Đề xuất vùng đệm Nga - Ukraine từ châu Âu: Giải pháp hòa bình hay rủi ro mới?

Binh sĩ Nga phóng hỏa lực vào các lực lượng Ukraine trong xung đột. Ảnh: TASS

Khi cuộc chiến tại Ukraine sắp bước sang năm thứ tư, các nhà lãnh đạo châu Âu đang tìm kiếm một giải pháp để thúc đẩy hòa bình. Theo tờ Politico châu Âu (Politico.eu) ngày 28/8, một trong những ý tưởng đang được xem xét là tạo ra một vùng đệm rộng 40 km giữa tiền tuyến của Nga và Ukraine. Đề xuất này, dù vẫn đang trong giai đoạn thảo luận, cho thấy sự tuyệt vọng của các đồng minh NATO ở châu Âu trong việc tìm kiếm một lối thoát cho cuộc xung đột kéo dài.

Vùng đệm và những thách thức

Theo các nhà ngoại giao châu Âu, việc thiết lập một vùng đệm là một trong nhiều đề xuất được các quan chức quân sự và dân sự xem xét cho kịch bản hậu chiến hoặc ngừng bắn. Mặc dù Nga đã chấp nhận ý tưởng này, nhưng chi tiết cụ thể về độ sâu thực tế của vùng đệm và liệu Ukraine có chấp nhận kế hoạch hay không vẫn chưa rõ ràng, vì nó có thể đi kèm với những nhượng bộ về lãnh thổ. Mỹ dường như không tham gia vào các cuộc thảo luận này.

Jim Townsend, cựu quan chức Lầu Năm Góc, nhận định rằng việc châu Âu dựa vào một lực lượng gìn giữ hòa bình khiêm tốn có thể là một sai lầm: "Nga không hề e ngại châu Âu và nếu họ (châu Âu) nghĩ rằng chỉ cần vài quan sát viên Anh và Pháp là có thể ngăn cản Nga tiến vào Ukraine, thì họ đã nhầm".

Một trong những thách thức lớn nhất là số lượng quân cần thiết để tuần tra biên giới. Các quan chức châu Âu đang thảo luận về việc điều động từ 4.000 đến khoảng 60.000 quân. Tuy nhiên, các quốc gia vẫn chưa đưa ra bất kỳ cam kết cụ thể nào. Ngoài ra, việc Tổng thống Donald Trump đã rút lại quyết định về khả năng hiện diện quân đội Mỹ cũng làm tăng thêm sự bất an.

NATO hiện đang gặp khó khăn trong việc chuẩn bị một lực lượng phản ứng nhanh gồm 300.000 quân để bảo vệ sườn phía Đông của liên minh. Bất kỳ lực lượng gìn giữ hòa bình nào được triển khai cũng sẽ đảm nhiệm hai vai trò: tuần tra khu vực phi quân sự và huấn luyện binh sĩ Ukraine. Các đồng minh châu Âu đang trì hoãn việc công khai cam kết điều động quân cho đến khi các chi tiết quan trọng được làm rõ, bao gồm các quy tắc giao chiến, cách quản lý sự leo thang với Nga và liệu có cần các nước thứ ba tham gia tuần tra hay không.

Theo hai nhà ngoại giao châu Âu, lực lượng Pháp và Anh có thể sẽ là nòng cốt trong sự hiện diện của quân sự nước ngoài. Tuy nhiên, điều này đã gây lo ngại cho các thành viên NATO dọc biên giới với Nga, chẳng hạn như Ba Lan, bởi họ lo sợ rằng việc điều động quân số lớn có thể làm giảm khả năng phòng thủ ở sườn phía Đông của liên minh.

Một số đồng minh trong NATO còn bày tỏ lo ngại rằng việc thiết lập vùng đệm thực sự có thể khiến các thành phố của Ukraine dễ bị Nga tấn công hoặc xâm nhập trở lại. Trong khi Ba Lan và Đức tuyên bố không quan tâm đến việc đưa quân vào Ukraine, Estonia nhỏ bé đã cam kết đóng góp một số lượng quân nhất định. Các quan chức châu Âu dự đoán rằng Ukraine sẽ vẫn đóng góp phần lớn quân số cho bất kỳ lệnh ngừng bắn hoặc vùng đệm nào.

Vai trò tối thiểu của Mỹ

Các thành viên NATO đang trao đổi với các quan chức Mỹ để được cung cấp thông tin tình báo vệ tinh và hỗ trợ trên không, nhưng họ không kỳ vọng nhiều hơn thế. Các quan chức cấp cao Lầu Năm Góc đã nói rõ với các đối tác châu Âu rằng Mỹ sẽ đóng một vai trò tối thiểu trong bất kỳ đảm bảo an ninh nào cho Ukraine.

Mỹ có lẽ là quốc gia NATO duy nhất có đủ vệ tinh để cung cấp thông tin tình báo trên không, đảm bảo các bên liên quan không vi phạm thỏa thuận. Tuy nhiên, một quan chức châu Âu nhận xét rằng: "Mọi người đang chờ các nhà lãnh đạo chính sách của Bộ Quốc phòng Mỹ làm rõ họ sẵn sàng cam kết đến mức nào, và họ đang để người châu Âu thể hiện bản lĩnh của mình".

Tóm lại, đề xuất vùng đệm Ukraine - Nga là một giải pháp phức tạp và đầy rủi ro. Mặc dù nó mang lại hy vọng về một lối thoát cho cuộc chiến, nhưng nó cũng làm lộ rõ sự chia rẽ và những thách thức lớn mà các đồng minh NATO đang phải đối mặt.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc