'Địa chỉ đỏ' nơi phên giậu Tổ quốc trên hành trình du lịch

Pác Bó - nơi cội nguồn cách mạng của dân tộc Việt Nam

Nằm tại xã Trường Hà, tỉnh Cao Bằng, Khu di tích Quốc gia đặc biệt Pác Bó là một địa danh thiêng liêng - nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh chọn làm điểm dừng chân đầu tiên khi trở về Tổ quốc sau 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước. Từ năm 1941 đến 1945, Pác Bó trở thành căn cứ địa quan trọng, nơi Người đã trực tiếp chỉ đạo phong trào cách mạng, đặt nền móng cho thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Pác Bó hôm nay vẫn vẹn nguyên vẻ đẹp hùng vĩ và bình yên, với núi Các Mác, suối Lênin, hang Cốc Bó - những địa danh gắn liền với cuộc sống và công việc của Bác trong những năm tháng gian khổ. Dòng suối xanh biếc, tiếng chim gọi bạn, cá quẫy nhẹ dưới làn nước trong... tạo nên một không gian vừa linh thiêng, vừa gần gũi, khiến mỗi bước chân ghé thăm như được trở về với một phần lịch sử sống động. Đặc biệt, lán Khuổi Nặm, nơi diễn ra Hội nghị Trung ương 8 (tháng 5/1941), đánh dấu bước ngoặt quan trọng cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, vẫn được bảo tồn nguyên vẹn, như một chứng tích hào hùng của thời đại. Năm 1961, sau 20 năm, Bác trở lại thăm Pác Bó. Người vẫn coi nơi đây là quê hương thứ hai và xúc động làm bài thơ: “Hai mươi năm trước ở hang này/ Đảng vạch con đường đánh Nhật, Tây/ Lãnh đạo toàn dân ra chiến đấu/ Non sông gấm vóc có ngày nay”.

Đường vào khu Di tích Quốc gia đặc biệt Rừng Trần Hưng Đạo.

Năm 2011, đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh được khánh thành tại trung tâm khu di tích. Công trình mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Cao Bằng, vừa giản dị, vừa trang nghiêm, là nơi để người dân cả nước và du khách thập phương dâng hương, tưởng nhớ, và tri ân vị lãnh tụ kính yêu.

Được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt từ năm 2012, Pác Bó là niềm tự hào của Cao Bằng và của cả dân tộc. Đây không chỉ là “địa chỉ đỏ” trong hành trình về nguồn, mà còn là nơi hun đúc tinh thần yêu nước qua hình ảnh thân thuộc của “ông Ké”, “già Thu”. Giữ gìn và phát huy giá trị Pác Bó là cách để thế hệ hôm nay tiếp nối ngọn lửa cách mạng, sống xứng đáng với quá khứ hào hùng, đưa vùng đất này vươn mình giữa nhịp sống mới.

Gắn bó với Pác Bó cả đời, ông Dương Chí Quân - cháu ruột cụ Dương Văn Đình, người từng đón Bác Hồ trở về nước - nay đã 80 tuổi. Là cựu chiến binh kháng chiến chống Mỹ, ông chứng kiến từng bước chuyển mình của quê hương. Chia sẻ với chúng tôi, ông bảo, đến giờ ký ức về lần gặp Bác Hồ năm 1961 vẫn còn vẹn nguyên. “Khi ấy, tôi được vào tặng hoa. Bác xoa đầu và dặn: Thiếu niên Pác Bó phải chăm ngoan học giỏi, sau này xây dựng đất nước ngày càng giàu đẹp”, ông kể. Từ lời dạy ấy, ông tình nguyện nhập ngũ năm 1967, chiến đấu tại chiến trường miền Nam, sau đó công tác và gắn bó với Pác Bó đến tận hôm nay. Theo ông Quân, từ một vùng núi nghèo khó, nay xóm làng đã đổi thay. Cuộc sống người dân khởi sắc rõ rệt, nhiều hộ vừa làm nông, vừa kinh doanh buôn bán, thu nhập ổn định, không còn cảnh thiếu trước hụt sau như xưa. “Trước kia chỉ có một, giờ đã gấp mười, mười lăm lần. Người dân không còn lo bữa đói, bữa no, trẻ em được đến trường đầy đủ. Nhiều nhà sắm được ô tô, đời sống đi lên, ai nấy đều yên tâm làm ăn. An ninh, trật tự tốt, không có tệ nạn, xe để ngoài đường cả đêm cũng chẳng lo mất. Những đổi thay ấy với chúng tôi thật sự là điều đáng quý và trân trọng”, ông Quân nói và nhấn mạnh, “những đổi thay hôm nay là cách để chúng tôi thực hiện lời Bác dặn năm xưa”.

Du khách Phan Ngọc Hà đến từ TP Đà Nẵng chia sẻ: “Lần đầu đặt chân đến Pác Bó, tôi thật sự bất ngờ trước vẻ đẹp hoang sơ, không khí trong lành và đặc biệt xúc động khi tận mắt nhìn thấy những dấu tích lịch sử gắn liền với Bác Hồ”. Chị Hà cho biết, với dòng suối Lênin xanh ngắt, hang Cốc Pó, bàn đá nơi Bác từng làm việc..., Pác Bó không chỉ đơn thuần là điểm đến du lịch mà còn là nơi truyền cảm hứng về lòng yêu nước, nhắc nhớ thế hệ trẻ về công lao của cha ông.

Lượng khách ghé thăm khu di tích Pác Bó ngày càng tăng, năm sau luôn cao hơn năm trước. Riêng dịp nghỉ lễ 30/4 - 1/5 vừa qua, nơi đây đã đón lượng khách kỷ lục lên tới khoảng 22.000 lượt - minh chứng cho sức hút đặc biệt của vùng đất này.

Nằm trong quần thể khu di tích Pác Bó, khu di tích lịch sử Kim Đồng là điểm đến không thể bỏ qua khi về với Cao Bằng. Không chỉ là “địa chỉ đỏ” của thiếu nhi cả nước, nơi đây còn ghi dấu câu chuyện cảm động về người đội trưởng Đội Nhi đồng cứu quốc - Nông Văn Dền, dân tộc Nùng, quê ở xóm Nà Mạ.

Sinh ra vào những năm đất nước còn chìm trong khói lửa chiến tranh, cậu bé Kim Đồng từ nhỏ đã thông minh, gan dạ, sớm giác ngộ cách mạng và dũng cảm nhận nhiệm vụ đưa đón cán bộ, canh gác các cuộc họp bí mật. Ngày 15/2/1943, trong một trận vây ráp, Kim Đồng đã anh dũng hy sinh khi mới 14 tuổi, để bảo vệ an toàn cho các đồng chí lãnh đạo.

Khu di tích được xây dựng năm 1985, nằm dưới chân núi Tèo Lài, cạnh dòng suối trong xanh, hiền hòa. Du khách có thể ghé thăm hang Nộc Én, nơi Kim Đồng từng gặp Bác Hồ; hay Pò Đoi - Thoong Mạ, nơi thành lập Đội Nhi đồng cứu quốc. Đến đây, không chỉ để tưởng nhớ anh hùng nhỏ tuổi, du khách còn có thể trải nghiệm làm hương thảo mộc, giấy dó - những nghề truyền thống mà người dân Nà Mạ vẫn gìn giữ qua bao đời. Hằng năm, nơi đây là điểm đến của nhiều trường học trong và ngoài tỉnh, nơi các em học sinh được kết nạp Đội, ôn lại truyền thống và hun đúc tinh thần yêu nước từ một tấm gương tuổi nhỏ chí lớn.

Dấu ấn lịch sử không thể bỏ qua khi đến Cao Bằng

Trong hành trình hoạt động cách mạng của Bác Hồ, Cao Bằng là nơi ghi dấu 2 mốc lớn: Sự ra đời của Mặt trận Việt Minh và Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân - tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Tại khu rừng Trần Hưng Đạo, dưới chân núi Slam Cao (xã Tam Kim, Cao Bằng), ngày 22/12/1944, 34 chiến sĩ đầu tiên đã làm lễ thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân. Kể từ đó, nơi đây trở thành "địa chỉ đỏ" linh thiêng trong lòng bao thế hệ người Việt. Hôm nay, Tam Kim đã khoác lên mình diện mạo mới yên bình, tươi đẹp, núi rừng trù phú. Tại trung tâm khu di tích, bức phù điêu tái hiện hình ảnh 34 chiến sĩ trong ngày thành lập đội, như nhắc nhở mỗi người về tinh thần yêu nước và những bước chân đầu tiên dựng nên một đội quân anh hùng.

Từ nhà bia trung tâm, vượt hơn 500 bậc đá lên đỉnh Slam Cao - nơi Đại tướng Võ Nguyên Giáp và ban chỉ huy từng quan sát, lên kế hoạch đánh đồn Phai Khắt. Từ đây có thể nhìn thấy nhiều địa danh lịch sử gắn liền với những trận đánh mở đầu của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Khu di tích rừng Trần Hưng Đạo không chỉ là nơi thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân mà còn gắn liền với hoạt động cách mạng của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt (11/12/2013), nơi đây thường tổ chức các hoạt động văn hóa, giáo dục truyền thống cho học sinh, giúp nuôi dưỡng lòng yêu nước và ý thức gìn giữ di sản.

Công an xã Tam Kim thăm hỏi động viên gia đình chính sách và hộ nghèo.

Chia sẻ với chúng tôi, Trung tá Hà Tiến Dũng, Trưởng Công an xã Tam Kim cho biết: Những năm gần đây, Khu di tích Quốc gia đặc biệt rừng Trần Hưng Đạo ngày càng được quan tâm đầu tư, tôn tạo. Không chỉ là nơi ghi dấu sự kiện lịch sử trọng đại, khu rừng giờ đã trở thành "địa chỉ đỏ" trong giáo dục truyền thống cách mạng, đặc biệt là với thế hệ trẻ. Đến nay, cuộc sống của bà con nơi đây vẫn còn những khó khăn nhất định, nhưng đời sống vật chất, tinh thần của người dân các dân tộc ngày càng được cải thiện rõ rệt. Những ngôi nhà mới, khang trang, sạch sẽ mọc lên ngày một nhiều. An ninh, trật tự được giữ vững, bà con yên tâm làm ăn, phát triển kinh tế. Nhiều gia đình đã thoát nghèo, thậm chí vươn lên khá giả nhờ trồng trọt, chăn nuôi. Ở xóm Bản Um, gia đình ông Tô Đình Cư là một điển hình. Với mô hình trồng quýt kết hợp nuôi lợn, mỗi năm ông thu về khoảng 120 triệu đồng. Cạnh đó, gia đình bà Nông Thị Hương cũng phát triển kinh tế theo hướng tương tự, cho thu nhập khoảng 100 triệu đồng/năm.

Trưởng xóm Bản Um, anh Nông Ngọc Thành cho biết lượng du khách ngày càng tăng, cho thấy tiềm năng du lịch lớn. Người dân mong muốn Nhà nước hỗ trợ gìn giữ cảnh quan và phát triển du lịch cộng đồng. Ví dụ, cải tạo khu bờ sông gần rừng Trần Hưng Đạo thành công viên sinh thái để tạo điểm nhấn và giúp dân có thêm sinh kế từ du lịch, anh Thành bày tỏ.

Bên cạnh Pác Bó và rừng Trần Hưng Đạo, Di tích Quốc gia đặc biệt - địa điểm Chiến thắng Biên giới năm 1950 cũng là một điểm đến thiêng liêng mà du khách không nên bỏ lỡ khi về với Cao Bằng.

Chiến dịch Biên giới 1950 là chiến dịch tiến công lớn đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam trong kháng chiến chống Pháp và cũng là chiến dịch duy nhất Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp ra mặt trận, chỉ đạo chiến đấu và động viên quân dân. Chiến thắng vang dội này đã trở thành bước ngoặt quan trọng, tạo đà cho những thắng lợi tiếp theo, góp phần làm nên thành công của cuộc kháng chiến trường kỳ, vẻ vang của dân tộc ta.

Trên đỉnh núi Báo Đông, Bác Hồ từng quan sát trận đánh đồn Đông Khê - trận mở màn quyết định của Chiến dịch Biên giới Thu - Đông năm 1950. Hôm nay, nơi đây đã được xây dựng nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh và khu trưng bày hiện vật, hình ảnh liên quan đến chiến thắng hào hùng này.

Đồn Đông Khê, với những dấu tích cũ phủ rêu phong, vẫn lặng lẽ kể lại câu chuyện oanh liệt của dân tộc. Tại nơi này, những tấm gương anh hùng đã đi vào lịch sử như: La Văn Cầu - chiến sĩ cảm tử, chặt cánh tay bị thương để tiếp tục phá đồn địch; Trần Cừ - lấy thân mình lấp lỗ châu mai; Lý Viết Mưu - dũng cảm xông pha, trực tiếp phá hủy bốt giặc. Ngày 18/9/1950, quân ta tiêu diệt cụm cứ điểm Đông Khê, tạo bước ngoặt lớn, đưa chiến trường từ thế phòng thủ sang phản công, thay đổi cục diện cuộc kháng chiến chống Pháp.

Các địa điểm gắn với Chiến thắng Biên giới năm 1950 tại xã Thạch An, Đức Long (Cao Bằng) không chỉ mang ý nghĩa lịch sử đặc biệt mà còn gắn liền với tên tuổi Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp và sự trưởng thành của Quân đội nhân dân Việt Nam. Hiện nay, 19 di tích và điểm di tích lịch sử thuộc chiến dịch này đã được quy hoạch thành 4 cụm chính: Cụm di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh với chiến thắng chiến dịch; Cụm cứ điểm Đông Khê; Cụm Khau Luông; Cụm Cốc Xả - điểm cao 477. Ngày 25/12/2017, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định công nhận nơi đây là Di tích Quốc gia đặc biệt.

Ngày nay, Di tích Quốc gia đặc biệt Chiến thắng Biên giới năm 1950 được gìn giữ như một chứng tích lịch sử sống động, giúp thế hệ hôm nay và mai sau hiểu rõ hơn về dấu mốc quan trọng trong hành trình giành độc lập dân tộc.

Nhắc đến những địa danh như Pác Bó, rừng Trần Hưng Đạo, đồn Đông Khê là nhắc đến một thời oanh liệt, là lời nhắc nhở thế hệ hôm nay và mai sau về công lao của Bác Hồ, Đại tướng Võ Nguyên Giáp và lớp lớp cha anh đã hy sinh vì độc lập - tự do của Tổ quốc.

Không chỉ là điểm đến hấp dẫn với du khách yêu lịch sử - văn hóa, những “địa chỉ đỏ” này còn là trường học sống động về lòng yêu nước, tinh thần cách mạng và truyền thống anh hùng của dân tộc Việt Nam.

Hệ thống di tích lịch sử phong phú tại Cao Bằng là tài sản vô giá, ghi dấu mồ hôi, nước mắt, trí tuệ và cả máu xương của bao thế hệ cha ông trong công cuộc giành độc lập, giữ nước và dựng xây Tổ quốc. Những địa danh như Pác Bó, rừng Trần Hưng Đạo, Đông Khê... không chỉ là chứng tích lịch sử mà còn là ngọn lửa giữ gìn tinh thần yêu nước của dân tộc. Nhận thức rõ giá trị này, tỉnh Cao Bằng đã và đang tích cực đầu tư hoàn thiện hạ tầng du lịch, quảng bá hình ảnh, kết nối các di tích thành tour “du lịch đỏ” - hành trình về nguồn đầy ý nghĩa.

Lưu Hiệp