Dệt may Việt Nam trước 'hàng rào xanh' toàn cầu

Tại tọa đàm “Dệt may bền vững - Tái chế và chuỗi cung ứng xanh trong bối cảnh thương mại toàn cầu” do Hiệp hội Dệt May Thời trang TP. Hồ Chí Minh (AGTEK) tổ chức ngày 15/10, các chuyên gia và doanh nghiệp đều thống nhất rằng yêu cầu về phát triển bền vững và kinh tế tuần hoàn đang định hình lại toàn bộ ngành dệt may Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Các chuyên gia, doanh nghiệp chia sẻ giải pháp phát triển bền vững cho ngành dệt may Việt Nam tại hội thảo “Dệt may bền vững - Tái chế và chuỗi cung ứng xanh trong bối cảnh thương mại toàn cầu”

Ngành dệt may trong vòng xoáy “xanh hóa” toàn cầu

Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Võ Thành Phước - đại diện Công ty Faslink, cảnh báo ngành thời trang đang đối mặt với khủng hoảng chất thải nghiêm trọng. Năm 2024, lượng quần áo bị thải ra toàn cầu có thể đạt 120 triệu tấn, tăng gần 30% so với năm trước, nhưng chưa đến 1% được tái chế thành sản phẩm mới. Phần lớn rác dệt may bị đốt bỏ hoặc chôn lấp, tạo ra khí thải nhà kính và vi nhựa lan rộng trong môi trường.

Không chỉ rác thải, “cơn khát sản xuất và tiêu dùng vô độ” cũng đang khiến ngành thời trang rơi vào tình trạng dư thừa. Năm 2023, thế giới tồn kho từ 2,5 đến 5 tỷ sản phẩm, trị giá khoảng 70 - 140 tỷ USD. Trung bình mỗi người thải ra hơn 16 kg quần áo mỗi năm, tương đương 60 chiếc áo bị vứt bỏ.

“Chúng ta đang sản xuất nhanh hơn bao giờ hết, nhưng cũng đang vứt bỏ nhanh hơn bao giờ hết”, ông Phước nói.

Ông Võ Thành Phước - Giám đốc phát triển Công ty CP Kết nối thời trang

Theo ông Phước, mô hình sản xuất tuyến tính với chu trình sản xuất - tiêu dùng - thải bỏ hiện nay đã lỗi thời. Ngành thời trang cần chuyển sang mô hình tuần hoàn, nơi sản phẩm được thiết kế để tái sử dụng, tái chế và “khép kín vòng đời vật liệu”. “Chúng ta phải khép lại vòng tròn ấy để thời trang có thể tự tái sinh”, ông Phước nhấn mạnh.

Nếu như từ góc nhìn doanh nghiệp, câu chuyện xanh hóa gắn liền với bài toán rác thải và công nghệ, thì từ góc nhìn học thuật và pháp lý, xu hướng này còn chịu tác động mạnh mẽ từ khung chính sách toàn cầu.

PGS.TS. Nguyễn Ngọc Hà - Phó Trưởng khoa Luật, Trường Đại học Ngoại thương, cho rằng thế giới đang bước vào chu kỳ tái định hình thương mại mới, nơi chuyển đổi xanh, an ninh kinh tế và trí tuệ nhân tạo (AI) trở thành ba trụ cột chiến lược của thời đại.

Theo ông Hà, phát triển bền vững không còn là khẩu hiệu mà là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp tồn tại. “Nếu trước đây các quốc gia và doanh nghiệp cạnh tranh bằng chi phí và năng suất, thì nay họ cạnh tranh bằng tính bền vững và trách nhiệm xã hội”, PGS.TS. Nguyễn Ngọc Hà nhấn mạnh.

PGS.TS. Nguyễn Ngọc Hà - Phó Trưởng khoa Luật, Trường Đại học Ngoại thương

Xu hướng này kéo theo sự ra đời của hàng loạt khung pháp lý ràng buộc cao, đặc biệt là tại châu Âu một trong những thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam. Nổi bật trong số đó là Chỉ thị Thẩm định tính bền vững của doanh nghiệp (CSDDD), được Liên minh châu Âu ban hành vào tháng 6/2024.

CSDDD được xem như một “hàng rào xanh” mới, buộc các doanh nghiệp có hoạt động hoặc doanh thu tại châu Âu phải đánh giá và giảm thiểu tác động đến môi trường và nhân quyền trong toàn bộ chuỗi giá trị. Các quy định này đòi hỏi mức độ minh bạch, truy xuất nguồn gốc và trách nhiệm xã hội cao hơn bao giờ hết, buộc doanh nghiệp Việt Nam phải chủ động thích ứng nếu muốn duy trì chỗ đứng trên thị trường quốc tế.

Hợp lực chính sách và tài chính xanh

Trước những thách thức về công nghệ, nhân lực và chi phí đầu tư, TS. Phạm Thị Hồng Phượng - Cố vấn cao cấp Trung tâm Đổi mới Sáng tạo, Trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh, cho rằng quá trình xanh hóa chỉ khả thi khi có sự hợp lực giữa chính sách, tài chính và doanh nghiệp.

Theo bà Phượng, chi phí đầu tư công nghệ xanh ban đầu cao và thiếu hụt nhân lực có chuyên môn là hai rào cản lớn nhất khiến nhiều doanh nghiệp Việt chưa thể chuyển đổi toàn diện. “Phần lớn doanh nghiệp dệt may Việt Nam hiện mới dừng ở mức ‘xanh hóa sản xuất’, trong khi thế giới đã tiến tới chuỗi cung ứng tuần hoàn”, bà Phượng nhận định.

TS. Phạm Thị Hồng Phượng - Cố vấn cao cấp Trung tâm Đổi mới Sáng tạo, Khởi nghiệp và chuyên gia Công nghệ Trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh, Trưởng cộng đồng Ecotech Techfest Việt Nam

Để tháo gỡ khó khăn, bà Phạm Thị Hồng Phượng kiến nghị Chính phủ cần đóng vai trò dẫn dắt, trước hết bằng việc hoàn thiện khung pháp lý, ban hành ưu đãi thuế rõ ràng và mở rộng nguồn tín dụng xanh thông qua Ngân hàng Nhà nước, Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) hoặc các quỹ khí hậu quốc tế. Những nguồn vốn này sẽ giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn vay ưu đãi, đầu tư vào công nghệ tiết kiệm năng lượng, xử lý chất thải và giảm phát thải carbon.

Ở chiều ngược lại, doanh nghiệp cần chủ động gắn chiến lược xanh hóa với cam kết Net Zero 2050 của quốc gia, đồng thời tăng cường hợp tác công - tư (PPP) để chia sẻ rủi ro và nguồn lực. TS. Phạm Thị Hồng Phượng cũng nhấn mạnh vai trò của đào tạo nhân lực xanh và đầu tư cho R&D, nhằm hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phục vụ kinh tế tuần hoàn.

“Xanh hóa không thể là nỗ lực đơn lẻ của từng doanh nghiệp. Đó phải là một chiến lược hợp lực, nơi chính sách, tài chính, công nghệ và con người cùng hướng đến một mục tiêu chung là phát triển bền vững cho toàn ngành”, bà Phượng nói thêm.

Bài và ảnh: Minh Anh