Đi tìm tác giả bài thơ 'Hôm nay mùng 8 tháng 3'

Nhà thơ Chu Thành. Ảnh: Thanh Xuân.

Câu hỏi giản dị ấy không mấy lúc người ta nghĩ tới khi đọc những vần thơ này. Đơn giản bởi vì nhiều người đã “mặc định” sẵn, đó là ca dao của một tác giả… khuyết danh nào đó. Và vì thế, bài thơ được “truyền miệng” (và bây giờ được “truyền mạng”) với những cách đọc khác nhau, nhiều khi cách xa văn bản gốc. Tuy nhiên, tác giả của bài thơ gốc chưa một lần phàn nàn về việc người ta đọc sai thơ ông, hay lên tiếng “cảnh cáo” sự vi phạm tác quyền với bài thơ này. Bởi ông là “ông đồ Tú Sót” nhiều năm trước thường “bày mực tàu giấy đỏ” mỗi dịp Tết đến Xuân về trên vỉa hè phố Bà Triệu (Hà Nội).

Tú Sót tên thật là Chu Thành, sinh năm Canh Ngọ (1930), quê ở xã Diễn Tường (huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An). Đây là một vùng quê “có tiếng” về nói trạng của xứ Nghệ. Chu Thành là con út trong gia đình, ngay từ khi lên 6 - 7 tuổi đã được tiếp xúc với chữ Nho, rồi được học chữ Quốc ngữ. Sau này lớn lên, Chu Thành vào bộ đội, tham gia chống Pháp. Khi Thủ đô hoàn toàn giải phóng, ông về làm cán bộ ở NXB Thanh Niên đến lúc nghỉ hưu (1989).

Cũng bắt đầu từ khi “cầm sổ hưu”, Chu Thành - Tú Sót mới chính thức bắt đầu cầm bút lông, và học thêm ở các bậc túc nho đi trước như cụ Lê Xuân Hòa, Trần Lê Văn… rồi gắn những năm cuối đời của mình với nhóm “Cảo thơm thư hiên” ở góc phố Bà Triệu. Ông đã mãi mãi trở thành “người muôn năm cũ”, từ mùa xuân 2006.

Cuộc đời Chu Thành - Tú Sót có nhiều chuyện đáng nói và không nên nói, đồng thời ông là người có nhiều khát vọng ấp ủ và thể hiện. Bốn câu thơ: “Hôm nay mùng 8 tháng 3/ Tôi giặt hộ bà cái áo của tôi/ Tôi phần bà một đĩa xôi/ Sợ bà xấu bụng, tôi xơi hộ bà!” nằm trong bài “8 tháng 3 muôn năm” được Tú Sót viết vào thập niên 80 của thế kỷ trước, khi đang là cán bộ của NXB Thanh Niên.

Và sau đó, nó đã được in vào trong tập thơ trào phúng đầu tay của tác giả Tú Sót, có tựa đề “Gà trống đẻ” do NXB Thanh Niên ấn hành. Tập thơ này dày 48 trang, khổ 12x19cm, in lần đầu 3.250 cuốn, do nhà thơ Phạm Đức biên tập, với tranh bìa 1 của họa sĩ Tạ Lựu, cùng nhiều minh họa, ký họa của Văn Cao, Phan Kế An, Đoàn Hảo, Hoàng Tiến.

Bìa tập thơ “Gà trống đẻ”. Ảnh: Thanh Xuân.

Trong cuốn sách này, bài “8 tháng 3 muôn năm” nằm ở trang 40 với tranh minh họa của Văn Cao (trang 41), phía dưới tên bài, tác giả ghi: (Tặng C.T.H). Đó là 3 chữ viết tắt tên người vợ của nhà thơ Tú Sót - bà Châu Thị Hường. Cuối bài thơ, ông ghi: NM-TLTL (Ở một vài bài khác trong tập, như bài “Bò kéo xe xe kéo bò” cuối bài ông ghi: KTT.TLTL, hoặc nhiều bài khác ông ghi “Thượng Đình,…”. Theo suy đoán của người viết, bài thơ “8 tháng 3 muôn năm” được Tú Sót viết tại khu tập thể Nhà máy Thuốc lá Thăng Long, Hà Nội).

Với vóc người thấp đậm, Tú Sót lại luôn tiềm ẩn chất trào lộng trong mình. Ông làm thơ về mọi chuyện, mọi vật diễn ra quanh mình. Khi thì ông “Nghĩ về thơ”: “Thơ ta chưa cảm được lòng người/ Vì ta cha trọn nghĩa đời đó thôi/ Sống làm lửa nóng mặt trời/ Thác làm than sưởi cho đời ấm thêm!”. Lúc ông châm chọc: “Trong thơ có thể “leo thang”/ Làng thơ có kẻ ăn gian ghế ngồi/ Thơ làm khỉ đọc chê hôi/ Vênh vênh váo váo rậm lời ba hoa (…)/ Trăm năm trong cõi ngày nay/ Nhà thơ cũng biết học vày buôn thơ…” (Thơ leo thang).

Thậm chí, trào lộng - giễu nhại chính bản thân mình: “Nguyễn Du, Nguyễn Khuyến đã về trời/ Xuân Hương, Thị Điểm Phật Bà nuôi/ Bầu rượu, túi thơ chưa khuân hết/ Sót lại cho ta trả nợ đời/ Tú Xương, Tú Mỡ đã lên tiên/ Bỏ ta Sót lại để tiêu tiền/ Hay để cầm mai trừ cỏ dại/ Cho vườn hoa ngát khí thiên nhiên…”.

Minh họa của họa sĩ Văn Cao cho bài “8 tháng 3 muôn năm”. Ảnh: Thanh Xuân.

Tập thơ gồm nhiều bài thơ ở các thể loại: tứ tuyệt, lục bát, thất ngôn, ngụ ngôn, thơ đố… Khi viết những bài thơ này, hình như mong ước lớn nhất của ông là đem tiếng cười vui đến cho mọi người. Và mỗi năm, cứ đến dịp mùng 8 tháng 3, câu thơ “Hôm nay mùng 8 tháng 3…” của ông mà nhiều người cứ ngỡ là ca dao, là hò vè của một tác giả khuyết danh nào đó lại vang lên, như là một “món quà vui” Tú Sót đã gửi tới tất cả những người đàn ông, những người phụ nữ. Tác giả bài thơ đã thành “người muôn năm cũ”, song mấy câu thơ của Tú Sót vẫn sống với nhân gian, và ngày lại sinh sôi với hàng trăm dị bản:

Hôm nay mùng 8 tháng 3

Tôi giặt cả hộ bà cái áo của tôi

Ngày mai mùng 8 qua rồi

Tôi trả cái áo của tôi cho bà…

THANH XUÂN