Đến năm 2050, lượng rác vụn nhựa trong đại dương sẽ tăng gấp 4 lần hiện nay

Ô nhiễm nhựa xảy ra ở tất cả đại dương và ngày càng trở nên nghiêm trọng. Trong một báo cáo đánh giá mới do Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF) ủy thác thực hiện từ việc rà soát lại hơn 2.590 nghiên cứu nhằm cung cấp một phân tích toàn diện nhất từ trước cho đến nay về tác động đáng báo động và quy mô ô nhiễm nhựa đối với các loài và hệ sinh thái đại dương.

Chính vì vậy, nếu không có hành động ngay bây giờ để cắt giảm sản xuất và sử dụng nhựa trên toàn cầu, thì ô nhiễm nhựa sẽ ngày càng gia tăng và có thể dẫn tới các rủi ro đe dọa hệ sinh thái tại nhiều khu vực, ảnh hưởng đến các nỗ lực bảo vệ đa dạng sinh học hiện nay.

Mặt khác, đến cuối thế kỷ này, các khu vực đại dương có diện tích gấp 2,5 lần khu vực Greenland (Đan Mạch) có thể vượt quá ngưỡng nguy hiểm về mặt sinh thái của nồng độ hạt vi nhựa, vì lượng hạt vi nhựa trong đại dương có thể tăng gấp 50 lần vào thời điểm đó. Điều này dựa trên dự đoán rằng sản lượng nhựa dự kiến sẽ tăng hơn gấp đôi vào năm 2040, dẫn đến các mảnh rác vụn nhựa trong đại dương sẽ tăng gấp bốn lần vào năm 2050.

Sự gia tăng ô nhiễm nhựa hiện nay sẽ gây ra những rủi ro lớn đến hệ sinh thái, với một số điểm nóng về ô nhiễm như Địa Trung Hải, khu vực Biển Hoa Đông và Biển Hoàng Hải, và biển băng ở Bắc Cực đã vượt quá ngưỡng nguy hiểm về vi nhựa trong hệ sinh thái.

Báo cáo “Tác động của ô nhiễm nhựa đại dương đối với các loài sinh vật biển, đa dạng sinh học và các hệ sinh thái” đã ghi nhận rằng nồng độ hạt vi nhựa trên ngưỡng 1,21 x 105 hạt/m3 hiện đã được ước tính ở một số khu vực trên thế giới. Đây là ngưỡng mà từ đó các rủi ro đáng kể đến hệ sinh thái có thể xảy ra qua, nhưng lại đã bị vượt quá ở một số điểm nóng về ô nhiễm như Địa Trung Hải, Biển Hoa Đông, biển Hoàng Hải và biển băng ở Bắc Cực.

Trong kịch bản xấu nhất, việc vượt quá ngưỡng nguy hiểm của ô nhiễm hạt vi nhựa trong hệ sinh thái có thể dẫn đến những tác động tiêu cực không chỉ đến các loài mà còn đến cả hệ sinh thái, bao gồm việc suy giảm quần thể.

"Tất cả các bằng chứng đều cho thấy việc ô nhiễm nhựa trong đại dương là không thể phục hồi được. Khi chất thải nhựa đã vào đại dương, nó gần như không thể được thu hồi lại. Nó phân hủy qua thời gian và do đó, nồng độ hạt vi nhựa và hạt nhựa nano sẽ tiếp tục tăng lên trong nhiều thập kỷ. Việc hướng tới giải quyết các nguyên nhân gốc rễ gây ra ô nhiễm nhựa có hiệu quả cao hơn nhiều so với các nỗ lực làm sạch đại dương. Nếu các chính phủ, ngành công nghiệp và xã hội cùng hành động ngay bây giờ, chúng ta vẫn còn có thể hạn chế được cuộc khủng hoảng nhựa" - Heike Vesper, Giám đốc Chương trình Đại dương, WWF-Đức, cho biết.

Heike Vesper - Giám đốc Chương trình Đại dương, WWF - Đức nhấn mạnh, "tất cả các bằng chứng đều cho thấy việc ô nhiễm nhựa trong đại dương là không thể phục hồi được. Khi chất thải nhựa đã vào đại dương, nó gần như không thể được thu hồi lại, mà phân hủy qua thời gian. Do đó, nồng độ hạt vi nhựa và hạt nhựa nano sẽ tiếp tục tăng lên trong nhiều thập kỷ. Việc hướng tới giải quyết các nguyên nhân gốc rễ gây ra ô nhiễm nhựa có hiệu quả cao hơn nhiều so với các nỗ lực làm sạch đại dương. Nếu các chính phủ, ngành công nghiệp và xã hội cùng hành động ngay bây giờ, chúng ta vẫn còn có thể hạn chế được cuộc khủng hoảng nhựa".

Với quy mô của ô nhiễm nhựa hiện nay, gần như tất cả các loài đều có thể tiếp xúc với nhựa. Các tác động tiêu cực từ ô nhiễm nhựa đã có thể phát hiện được ở hầu hết các nhóm loài, trong khi sản lượng của một số hệ sinh thái biển quan trọng nhất trên thế giới, như rạn san hô và rừng ngập mặn, đang đứng trước nhiều rủi ro cao.

Khi các mối đe dọa khác như đánh bắt quá mức, trái đất nóng lên, quá trình phú dưỡng hoặc vận chuyển chồng chéo trên điểm nóng ô nhiễm nhựa, các tác động tiêu cực càng trở lên lớn hơn. Đối với các loài đã bị đe dọa đang sống ở những điểm nóng ô nhiễm nhựa, như hải cẩu hoặc cá nhà táng ở Địa Trung Hải, ô nhiễm nhựa là một yếu tố đưa các quần thể này đến bờ tuyệt chủng nhanh hơn.

Ngày nay, mối đe dọa ngày càng lan rộng và ngày càng gia tăng này đối với sự sống đại dương chỉ có thể được giải quyết bằng một giải pháp hiệu quả mang tính toàn cầu và hệ thống, nếu các quốc gia đồng lòng cho một quyết định tại Đại hội đồng Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEA 5.2) để chính thức bắt đầu các cuộc đàm phán về hiệp ước toàn cầu mới.

Áp lực đang ngày càng gia tăng đối với cộng đồng quốc tế trong việc xây dựng một hiệp ước ràng buộc về mặt pháp lý. Hơn 2 triệu người trên khắp thế giới đã ký vào bản kiến nghị của WWF, trong khi hơn 100 công ty toàn cầu, hơn 700 tổ chức xã hội dân sự và 156 quốc gia, chiếm hơn ¾ quốc gia thành viên của Liên Hợp Quốc, cũng đã ủng hộ lời kêu gọi hiệp ước này.

“Ô nhiễm nhựa không được kiểm soát sẽ trở thành một yếu tố góp phần vào cuộc đại tuyệt chủng lần thứ 6 đang diễn ra, làm sự sụp đổ hệ sinh thái trên diện rộng và xâm phạm ranh giới an toàn của hành tinh. Cách để các quốc gia thoát khỏi cuộc khủng hoảng nhựa là đồng ý tham gia một hiệp ước ràng buộc toàn cầu đề cập đến tất cả các giai đoạn trong vòng đời của nhựa và điều đó hướng chúng ta đến mục tiêu chấm dứt ô nhiễm nhựa đại dương vào năm 2030” - Bà Ghislaine Llewellyn, Phó giám đốc Chương trình Đại dương, WWF khẳng định.

Ô nhiễm nhựa là "thủ phạm" gây nên hiện tượng tẩy trắng san hô

Trung tâm Nghiên cứu Biển và Địa cực Helmholtz của Viện Alfred Wegener và WWF đã rà soát và đánh giá 2.592 nghiên cứu về nhựa, và ô nhiễm nhựa để mang đến một cái nhìn toàn diện về tác động của ô nhiễm nhựa đối với các loài sinh vật biển, đa dạng sinh học và hệ sinh thái với mục đích hỗ trợ những nhà lãnh đạo và công chúng tiếp cận các những thông tin đó dễ dàng hơn.

Cho đến nay, 88% các loài sinh vật biển được nghiên cứu bị ảnh hưởng tiêu cực bởi nhựa. Ước tính rằng, có tới 90% tất cả các loài chim biển và 52% tất cả các loài rùa biển ăn phải nhựa.

Đáng chú ý, các rạn san hô trên toàn thế giới đang gặp khủng hoảng nghiêm trọng do biến đổi khí hậu, và ô nhiễm nhựa đã đẩy thêm mối đe dọa này lên đến mức báo động. Nếu rác nhựa bị kẹt giữa san hô, tỷ lệ mắc bệnh của san hô tăng lên đáng kể. Những tấm bạt nhựa hoặc ngư cụ đánh cá thường mắc kẹt lại trên rạn san hô trong nhiều thập kỷ, khiến lớp polip bên ngoàisan hô chết đi hoặc khiến các cấu trúc san hô bị vỡ hoặc bị mài mòn. San hô ăn các hạt vi nhựa có tác động tiêu cực đến tảo cộng sinh và cơ hội sống sót của chúng, làm tăng khả năng tẩy trắng san hô.

Lan Anh (T/h)