Xuất bản cần được phát triển thành ngành công nghiệp văn hóa có giá trị gia tăng cao

Chiều 26/8/2025, tại Hà Nội, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp với Bộ VH-TT&DL, Hội Xuất bản Việt Nam tổ chức hội nghị tổng kết 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 25/3/2004 của Ban Bí thư về Nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản”.

Ngành xuất bản trước yêu cầu đổi mới toàn diện trong kỷ nguyên số

PGS. TS. Phạm Minh Tuấn, Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, cho rằng 2 thập kỷ qua, hệ thống xuất bản Việt Nam đã có những bước phát triển đáng kể. Luật Xuất bản 2012 cùng các nghị định, thông tư hướng dẫn đã tạo hành lang pháp lý cơ bản, nhiều văn kiện của Đảng tiếp tục nhấn mạnh vai trò của xuất bản trong xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Tuy vậy, hệ thống pháp luật hiện hành còn chồng chéo, một số quy định lạc hậu, chưa theo kịp chuyển đổi số. Cơ chế hỗ trợ xuất bản phẩm phục vụ nhiệm vụ chính trị, đặc biệt sách lý luận, khoa học, còn hạn chế.

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư, xuất bản phải đổi mới toàn diện từ nội dung đến phương thức hoạt động, xuất bản số, sách nói, nền tảng trực tuyến đang phát triển mạnh, đòi hỏi khung pháp lý mới và mô hình quản lý hiện đại.

Trước yêu cầu đó, cần sửa đổi, bổ sung Luật Xuất bản 2012, làm rõ phạm vi điều chỉnh với xuất bản điện tử, bản quyền số, liên kết xuyên biên giới. Đồng thời, xây dựng chiến lược phát triển ngành đến 2035, tầm nhìn 2045, hình thành mô hình kép: nhà xuất bản phục vụ nhiệm vụ chính trị và các tập đoàn xuất bản - truyền thông đủ sức cạnh tranh quốc tế.

Mỗi trang sách hay, mỗi ý tưởng sâu sắc, mỗi cuốn sách mang bản sắc Việt Nam ra thế giới chính là một viên gạch nhỏ xây dựng nên hình ảnh đất nước Việt Nam văn hiến, khai phóng và sáng tạo.

Bên cạnh đó, cần phân loại chính sách cho từng loại hình xuất bản, thành lập Quỹ hỗ trợ xuất bản và dịch thuật, thúc đẩy xã hội hóa nhưng kiểm soát chất lượng để tránh thương mại hóa nội dung. Chuyển đổi số phải được đẩy mạnh với cơ sở dữ liệu quốc gia, thư viện số, nền tảng phát hành hiện đại, đi đôi với đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Phát triển ngành xuất bản là đầu tư cho trí tuệ

Theo Ban tuyên giáo và Dân vận Trung ương, cùng với “bộ tứ trụ cột” tạo động lực mạnh mẽ đưa đất nước ta tiến lên trong kỷ nguyên mới, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đã phát động phong trào học tập suốt đời nhằm nâng cao nhận thức, khơi dậy tinh thần đổi mới, sáng tạo và trách nhiệm trong toàn xã hội.

Để góp phần cùng toàn hệ thống chính trị, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân cùng nhau đưa đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới, ngành xuất bản Việt Nam phải hướng tới 3 mục tiêu chính: xây dựng và phát triển nền xuất bản chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; đổi mới, sáng tạo và hội nhập; góp phần nâng cao văn hóa đọc, xây dựng hệ tri thức Việt, bảo vệ, phát huy giá trị và phẩm cách con người Việt Nam.

Xuất bản chú trọng đổi mới tư duy và cách làm, dựa trên giá trị cốt lõi là cung cấp tri thức và nuôi dưỡng tâm hồn. Ngành xuất bản phải trở thành một lĩnh vực quan trọng của công nghiệp văn hóa, lấy sáng tạo làm nền tảng.

Phát biểu tại hội nghị, ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương đề nghị trong hoạt động xuất bản, các sản phẩm phải được coi là những giá trị trung tâm cung cấp tri thức khoa học cho nhiều lĩnh vực. Việc hợp tác trao đổi, giao lưu quốc tế về xuất bản phải diễn ra thường xuyên hơn.

"Đặc biệt khi chuyển đổi chính quyền 2 cấp, chúng ta là phải phục vụ nhân dân tốt hơn. Sắp tới đây, chúng tôi sẽ nghiên cứu văn hóa cơ sở ở cấp xã, phường, đặc khu để có thể có những tủ sách cho người dân", theo ông Nguyễn Trọng Nghĩa.

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phát biểu tại hội nghị. Ảnh Phương Thoa

PGS.TS. Bùi Hoài Sơn, đại biểu Quốc hội chuyên trách tại Ủy ban Văn hóa và Xã hội cho rằng, bước sang giai đoạn phát triển mới - với yêu cầu xây dựng nền kinh tế tri thức, phát triển công nghiệp văn hóa, hội nhập quốc tế sâu rộng và chuyển đổi số toàn diện, chúng ta cần một cách tiếp cận mới về vai trò của xuất bản.

Không chỉ là phương tiện truyền thông tư tưởng, không chỉ là một lĩnh vực hành chính sự nghiệp, xuất bản cần được phát triển thành một ngành công nghiệp văn hóa quan trọng, có giá trị gia tăng cao, có sức lan tỏa rộng trong đời sống và có khả năng đóng góp thực chất cho sự phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Phát triển xuất bản như một ngành công nghiệp văn hóa không có nghĩa là thương mại hóa giá trị tri thức, mà là phát huy tối đa tiềm năng sáng tạo, ứng dụng công nghệ hiện đại, kết nối với các lĩnh vực nghệ thuật - giải trí - giáo dục, và đưa sách Việt Nam vươn ra thế giới.

Ngành xuất bản Việt Nam đang đứng trước một thời khắc bản lề. Hoặc là chúng ta tiếp tục vận hành theo lối cũ - cầm cự trong biên giới an toàn, làm sách như một nhiệm vụ hành chính, không tạo ra đột phá về văn hóa - kinh tế. Hoặc là chúng ta dũng cảm đổi mới tư duy, cải cách mạnh mẽ thể chế, đầu tư nghiêm túc cho công nghệ và con người, và đưa xuất bản trở thành một trong những biểu tượng của công nghiệp văn hóa Việt Nam hiện đại. Phát triển ngành xuất bản không đơn thuần là phát triển một lĩnh vực kinh tế - kỹ thuật, mà sâu xa hơn, đó là đầu tư cho tương lai trí tuệ của dân tộc”, ông Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.

Hội nghị tổng kết 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 25/3/2004 của Ban Bí thư về Nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản” diễn ra chiều 26/8 tại Hà Nội.

Phát biểu kết luận hội nghị ông Phan Xuân Thủy, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương nhấn mạnh những thành tựu đạt được, chỉ rõ hạn chế còn tồn tại và đề ra các nhiệm vụ trọng tâm để ngành xuất bản phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn tới.

Ông Phan Xuân Thủy tin tưởng, với truyền thống vẻ vang, sự đoàn kết và đổi mới sáng tạo, ngành xuất bản Việt Nam sẽ tiếp tục phát triển vững mạnh, trở thành ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn, đóng góp tích cực vào sự nghiệp đổi mới, hội nhập và xây dựng đất nước.

Minh Thư/VOV.VN