Điểm nóng xung đột ngày 18-6: 'Pháo đài hạt nhân' của Iran khiến Israel bất lực

Nằm sâu dưới lòng đất và được gia cố để chịu được các loại bom xuyên phá, cơ sở làm giàu nhiên liệu hạt nhân Fordow là một trong những địa điểm bí ẩn và kiên cố nhất của chương trình hạt nhân Iran.

Theo hình ảnh vệ tinh mới nhất, nơi đây vẫn nguyên vẹn sau đợt không kích gần đây của Israel - một chi tiết khiến nhiều chuyên gia lo ngại về khả năng phát triển vũ khí hạt nhân của Tehran.

Fordow được xây dựng gần thành phố thánh Qom, với năm đường hầm đâm sâu vào núi, cấu trúc phụ trợ lớn và hệ thống an ninh dày đặc. Theo Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), các sảnh chính của cơ sở nằm cách mặt đất từ 80 đến 90 m - sâu đến mức không loại bom nào trong kho vũ khí hiện tại của Israel có thể phá hủy.

Dù Israel đã tấn công cơ sở này trong những ngày đầu của cuộc xung đột hiện tại, IAEA xác nhận không ghi nhận thiệt hại nào tại Fordow. Một bức ảnh vệ tinh chụp ngày 14-6 cho thấy không có dấu vết thiệt hại.

Trong khi đó, tại các cơ sở khác như Natanz hay Isfahan, nhiều mục tiêu đã bị phá hủy.

Khu vực xung quanh cơ sở Fordow. Ảnh: Maxar Technologies.

Fordow từ lâu là tâm điểm tranh cãi quốc tế. Khi công bố sự tồn tại của cơ sở này vào năm 2009, tổng thống Mỹ khi đó là ông Barack Obama phát biểu: "Kích cỡ và cấu trúc của cơ sở này không nhất quán với chương trình hạt nhân vì mục đích hòa bình".

Theo các tài liệu bị tình báo Israel thu giữ và công bố năm 2018, Fordow được thiết kế để sản xuất uranium cấp độ vũ khí, đủ cho ít nhất 1-2 quả bom hạt nhân mỗi năm.

Ban đầu, Iran tuyên bố với IAEA rằng việc xây dựng Fordow nhằm đối phó với "các mối đe dọa quân sự", đồng thời dự phòng cho cơ sở Natanz gần đó.

Tehran cho biết Fordow có thể chứa tới 3.000 máy ly tâm. Sau thỏa thuận hạt nhân JCPOA, Iran buộc phải tháo dỡ phần lớn máy ly tâm và chuyển toàn bộ vật liệu hạt nhân ra khỏi cơ sở. Tuy nhiên, từ khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận năm 2018, Iran từng bước khôi phục năng lực làm giàu uranium tại đây.

Theo báo cáo IAEA vào ngày 31-5, Fordow đang làm giàu uranium tới mức 60%, gần ngưỡng 90% có thể dùng chế tạo vũ khí. Trung tâm nghiên cứu ISIS (Mỹ) ước tính rằng chỉ trong ba tuần, Iran có thể chuyển kho uranium làm giàu 60% hiện có thành 233 kg uranium cấp độ vũ khí, đủ để chế tạo tới 9 đầu đạn hạt nhân.

Mặc dù Israel xem Fordow là mục tiêu quan trọng cần vô hiệu hóa, việc phá hủy cơ sở này từ trên không là cực kỳ khó khăn. Đại sứ Israel tại Mỹ, ông Yechiel Leiter, thừa nhận: "Để đánh sập Fordow từ trên không, quốc gia duy nhất sở hữu loại bom phù hợp là Mỹ. Nhưng đó là quyết định của Washington".

Ảnh vệ tinh chụp ngày 14-6 cho thấy không có thiệt hại hiển hiện sau cuộc không kích của Israel vào 13-6. Ảnh: Maxar Technologies.

Theo báo cáo của viện chính sách RUSI (Anh), thậm chí bom xuyên giáp GBU-57 của Mỹ cũng không thể chạm đến Fordow vì loại bom này chỉ có thể xuyên sâu khoảng 60 m. GBU-57 cũng chỉ có thể được thả bằng máy bay ném bom tàng hình B-2 của Không quân Mỹ.

Dù vậy, ông Leiter lưu ý rằng vẫn còn "những cách khác" để đối phó với Fordow. Chuyên gia quân sự Cedric Leighton, cựu đại tá Không quân Mỹ, cho rằng nếu Mỹ thực sự muốn tấn công Fordow, có thể cần đến nhiều đợt không kích liên tiếp.

Trong khi đó, chuyên gia David Albright từ Viện Khoa học và an ninh quốc tế (ISIS - Mỹ) nhận định: "Israel có thể phá hủy các lối vào đường hầm hoặc hệ thống thông gió. Nếu cắt được nguồn điện và thông khí, cơ sở này có thể mất nhiều tháng mới có thể hoạt động trở lại".

Tuy vậy, ông Albright cũng cảnh báo: "Phá hủy Fordow không phải là dấu chấm hết. Vấn đề tiếp theo là: Iran còn bao nhiêu máy ly tâm chưa triển khai tại Fordow và Natanz? Và chúng được giấu ở đâu?".

Điểm danh kho tên lửa "khủng" của Iran

Lạc Chi