1. Chùa Hang ở đảo Lý Sơn là ngôi chùa cổ nổi tiếng nằm trong một hang đá lớn ở Tây Bắc núi Thới Lới - một núi lửa cổ trên đảo. Chùa được lập dưới triều vua Lê Kính Tông (1599 - 1619), mang tên chữ là Thiên Khổng Thạch Tự (Chùa đá trời sinh).
Chùa được làm hai phần chính là sân chùa và chính điện, trong đó sân chùa được hang che phủ một phần, còn chính điện nằm hoàn toàn trong hang. Trong hang có bàn thờ các Phật Di Đà, Như Lai, Di Lặc ở vị trí trung tâm cùng nhiều bàn thờ khác ở xung quanh.
Bên cạnh kiến trúc độc đáo, bãi biển trước chùa là địa điểm lý tưởng để cảm nhận khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ đặc trưng của đảo Lý Sơn với những ghềnh đá nham thạch nhấp nhô trên mặt nước biển trong vắt và các vách đá dựng đứng của núi Thới Lới.
2. Nằm bên bờ biển phía Tây Bắc của đảo Lý Sơn có một danh thắng tuyệt đẹp, được ví như chốn bồng lai tiên cảnh của hòn đảo này, đó là ngọn núi lửa Giếng Tiền. Trên núi có chùa Đỉnh Liêm hay còn gọi là chùa Đục, hình thành từ thập niên 1960.
Chùa gồm một quần thể kiến trúc ấn tượng bắt đầu bằng cổng chùa với một lối đi dẫn đến bức tượng Quán Thế Âm cao 27 mét ở chân núi. Từ đó phải vượt qua hơn 100 bậc thang để đến các điện thờ của chùa, nằm trong hang ở lưng chừng núi.
Chùa Đỉnh Liêm là nơi thờ Đức Phật và Đức Quán Thế Âm. Tương truyền Quán Thế Âm từng ngự ở chùa để giữ bình yên cho dân đảo. Từ khu vực điện thờ, có thể phóng tầm mắt quan sát khung cảnh đẹp mê hồn của một góc biển đảo Lý Sơn.
3. Tọa lạc tại thôn Đông, xã An Hải, đình làng An Hải là một công trình kiến trúc cổ nổi tiếng của đảo Lý Sơn. Đình được xây dựng lần đầu vào năm 1815, năm 1820 xây lại với quy mô bề thế và được tu bổ thêm nhiều lần. Kiến trúc hiện nay của đình định hình trong lần trùng tu năm 1943.
Về tổng thể, đình có kết cấu hình chữ tam (三) gồm tiền đường, chính điện và hậu tẩm (đình hạ, đình trung và đình thượng) bố trí trên trục Đông Nam – Tây Bắc, quay mặt ra biển, sau lưng là ngọn núi Thới Lới.
Trong đình có các bàn thờ cô hồn, kiệu rước thần chủ, chiêng, trống, hương án ở tiền đường, bàn thờ Tam hoàng Ngũ đế, Ngũ vị tiên nương, Chúa Ngung man nương, tiền hiền, hậu hiền ở chính điện, bàn thờ Thiên Y A Na ở hậu tẩm.
4. Nằm ở xóm Trung Yên, xã An Hải của đảo Lý Sơn, đền thờ Thần Thiên Yana hay còn gọi là Dinh Bà là nơi thờ Bà Thiên Yana - một vị thần được cư dân Việt và Chăm thờ phụng, và đã được nhà Nguyễn xếp vào bậc thượng đẳng thần.
Dinh Bà được xây dựng từ thời gian nào đến nay vẫn chưa có tài liệu nào ghi chép. Tuy nhiên, căn cứ vào những đặc điểm di tích có thể khẳng định đây là một di tích thờ thần của người Champa, sau đó người Việt xây dựng lại. Kiến trúc của đền ngày nay mang phong cách thời nhà Nguyễn.
Hàng năm tại đền Thiên yana đều có tổ chức các lễ chính như Lễ vía Bà, tổ chức tế xuân, tế thu và đặc biệt là sinh hoạt tế lễ trong những ngày Tết Nguyên đán được Ban tế tự của làng tổ chức trang trọng, thể hiện nét sinh hoạt văn hóa tâm linh và sự cố kết cộng đồng bền chặt.
5. Nằm bên bờ biển xã An Vĩnh, điện thờ Phật Mẫu họ đạo Lý Sơn là một công trình kiến trúc độc đáo của đạo Cao Đài trên đảo Lý Sơn. Điện thờ được xây dựng từ năm 2009 - 2013, theo kiến trúc kiểu Thánh Thất Cao Đài với sự kết hợp giữa các yếu tố truyền thống và hiện đại.
Công trình được xây ba tầng, lưng dựa núi, mặt hướng ra biển, toát lên vẻ đồ sộ, nguy nga. Tòa tháp chuông 4 tầng vươn lên nền trời xanh là điểm nhấn kiến trúc của điện thờ Phật Mẫu.
Từ bên trong điện thờ có hệ thống cầu thang dẫn lên tháp chuông, nơi có thể quan sát cảnh quan tuyệt đẹp của Lý Sơn. Kể từ khi khánh thành, điện thờ Phật Mẫu đã trở thành điểm tham quan lý thú của du khách khi ghé thăm Lý Sơn.
Mời quý độc giả xem video: Nghe ca khúc Việt nam quê hương tôi.
Quốc Lê