chất lượng, hiệu quả, tính đồng bộ, toàn diện, sâu rộng, của hội nhập quốc tế, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, góp phần thiết thực xây dựng, phát triển và bảo vệ đất nước nêu tại Nghị quyết số 59-NQ/TW ngày 24/01/2025 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới.

Đề xuất mở rộng phạm vi chức năng, nhiệm vụ của Cơ quan đại diện đáp ứng yêu cầu tình hình mới

Cụ thể, Dự thảo Luật đề xuất sửa đổi các quy định về mở rộng phạm vi chức năng, nhiệm vụ của Cơ quan đại diện đáp ứng yêu cầu tình hình mới: bổ sung phạm vi, chức năng, nhiệm vụ của các Cơ quan đại diện bao gồm công tác đối ngoại Đảng và các lĩnh vực hợp tác mới chưa được thể chế hóa trong Luật: kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, thương mại điện tử, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, nông nghiệp, môi trường; thúc đẩy thu hút đầu tư nước ngoài; chuyển đổi năng lượng, hydrogen, giảm phát thải các-bon, trí tuệ nhân tạo, chip bán dẫn, không gian vũ trụ, các lĩnh vực mới đang nổi trên thế giới và công tác xây dựng và thi hành pháp luật tại quốc gia, tổ chức quốc tế tiếp nhận.

Về cơ chế phối hợp để thực hiện quản lý thống nhất đối ngoại, Dự thảo Luật đã quy định cụ thể hơn trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương và cơ chế phối hợp công tác giữa các cơ quan này và Cơ quan đại diện; giao Bộ Ngoại giao ban hành quy chế phối hợp thống nhất giữa Cơ quan đại diện Việt Nam trên cùng địa bàn, trong đó phân định rõ chức năng, nhiệm vụ và phạm vi độc lập của từng Cơ quan đại diện, quy định đầu mối chủ trì, cơ chế báo cáo và trách nhiệm cụ thể, bảo đảm phát huy tối đa vai trò chủ động, sáng kiến của từng Cơ quan đại diện; bổ sung quy định chế độ báo cáo công tác của các cơ quan bên cạnh Cơ quan đại diện về các lĩnh vực phụ trách.

Dự thảo Luật cũng đề xuất bổ sung khoản 4 vào sau khoản 3 Điều 2 Luật số 33/2009/QH12 quy định về mô hình "Đại sứ đặc mệnh toàn quyền lưu động". Cụ thể:

"4. Trường hợp Việt Nam chưa đặt trụ sở cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài và trên cơ sở thỏa thuận với nước tiếp nhận, Nhà nước thực hiện bổ nhiệm chức danh "Đại sứ đặc mệnh toàn quyền lưu động" để phụ trách và chịu trách nhiệm thúc đẩy quan hệ giữa Việt Nam với quốc gia liên quan. Quy trình bổ nhiệm chức danh này được thực hiện tương tự quy trình bổ nhiệm Đại sứ đặc mệnh toàn quyền theo pháp luật về cơ quan đại diện."

Đề xuất bổ sung một số thẩm quyền của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao về tổ chức bộ máy và biên chế của Cơ quan đại diện

Ngoài ra, Dự thảo Luật cũng đề xuất bổ sung thẩm quyền của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao trong việc quyết định việc kéo dài nhiệm kỳ công tác của Đại sứ đặc mệnh toàn quyền, quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Lãnh sự danh dự Việt Nam ở nước ngoài, quyết định việc xác lập/mở rộng/thu hẹp khu vực lãnh sự của cơ quan đại diện lãnh sự của Việt Nam ở nước ngoài.

Bổ sung thẩm quyền triệu hồi/rút ngắn nhiệm kỳ của Trưởng Cơ quan đại diện của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao theo hướng Chủ tịch nước ủy quyền cho Bộ trưởng Bộ ngoại giao quyết định triệu hồi/rút ngắn thời gian công tác nhiệm kỳ của Trưởng Cơ quan đại diện.

Bổ sung, làm rõ thẩm quyền của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao về tổ chức bộ máy và biên chế của Cơ quan đại diện. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án tổng thể về khung cơ cấu tổ chức và tổng biên chế của tất cả các Cơ quan đại diện. Trên cơ sở đề án tổng thể được Thủ tướng phê duyệt, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao chủ trì, phối hợp với Bộ Nội vụ và các cơ quan hữu quan quyết định tổ chức bộ máy và chỉ tiêu biên chế của từng Cơ quan đại diện.

Đồng thời, bổ sung quy định Bộ trưởng Bộ Ngoại giao, Thủ trưởng cơ quan cử cán bộ biệt phái quyết định điều chuyển biên chế thuộc phạm vi quản lý giữa các cơ quan đại diện để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ tại từng thời điểm cụ thể trong trường hợp cần thiết để phù hợp với Quyết định số 50/QĐ-TTg ngày 4/4/2025 của Thủ tướng Chính phủ về việc sửa đổi, bổ sung khoản 7, Điều 1 Quyết định số 466/QĐ-TTg ngày 23/3/2016 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Quy hoạch hệ thống Cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030.

Đề xuất một số chế độ, chính sách đối với thành viên Cơ quan đại diện và thân nhân

Về mức mua bảo hiểm y tế, Dự thảo Luật đề xuấtđiều chỉnh theo 02 phương án: (1) Khoán định mức mua bảo hiểm y tế để thành viên Cơ quan đại diện chủ động chọn mua (thanh toán trên cơ sở thực chi và không quá mức khoán). (2) Nhà nước bảo đảm định mức bảo hiểm y tế tương đương với nước sở tại.

Dự thảo Luật đề xuất bổ sungchế độ phụ cấp dịch bệnh đối với một số địa bàn; đối với một số dịch bệnh nguy hiểm, có chính sách hỗ trợ chi phí đi lại, điều trị tại Việt Nam hoặc nước thứ ba; thực hiện chế độ phụ cấp kiêm nhiệm đối với một số địa bàn kiêm nhiệm.

Bên cạnh đó, bổ sung quy định về đào tạo, bồi dưỡng theo hướng Nhà nước khuyến khích và có chính sách hỗ trợ kinh phí từ ngân sách Nhà nước để đào tạo, bồi dưỡng cho thành viên Cơ quan đại diện về ngoại ngữ, nhất là ngoại ngữ hiếm và kiến thức chuyên ngành đối ngoại, hội nhập quốc tế trước và trong thời gian công tác nhiệm kỳ tại Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài.

Ngoài ra, Dự thảo Luật cũng đề xuất việc cho phép con chưa thành niên đi theo thành viên Cơ quan đại diện được "bảo đảm" thay vì "hỗ trợ một phần" học phí tại quốc gia tiếp nhận và chi phí mua bảo hiểm khám bệnh, chữa bệnh; được hưởng chế độ vé máy bay, cân cước tương tự như đối với vợ hoặc chồng thành viên Cơ quan đại diện. Bổ sung phụ cấp kiêm nhiệm đối với thành viên Cơ quan đại diện công tác tại Cơ quan đại diện phải kiêm nhiệm nhiều địa bàn; các khoản phụ cấp, trợ cấp, sinh hoạt phí của Thành viên cơ quan Việt Nam ở nước ngoài và thân nhân thuộc đối tượng không chịu thuế thu nhập cá nhân; điều chỉnh chỉ số sinh hoạt phí theo hướng tự động hoặc định kỳ điều chỉnh chỉ số sinh hoạt phí theo hướng được tự động điều chỉnh tăng 5% mỗi năm.

Mời bạn đọc xem toàn văn dự thảo và góp ý tại đây./.

Tuyết Thư