Demikhov - tác giả ca cấy ghép đầu chó nổi tiếng trong thế kỷ 20

Chú chó hai đầu - sự sáng tạo đột phá

Năm 1996, bác sĩ phẫu thuật tim nổi tiếng thế giới Michael DeBakey (1908-2008) đã giám sát ca phẫu thuật do các bác sĩ phẫu thuật Nga thực hiện cho Tổng thống Nga lúc đó là Boris Yeltsin. Khi đến Moscow, câu hỏi đầu tiên của ông là: "Tôi có thể có vinh dự được gặp Giáo sư Demikhov không?" Người Nga không biết nói thế nào. Họ chưa bao giờ nghe nói về Demikhov, một thiên tài Liên Xô, cha đẻ của việc cấy ghép tim và phổi.

Chó hai đầu – công trình phẫu thuật gây tranh cãi nhất thế kỷ 20; Nguồn: historyofyesterday.com

Năm 1954, Demikhov đã ghép thành công đầu của một chú chó con nhỏ hơn vào một chú chó trưởng thành. Ông đã khâu các hệ thống tuần hoàn của chó lại với nhau và nối các đốt sống của chúng bằng dây nhựa. Đầu con chó con gầm gừ và nó liếm bàn tay đang vuốt ve nó. Khi khát, nó uống sữa. Khi trời nóng lên, đầu chó con thè lưỡi ra ngoài và hổn hển thở.

Vì Demikhov không kết nối dạ dày của con chó con với dạ dày của con chó lớn, nên thức ăn và đồ uống mà nó tiêu thụ được đi qua một cái ống trên sàn nhà. Con chó hai đầu chết sau sáu ngày. Trong những năm tiếp theo, Demikhov đã thực hiện thêm nhiều ca cấy ghép đầu chó, mỗi lần đều cải thiện thời gian sống sót của các con vật. Một trong những con chó lai đã sống được 29 ngày.

Tin tức về những thí nghiệm này lan truyền khắp thế giới. Mọi người đặt câu hỏi tại sao trên Trái Đất lại có người tạo ra một con chó hai đầu. “Những linh hồn vĩ đại luôn gặp phải sự phản đối dữ dội từ những bộ óc tầm thường” (Albert Einstein), Demikhov bị buộc tội vô đạo đức và được mệnh danh là “lang băm”. Ông chấp nhận những lời chỉ trích vì ý thức được mình đang nghiên cứu cho tương lai.

Chứng kiến công việc của ông, các bác sĩ phẫu thuật trên khắp thế giới bắt đầu tin rằng, việc cấy ghép thực sự có thể thực hiện được. Điều này cuối cùng đã dẫn đến việc cấy ghép đầu ở khỉ của Tiến sĩ Robert White, người được truyền cảm hứng từ công trình của Demikhov.

Vladimir Demikhov là một thiên tài y học

Vladimir Petrovich Demikhov (1916-1998) sinh ra trong một gia đình nông dân. Năm 15 tuổi, cậu bé Vladimir bắt đầu làm thợ cơ khí trong một nhà máy sản xuất máy kéo. Tuy nhiên, cậu quan tâm nhiều đến hệ tuần hoàn của động vật có vú hơn là máy kéo và là người đã nhận được nguồn cảm hứng từ công trình thí nghiệm trên chó của Pavlov. Năm 1934, Vladimir nhập học bộ môn Sinh lý của Khoa Sinh học tại Đại học Quốc gia Voronezh.

Năm 1937, Vladimir Demikhov đã sáng chế ra trái tim nhân tạo đầu tiên trong lịch sử. Quả tim được cấy vào một con chó sống trong hai giờ sau khi phẫu thuật khi tác giả của công trình mới 21 tuổi. Mô tả về công trình đột phá này đã được xuất bản vào tháng 4/1938 trên tờ báo sinh viên của trường đại học, và đã được giới thiệu tại một hội nghị khoa học. Sau đó, Demikhov chuyển đến Khoa Sinh học của Đại học Tổng hợp Moscow, nơi chàng sinh viên có công trình khoa học đầu tiên của mình, và tốt nghiệp loại ưu vào tháng 8/1940.

Demikhov – “cha đẻ” ngành ghép tim và phổi; Nguồn: historyofyesterday.com

Trong Thế chiến II, Demikhov phục vụ trên tuyến đầu với tư cách là một nhà nghiên cứu bệnh học. Công việc đã cho phép anh hiểu biết sâu sắc về những sai lầm của các bác sĩ phẫu thuật và cách tránh lặp lại chúng. Sau chiến tranh, Demikhov tiếp tục công việc của mình trong khoa Sinh lý người tại Đại học Quốc gia Moscow, nơi ông tiếp tục nghiên cứu thử nghiệm, cuối cùng thực hiện thành công ca cấy ghép tim và phổi trên động vật máu nóng.

Năm 1947, ông chuyển đến Viện phẫu thuật ở Moscow, nơi vào cuối những năm 1940, ông bắt đầu thử nghiệm ghép gan và thận. Demikhov bắt đầu thử nghiệm cấy ghép nội tạng trên chó và mèo. Những thành tựu đáng chú ý nhất của ông là: thiết bị trợ tim đầu tiên (1937); ca ghép tim dị vật trong lồng ngực đầu tiên (năm 1946); ca ghép tim-phổi đầu tiên (năm 1946); ca ghép phổi đầu tiên (năm 1946); ca ghép gan đầu tiên (1948); nối mạch vành ở tuyến vú đầu tiên (1952); ca phẫu thuật động mạch vành thành công đầu tiên (năm 1953)…

Tất cả các quy trình phẫu thuật được liệt kê ở trên đều được thực hiện trên động vật máu nóng (không phải con người). Demikhov cũng đã phát triển các nguyên tắc tái thông mạch máu cơ tim, giúp ông thực hiện ca phẫu thuật bắc cầu động mạch vành thực nghiệm đầu tiên. Mục đích cuối cùng của nghiên cứu của ông là để cấy ghép nội tạng được thực hiện trong thực hành lâm sàng trên người.

Demikhov có lẽ nổi tiếng nhất với thí nghiệm chó hai đầu, nhưng ông không nhận được sự công nhận xứng đáng vì những đóng góp ban đầu vô giá trong phẫu thuật mạch vành. Ngày nay, bắc cầu mạch vành được thực hiện nửa triệu lần mỗi năm với tỷ lệ thành công tổng thể gần 98%. Tuy nhiên, vào những năm 1960, công việc của Demikhov bị coi là phi thực tế và tàn nhẫn. Bất chấp những lời chỉ trích, Demikhov tin chắc rằng công việc của mình có ý nghĩa. Ông muốn thuyết phục thế giới là có thể cấy ghép nội tạng ở người.

Demikhov đã mở đường cho việc cấy ghép thời hiện đại

Các bác sĩ từ khắp nơi trên thế giới đã đổ xô đến phòng thí nghiệm của Demikhov để học hỏi. Bất chấp Chiến tranh Lạnh, cả các bác sĩ phẫu thuật Mỹ cũng đến. Demikhov đã đặt ra thuật ngữ "cấy ghép" (“transplantology”), có nghĩa là cấy ghép nội tạng. Năm 1960, ông xuất bản một cuốn sách có tựa đề Thực nghiệm Cấy ghép các Cơ quan thiết yếu, trong đó mô tả các kỹ thuật phẫu thuật của mình. Trong nhiều năm, cuốn sách của ông là cuốn sách duy nhất hiện có về việc cấy ghép các cơ quan và mô, được dịch sang nhiều thứ tiếng.

Sau khi Demikhov qua đời, công lao của ông mới được đánh giá đúng mức; Nguồn: historyofyesterday.com

Christiaan Barnard (1922-2001), một bác sĩ phẫu thuật tim người Nam Phi, đã hai lần đến Moscow (năm 1960 và năm 1963) để học hỏi từ Demikhov. Năm 1967, Barnard thực hiện ca ghép tim thành công đầu tiên ở người, cho biết Demikhov là nguồn cảm hứng cho công việc của ông. “Tôi luôn khẳng định rằng nếu có một người cha đẻ ngành ghép tim và phổi, thì Demikhov chắc chắn xứng đáng với danh hiệu này”.

Demikhov là một thiên tài, người tin chắc việc cấy ghép nội tạng ở người là hiện thực. Các thí nghiệm thành công của ông trên chó đã thuyết phục các bác sĩ phẫu thuật rằng cấy ghép có thể được sử dụng để chữa trị cho con người. Ngày nay, chúng ta có thể cấy ghép nhiều loại cơ quan và mô, từ thận, gan đến tim và da. Các bác sĩ phẫu thuật thực hiện hơn 3.500 ca ghép tim hàng năm. Tất cả những điều đó sẽ không thể thực hiện được nếu không có nhà khoa học Xô viết “điên rồ” và những thí nghiệm táo bạo của ông trên loài chó.

Demikhov qua đời ở tuổi 82, vào ngày 22/11/1998, trong một căn hộ khiêm tốn ở ngoại ô Moscow. Mặc dù về sau ông đã được truy tặng nhiều giải thưởng và danh hiệu, bao gồm cả Giải thưởng Nhà nước Liên Xô, công lao và giá trị thực sự của các thí nghiệm của Demikhov đã không được Nga thừa nhận cho đến năm ông mất, khi ông được trao tặng Huân chương Vì Tổ quốc hạng 3, trước khi từ giã cuộc đời./.

CTV Lê Ngọc/VOV.VN (biên dịch) Theo Historyofyesterday