Dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt: giá cần đi đôi với chất lượng

Sáng nay, 26/8, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam TP Hà Nội tổ chức Hội nghị phản biện xã hội đối với hồ sơ dự thảo Quyết định của UBND TP ban hành giá cụ thể dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt đối với cơ quan, tổ chức, cơ sở sản xuất, kinh doanh (SXKD), dịch vụ, khu SXKD, dịch vụ tập trung, cụm công nghiệp, hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn TP Hà Nội giai đoạn 2025 - 2026.

Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Nguyễn Lan Hương và Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Phạm Anh Tuấn chủ trì Hội nghị.

Giảm gánh nặng ngân sách nhà nước, giảm phát sinh chất thải rắn sinh hoạt

Trình bày dự thảo Tờ trình và dự thảo Quyết định của UBND TP Hà Nội về việc ban hành giá cụ thể dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt đối với cơ quan, tổ chức, cơ sở SXKD, dịch vụ, khu SXKD, dịch vụ tập trung, cụm công nghiệp, hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn TP Hà Nội giai đoạn 2025 - 2026, lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho hay: theo Quyết định số 54/2016/QĐ-UBND ngày 31/12/2016 của UBND TP, quy định giá dịch vụ thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt đối với cá nhân cư trú ở phường là 6.000 đồng/tháng tương đương 24.000 đồng/hộ/tháng và đối với cá nhân cư trú ở xã là 3.000 đồng/tháng tương đương 12.000 đồng/hộ/tháng.

Mức thu giá theo Quyết định số 54/2016/QĐ-UBND ngày 31/12/2016 của UBND TP là được chuyển từ mức thu phí vệ sinh đối với chất thải rắn sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân đã được UBND TP ban hành tại Quyết định số 44/2014/QĐ-UBND ngày 20/8/2014.

Quang cảnh Hội nghị phản biện xã hội do Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP Hà Nội tổ chức sáng 26/8

Do vậy với mức thu 6.000 đồng/tháng đối với phường và 3.000 đồng/tháng đối với xã là chưa tính đúng tính đủ các chi phí phải chi trả cho công tác thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo quy trình, định mức thực hiện đã được TP ban hành tại Quyết định số 30/2020/QĐ-UBND ngày 26/11/2020.

Theo thống kê của Sở Tài chính, tổng số thu giá của UBND các quận, huyện, thị xã tính đến 31/12/2024 được 567.788.000.000 đồng (đạt 90,5% so với dự toán giao (627.411.000.000 đồng)); trong khi tổng kinh phí chi trả cho công tác thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn TP trong năm 2024 khoảng 2.297.309.000.000 đồng (gấp 4 lần so với tổng thu được của hộ gia đình, cá nhân, tổ chức).

Như vậy, trong thời gian qua ngân sách phải bỏ ra cho công tác thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn TP rất lớn. Do vậy việc điều chỉnh tăng dần Giá cụ thể dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt là cần thiết nhằm giảm gánh nặng ngân sách nhà nước, đồng thời giúp người dân giảm thiểu phát sinh chất thải rắn sinh hoạt khi tiến tới thu giá đúng đủ theo khối lượng phát thải.

Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội trình bày dự thảo tờ trình và quyết định

Trên cơ sở phương pháp tính toán, đề xuất mức giá của 4 đơn vị cung ứng dịch vụ thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt và báo cáo kết quả thẩm định phương án giá, so sánh, đối chiếu với mức thu, thu nhập bình quân đầu người của các tỉnh/thành lân cận, Sở Nông nghiệp và Môi trường đề xuất giá cụ thể dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý đối với cơ quan, tổ chức, cơ sở SXKD, dịch vụ, khu SXKD, dịch vụ tập trung, cụm công nghiệp, hộ gia đình, cá nhân.

Trong đó, đối với hộ gia đình, cá nhân, giá cụ thể được phân chia làm 2 khu vực (phường và xã) để bảo đảm phù hợp nguyên tắc đã phân chia theo Quyết định 54/2016/QĐ-UBND ngày 31/12/2026 và nguyên tắc, phương pháp định giá.

Đối với giá cụ thể thu của hộ gia đình, cá nhân ở khu vực phường sẽ bằng trung bình cộng giá đã tính toán của các quận. Đối với giá cụ thể thu của hộ gia đình, cá nhân ở khu vực xã sẽ bằng trung bình cộng giá đã tính toán của các huyện. Đối với giá cụ thể thu của các tổ chức đối với cơ quan, tổ chức, cơ sở SXKD, dịch vụ, khu SXKD, dịch vụ tập trung, cụm công nghiệp sẽ bằng giá thu gom + vận chuyển + xử lý + 10% chi phí phục vụ công tác thu. Do vậy giá đề xuất là 1.175 đồng/kg.

Theo dự thảo Quyết định của UBND TP, giá dịch vụ thu gom chất thải rắn sinh hoạt là 242,4 đồng/kg đối với khu vực phường; 476,5 đồng/kg đối với khu vực xã. Giá dịch vụ vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt là 297,4 đồng/kg đối với khu vực phường; 287,5 đồng/kg đối với khu vực xã. Giá dịch vụ xử lý chất thải rắn sinh hoạt là 529 đồng/kg.

Về lộ trình thu, thu ở mức giá 21.000 đồng/kg (năm 2025), 43.000 đồng/kg (năm 2026) đối với hộ gia đình, cá nhân cư trú tại các phường và tương ứng ở mức giá 10.000 đồng/kg, 23.000 đồng/kg đối với hộ gia đình, cá nhân cư trú tại các xã.

Đối với cơ quan, tổ chức, cơ sở SXKD, dịch vụ, khu SXKD, dịch vụ tập trung, cụm công nghiệp, giá cụ thể dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, thu ở mức giá 1.175 đồng/kg x khối lượng rác thải phát sinh thực tế.

Có chiến lược truyền thông tạo sự đồng thuận

Nêu ý kiến phản biện đối với nội dung dự thảo tờ trình và dự thảo nghị quyết, tại Hội nghị, các chuyên gia, nhà khoa học thống nhất cho rằng, để đạt được mục tiêu xây dựng Thủ đô sáng, xanh, sạch, đẹp, văn minh, thanh lịch có nhiều giải pháp, trong đó việc điều chỉnh giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt là cần thiết, xuất phát từ yêu cầu thực tiễn. Đó là khối lượng rác ngày càng tăng, chi phí thu gom - xử lý ngày càng lớn, cần tiệm cận giá dịch vụ theo cơ chế thị trường, phù hợp Luật Giá 2023 và Luật Bảo vệ môi trường 2020 như báo cáo của TP.

Các chuyên gia, nhà khoa học nêu ý kiến phản biện đối với nội dung các dự thảo

Góp ý vào nội dung này, ông Vũ Thành Vĩnh - thành viên Hội đồng tư vấn Dân chủ và Pháp luật (Ủy ban MTTQ Việt Nam TP) nhận định, vấn đề đặt ra là mức tăng bao nhiêu, lộ trình thế nào, gắn với chất lượng dịch vụ ra sao để người dân chấp nhận và đồng thuận, để Quyết định của UBND TP khả thi mới là yếu tố quyết định. Đặc biệt, theo đề xuất, một người ở phường tăng mức thu từ 21.000 đồng/tháng (quý IV/2025) lên 43.000 đồng/tháng (năm 2026), tăng gấp đôi và một người ở xã từ 10.000 đồng/tháng (quý IV/2025) lên 23.000 đồng/tháng (năm 2026) tăng hơn gấp đôi. So với mức hiện hành, người dân phản ánh đây là sự “tăng sốc”, vượt quá khả năng chi trả, nhất là ở các xã và cao hơn mức thu theo đầu hộ của một số tỉnh.

Cùng đó, người dân đặt câu hỏi, nếu tăng phí thì dịch vụ thay đổi thế nào, như tần suất thu gom, phương tiện vận chuyển sạch, tình trạng rác tồn đọng, nước rỉ rác… liệu có được khắc phục? Nếu giá tăng mà chất lượng không đổi, niềm tin xã hội sẽ giảm. Đồng thời, chưa rõ cơ chế giám sát và trách nhiệm ai là người thu? Nếu người dân không nộp thì xử lý thế nào; trách nhiệm của công ty môi trường, của xã, thôn ra sao?…

Hơn nữa, đặc thù nông thôn chưa được tính đến, khi nhiều ngõ nhỏ, đường làng, ngõ xóm xe cơ giới không vào được, việc thu gom chủ yếu thủ công - nếu vẫn dùng cách thu gom thủ công, không có cải thiện về phương tiện, nhân lực, thì mức phí mới sẽ khó thuyết phục.

Từ thực tế đó, ông Vũ Thành Vĩnh đề nghị điều chỉnh lộ trình tăng giá, trong đó chưa nên tăng gấp đôi trong quý IV/2025 mà tập trung làm công tác tuyên truyền, vận động, tao sự đồng thuận trong các tầng lớp Nhân dân; đồng thời có phối hợp rà soát năm chắc và thống nhất số liệu số hộ, số nhân khẩu, số cơ sở SXKD, nhất là số dân KT2 đến, số nhà trọ và số người lưu trú...

“Chúng ta đều thống nhất rằng việc tăng phí dịch vụ môi trường là cần thiết, nhưng phải trên tinh thần “giá đi đôi với chất lượng - chính sách phải đi vào lòng dân”. Nếu chỉ nhìn vào bài toán tài chính, không tính tới đồng thuận xã hội, chính sách rất khó thực thi. Tôi đề nghị UBND TP nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của Nhân dân và của MTTQ các cấp, để hoàn thiện dự thảo theo hướng khả thi, công bằng, minh bạch và có lộ trình phù hợp”- ông Vũ Thành Vĩnh thẳng thắn.

TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nhấn mạnh, yếu tố quan trọng là vấn đề xử lý rác thải, nhưng trong dự thảo Quyết định chưa nêu rõ xử lý rác thải như thế nào. “Đây là vấn đề khó và phức tạp, nên xem xét kỹ nội dung “xử lý chất thải rắn sinh hoạt” trong tên dự thảo Quyết định”- chuyên gia này đề nghị.

Một số thành viên các Hội đồng tư vấn của Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Hà Nội cũng cho rằng việc tăng giá đột biến lên hơn 7 lần năm 2026 so với hiện tại đang thu là không phù hợp thực tế, khó thuyết phục, khả năng đồng thuận của người dân không cao, vì vậy đề xuất chỉ nên tăng 3,5 lần (giai đoạn 2025-2026) như mục 6 Công văn số 4187/STC-QLG ngày 14/4/2025 của Sở Tài chính về đánh giá tác động là phù hợp.

Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP Hà Nội Nguyễn Lan Hương phát biểu kết luận Hội nghị

Bên cạnh đó, các ý kiến đề nghị UBND TP công bố rõ chi phí thu gom, vận chuyển, xử lý, chi phí quản lý; xã, phường công khai kết quả thu, nộp, phân bổ kinh phí để Nhân dân giám sát; có biện pháp xử lý các hộ, cá nhân chây ỳ không thực hiện nghĩa vụ đóng góp theo quy định.

Ngoài ra, nên có điều khoản ràng buộc đơn vị cung cấp dịch vụ về tần suất, thời gian thu gom, chất lượng xử lý; có chế tài nếu vi phạm nếu để rác tồn đọng; lắp camera giám sát, xử phạt cơ sở, cá nhân xả thải, đổ rác không đúng giờ, đúng nơi quy định và thực hiện việc phân loại rác thải tại nguồn theo quy định... Đặc biệt, xem xét miễn, giảm cho hộ nghèo, cận nghèo, gia đình chính sách; khuyến khích hộ gia đình phân loại rác tại nguồn để được giảm phí.

Phát biểu kết luận Hội nghị, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Nguyễn Lan Hương cho biết, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam TP tiếp thu đầy đủ những ý kiến tâm huyết, trách nhiệm của các đại biểu, chuyên gia, nhà khoa học… tại Hội nghị, từ đó sẽ tổng hợp, gửi các cơ quan TP nghiên cứu, hoàn chỉnh các dự thảo để trình TP.

Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP cũng đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu thêm về việc đặt tên dự thảo Quyết định cho chuẩn xác. Cùng đó, cần có chiến lược cụ thể về truyền thông, để Nhân dân hiểu rõ tại sao đến lúc này mới điều chỉnh giá, đi kèm với chất lượng dịch vụ như thế nào, nhằm tạo sự đồng thuận, người dân dần dần thích ứng, chuẩn bị tâm lý đón nhận chính sách mới của TP.

Bà Nguyễn Lan Hương cũng lưu ý cơ quan soạn thảo nghiên cứu thêm về lộ trình thực hiện giá đề xuất, trên cơ sở tiếp thu nhiều ý kiến đề nghị thực hiện từ ngày 1/1/2026 - như vậy sẽ tạo sự đồng bộ, hợp ký hơn. Ngoài ra, đề nghị quan tâm đến sự công khai, minh bạch bảo đảm đúng, đủ, chính xác và quan tâm nêu rõ chế tài xử phạt

Linh Nguyễn