Điều gì đang xảy ra tại Nepal?

Từ làn sóng biểu tình của "Gen Z"

Biểu tình tại Nepal chính thức nổ ra từ 8/9, sau khi chính phủ nước này chặn quyền truy cập vào 26 nền tảng mạng xã hội chưa đăng ký với chính phủ, bao gồm các ứng dụng phổ biến như Facebook, YouTube, Instagram, Snapchat và X.

Chính phủ cho biết các nền tảng này không tuân thủ quy định địa phương và không đăng ký hoạt động theo yêu cầu của luật pháp Nepal. Theo các cơ quan quản lý, cần kiểm soát chặt chẽ các nền tảng để bảo vệ người dùng và duy trì trật tự xã hội.

Tuy nhiên, giới trẻ, những người phụ thuộc vào các nền tảng này để học tập, làm việc và bày tỏ quan điểm, phản ứng dữ dội. Những người chỉ trích cho rằng những biện pháp này có nguy cơ kìm hãm quyền tự do ngôn luận.

Dòng người đổ xuống đường phố Nepal tham gia biểu tình. Ảnh: Reuters

Sáng 8/9 theo giờ địa phương, hàng nghìn thanh thiếu niên, bao gồm cả sinh viên, đã xuống đường biểu tình ở thủ đô Kathmandu yêu cầu dỡ bỏ lệnh cấm mạng xã hội. Đoàn người biểu tình tuần hành về phía tòa nhà Quốc hội Nepal, nơi cấm các hoạt động biểu tình, buộc cảnh sát phải dựng rào chắn để ngăn chặn.

Cuộc biểu tình này có sự tham gia của hàng nghìn người, chủ yếu thuộc “thế hệ Z” (được định nghĩa là những người sinh từ năm 1997 đến 2012) nhằm phản đối tình trạng tham nhũng và lệnh cấm truy cập một số nền tảng mạng xã hội, cũng như phản đối sự chênh lệch giàu nghèo và thiếu cơ hội phát triển cho thanh niên.

Song, bất ổn bắt đầu nảy sinh sau khi một số người biểu tình quá khích cố lao qua rào chắn để vào bên trong tòa nhà Quốc hội, buộc cảnh sát phải có các biện pháp mạnh và chính quyền ban bố lệnh giới nghiêm xung quanh tòa nhà Quốc hội.

Các tòa nhà chính phủ và quốc hội bị phóng hỏa bởi người biểu tình. Ảnh: Reuters

Người biểu tình cũng tràn vào đập phá tư dinh của Tổng thống Nepal Ram Chandra Poudel, đốt phá nhà của Bộ trưởng Truyền thông Prithvi Subba Gurung, Bộ trưởng Năng lượng Deepak Khadka và Bộ trưởng Tài chính Bishnu Paudel. Dinh thự của cựu Thủ tướng Nepal Pushpa Kamal Dahal và cựu Thủ tướng Sher Bahadur Deuba cũng bị phá hoại.

Các cơ quan nhà nước, bao gồm khu nhà văn phòng chính phủ, trụ sở Tòa án Tối cao và tòa nhà Quốc hội Nepal tại thủ đô Kathmandu đã bị phóng hỏa trong ngày 9/9. Các cuộc tấn công vào các nhà lãnh đạo chính trị, cảnh sát và cơ sở hạ tầng công cộng đã đẩy đất nước Nam Á này vào tình trạng hỗn loạn ở mức khẩn cấp.

Cho đến động thái của chính phủ

Chính phủ Nepal và chính quyền thủ đô Kathmandu đã ban bố lệnh giới nghiêm nghiêm ngặt trên toàn thành phố và huy động quân đội nhằm kiểm soát tình hình. Theo người phát ngôn cảnh sát Chhabilal Rijal, lệnh giới nghiêm được áp dụng từ 12h30 đến 22h hàng ngày, theo đó cấm mọi hoạt động tụ tập và đi lại.

Đáng chú ý, cảnh sát cũng đã được lệnh sử dụng các công cụ mạnh để kiểm soát những đám đông bạo lực.

Cho đến nay, truyền thông Nepal xác nhận, ít nhất 19 người biểu tình thiệt mạng và hàng trăm người khác bị thương sau khi lực lượng an ninh bắn đạn, hơi cay vào những người biểu tình quá khích.

Quân đội được triển khai và được quyền sử dụng vũ khí để trấn áp đám đông. Ảnh: Reuters

Trong khi đó, lệnh giới nghiêm tiếp tục được triển khai ở nhiều khu vực trọng yếu, bao gồm dinh Tổng thống Shital Niwas, dinh Phó Tổng thống ở Lainchaur, dinh Thủ tướng tại Baluwatar, khu Singha Durbar và các khu vực lân cận.

Cơ quan hàng không dân dụng Nepal thông báo đóng cửa sân bay quốc tế ở Kathmandu do khói bụi từ các vụ đốt phá làm ảnh hưởng tới độ an toàn của các chuyến bay.

Trong diễn biến đáng chú ý nhất, Thủ tướng Nepal K.P. Sharma Oli hôm 9/9 đã đệ đơn từ chức lên Tổng thống nước này. Trong bức thư trình lên Tổng thống Nepal, Thủ tướng K.P. Sharma Oli cho biết việc từ chức "nhằm tìm những bước đi tiếp theo" cho những vấn đề hiện nay.

Trước đó, trong cuộc họp khẩn cấp của Nội các Nepal tối 8/9, Bộ trưởng Nội vụ nước này Ramesh Lekhak đã chính thức đệ đơn từ chức lên Thủ tướng K.P. Sharma Oli.

Các nhà quan sát nhận định phong trào do giới trẻ dẫn dắt đã tái định hình diễn ngôn dân chủ của Nepal và có thể ảnh hưởng tới mô hình lãnh đạo trong tương lai. Chuỗi biểu tình này có thể báo hiệu khả năng thay đổi trong cách thức quản trị và đặt ra thách thức cho tầng lớp tinh hoa chính trị của đất nước.

Thủ tướng Nepal K.P. Sharma Oli đã đệ đơn từ chức. Ảnh: Reuters

Kêu gọi tìm kiếm giải pháp hòa bình

Tổng thống Nepal Ram Chandra Paudel cuối ngày 9/9 (giờ địa phương) đã kêu gọi đoàn kết toàn dân tộc giữa lúc các cuộc biểu tình bạo lực lan rộng khiến Thủ tướng nước này Sharma Oli phải từ chức. Lời kêu gọi của Tổng thống Nepal được đưa ra sau khi những người biểu tình phóng hỏa văn phòng của ông và tòa nhà Quốc hội.

Quân đội Nepal cũng đã bày tỏ sự đau buồn sâu sắc trước sự mất mát về sinh mạng trong các cuộc biểu tình, đồng thời kêu gọi người dân cần hết sức kiềm chế. Tổng Tư lệnh Quân đội Nepal, tướng Ashok Raj Sigdel, ngày 9/9, đã ra lời kêu gọi những người biểu tình tại nước này tìm kiếm giải pháp hòa bình thông qua đối thoại.

Phần lớn người tham gia biểu tình là sinh viên, thanh niên. Ảnh: Reuters

Chỉ vài phút sau tuyên bố của ông Sigdel, quân đội Nepal cho biết họ "sẽ triển khai quân đội cùng với các cơ quan an ninh khác từ 22h (giờ địa phương) nếu tình trạng cướp bóc, đốt phá và phá hoại tiếp diễn".

Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres trong một tuyên bố cũng kêu gọi kiềm chế và tiến hành điều tra về các sự kiện và đối thoại để tạo ra "một con đường mang tính xây dựng". Theo người phát ngôn của Tổng thư ký, ông Guterres nhấn mạnh rằng các cuộc biểu tình phải diễn ra một cách hòa bình, tôn trọng tính mạng và tài sản, trong khi chính quyền Nepal cần tuân thủ các quy định nhân quyền quốc tế.

Trong thông điệp đầu tiên kể từ khi nước láng giềng Nepal bắt đầu rơi vào cảnh biểu tình, bạo loạn, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã kêu gọi người biểu tình tại Nepal giữ bình tĩnh, ủng hộ việc kiềm chế trong bối cảnh hỗn loạn hiện nay. Ông Modi đồng thời cho rằng sự ổn định, hòa bình và thịnh vượng của quốc gia láng giềng nằm trên dãy Himalaya này là "vô cùng quan trọng" đối với Ấn Độ.

Bảo Hân