Điều chưa biết về nữ đạo diễn từng đào tạo nghệ sĩ Lê Khanh, Chí Trung

Người đặt nền móng cho nghề đạo diễn sự kiện - lễ hội

Đạo diễn, NSND Phạm Thị Thành được mệnh danh là người sinh ra để dành cho sân khấu. Với hơn 200 vở diễn, hàng chục huy chương, NSND Phạm Thị Thành để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử sân khấu kịch Việt Nam. Sự ra đi của bà khiến giới nghệ thuật tiếc nuối.

Lễ viếng NSND Phạm Thị Thành diễn ra lúc 9h15 sáng 8/9 tại Nhà tang lễ số 5 Trần Thánh Tông (Hà Nội). Lễ truy điệu và đưa tang tổ chức lúc 10h30 cùng ngày.

PGS.TS Trần Thanh Hiệp - nguyên Hiệu trưởng Đại học Sân khấu, Điện ảnh Hà Nội - xúc động bày tỏ đạo diễn Phạm Thị Thành là người gắn bó nhiều năm với sự nghiệp đào tạo của trường. Bà tham gia đào tạo nhiều đạo diễn sân khấu, giúp trường biên soạn chương trình đào tạo đạo diễn sự kiện lễ hội.

NSND Phạm Thị Thành có nhiều học trò tài danh.

"Nhờ chương trình đào tạo mà chị bỏ rất nhiều công sức ra soạn thảo, nhà trường có thể xin phép các cấp có thẩm quyền mở chuyên ngành Đạo diễn sự kiện lễ hội, đóng góp cho sinh hoạt văn hóa nước nhà nhiều đạo diễn tài năng. Xin vĩnh biệt một đạo diễn, một nhà giáo tài năng", PGS.TS Trần Thanh Hiệp chia sẻ.

Đạo diễn Phạm Hoàng Giang cũng nhận định NSND Phạm Thị Thành là người đặt những nền móng đầu tiền cho nghề đạo diễn sự kiện - lễ hội tại Việt Nam. Khi vừa ra trường, anh có cơ hội làm việc cùng nữ đạo diễn trong Lễ hội Đền Hùng 2009, 2010 và chương trình du lịch Về cội nguồn.

"Cô là người cho tôi biết thế nào là nghề đạo diễn sân khấu. Tôi chưa được cô dạy ngày nào nhưng luôn coi cô như cô giáo trong hành trình sự nghiệp. Làm việc cùng cô, tôi học được rất nhiều điều, đặc biệt về kiến thức văn hóa - lễ hội các vùng miền. Cô có hiểu biết cao siêu và uyên thâm", đạo diễn Phạm Hoàng Giang cho biết.

Nhà thơ Hồng Thanh Quang - từng có dịp phỏng vấn NSND Phạm Thị Thành - cho biết bà là một tài năng, nhân cách thú vị và hết sức đáng trọng của nền sân khấu Việt Nam.

Dòng dõi trâm anh thế phiệt

NSND Phạm Thị Thành sinh năm 1941, trong một gia đình có truyền thống khoa bảng ở Hà Tĩnh. Cha của bà là ông Phạm Khắc Hòe - người có công lớn trong việc vận động vua Bảo Đại thoái vị và được Chủ tịch Hồ Chí Minh rất tin tưởng. Ông là người soạn thảo chiếu thoái vị cho vua Bảo Đại ngày 22/8/1945.

Tiếp nối truyền thống khoa bảng của gia đình, các con của ông Hòe đều thành danh. Anh trai của bà Phạm Thị Thành là ông Phạm Khắc Lãm - nguyên Tổng Giám đốc Đài Truyền hình Việt Nam, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Người Việt Nam ở nước ngoài. Bà còn có người anh là Tiến sĩ Phạm Khắc Chi - nguyên hiệu trưởng đầu tiên và là người sáng lập Đại học Văn Lang - đại học tư thục đầu tiên của Việt Nam.

Đạo diễn Phạm Thị Thành và nhà viết kịch Lưu Quang Vũ. Ảnh: Nhà hát Tuổi trẻ.

Năm 14 tuổi, bà Phạm Thị Thành thoát ly gia đình, gia nhập đoàn văn công trung ương, rồi được cử đi học ở nước ngoài. Năm 1978, bà Phạm Thị Thành cùng đạo diễn Hà Nhân góp công thành lập Nhà hát Tuổi trẻ. Ngày tuyển sinh, trong hơn 1.200 thí sinh đến dự thi, chỉ chọn ra được 20 người. Khóa học đầu tiên ngày ấy có dấu ấn dìu dắt của bà Phạm Thị Thành, nhiều người sau này trở thành nghệ sĩ nổi tiếng như NSND Lan Hương, NSND Lê Khanh, NSƯT Chí Trung, NSND Anh Tú.

Bà từng nói về những học trò thành danh: "Trong các lớp diễn viên mà tôi dạy, thành công nhất vẫn là Lê Khanh, Chí Trung, Ngọc Huyền, Lan Hương, Thu Hằng, Anh Tú, Đức Hải. Muốn có một thế hệ diễn viên giỏi phụ thuộc vào các khâu tuyển chọn tốt, dạy tận tình, đầu tư nhiều sức lực. Bởi vậy, khi dạy các em, tôi tham lam giảng nhiều thứ, từ âm nhạc, hội họa đến các môn lý luận, yêu cầu các em phải tập các vở Việt Nam, các thể loại bi hài kịch... Dạy như vậy rất mất công nhưng tạo được cái nền lâu dài để phát triển năng khiếu".

Đạo diễn Phạm Thị Thành là người tâm huyết với nghề, cầu toàn trong từng vở diễn. Bà luôn mạnh dạn, xông xáo, đem những điều mới mẻ lên sân khấu kịch. Bà là đạo diễn đầu tiên đưa Romeo và Juliet và hài kịch Trưởng giả học làm sang lên sân khấu nước ta.

Đạo diễn Phạm Thị Thành là người tâm huyết, cầu toàn.

Cả hai vở diễn đều qua đêm diễn thứ 200, gây tiếng vang lớn ở Thủ đô. NSND Phạm Thị Thành có 10 năm song hành cùng nhà viết kịch Lưu Quang Vũ. Bà dựng hơn 20 vở từ kịch bản của Lưu Quang Vũ cho các đoàn nghệ thuật khắp mọi miền. Đó là con số kỷ lục, đánh dấu thời hoàng kim của sân khấu Việt Nam.

Những vở diễn nổi danh khác của đạo diễn Phạm Thị Thành có thể kể đến Lời thề thứ 9, Người tốt nhà số 5, Sống mãi tuổi 17, Vũ Như Tô.

Đạo diễn Phạm Thị Thành từng giữ chức Giám đốc Nhà hát Tuổi trẻ, là thành viên Ban chấp hành Hiệp hội Sân khấu quốc tế dành cho thiếu nhi và thanh niên ASSITEJ. Bà là Chủ tịch Hiệp hội ASSITEJ Việt Nam, tham gia nhiều dự án về nghệ thuật sân khấu của nước ngoài tại Việt Nam. Nữ đạo diễn góp công lớn đưa nghệ thuật cổ truyền của dân tộc vào trong trường học. Bà còn là Phó chủ tịch Hiệp hội UNESCO Việt Nam, Ủy viên Ban chấp hành Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Việt Nam, đại biểu Hội đồng nhân dân TP Hà Nội.

Bà được phong tặng danh hiệu nghệ sĩ ưu tú năm 1988, nghệ sĩ nhân dân năm 1997. Đạo diễn Phạm Thị Thành nhận giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2012.

Thu An