Điều gì đang xảy ra với lãi suất?

Trong báo cáo mới nhất, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết từ ngày 24 đến 28-11, lãi suất bình quân liên ngân hàng dao động trong khoảng 5,3-6,51%/năm tùy kỳ hạn. NHNN đã hai lần liên tiếp thực hiện nghiệp vụ hoán đổi ngoại tệ (swap) USD và tiền đồng với các tổ chức tín dụng.

Tiến sĩ Quách Mạnh Hào, Giảng viên Đại học Lincoln (Anh) cho biết, trong tuần qua, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã thực hiện hai động thái chính nổi bật liên quan đến chính sách tiền tệ và thanh khoản thị trường. NHNN đã tăng lãi suất nghiệp vụ thị trường mở (OMO) từ 4% lên 4,5%.

Nghiệp vụ OMO về bản chất là việc NHNN mua giấy tờ có giá từ các ngân hàng thương mại, cung cấp tiền cho họ. Việc tăng lãi suất OMO đồng nghĩa với việc chi phí vay vốn từ NHNN đã tăng lên.

NHNN đã thực hiện một nghiệp vụ hoán đổi swap USD và VND, một hoạt động ít được sử dụng trong thời gian dài. Cụ thể, NHNN sẵn sàng mua USD từ các tổ chức tín dụng với một tỉ giá giao ngay nhất định, và cam kết bán lại số USD đó sau 14 ngày với một tỉ giá kỳ hạn khác.

Hoạt động này, về bản chất, cũng tương tự như nghiệp vụ OMO. NHNN mua USD và đưa tiền đồng cho ngân hàng thương mại và sau đó bán lại USD lấy lại tiền đồng. Khi tính toán mức chênh lệch tỉ giá giữa giao ngay và kỳ hạn 14 ngày, mức chi phí cho nghiệp vụ này tương ứng với lãi suất khoảng 5%/năm.

Sự chấp nhận một mặt bằng lãi suất cao hơn của NHNN là minh chứng rõ rệt cho thấy giai đoạn tiền rẻ đang dần trở nên không còn rẻ nữa. Việc bơm tiền với lãi suất cao hơn đồng nghĩa với việc NHNN chỉ cung cấp thanh khoản để phục vụ các nhu cầu thực của nền kinh tế (như tín dụng hoặc nhu cầu thanh toán thông thường), chứ không phải là thanh khoản dư thừa tràn lan.

Việc nâng lãi suất OMO chỉ mang ý nghĩa tạm thời, nhiều khả năng do nhu cầu tín dụng cuối năm gia tăng. Đây không phải là sự thay đổi lãi suất chính sách tiền tệ.

Theo ông Trần Ngọc Báu, CEO Công ty Dữ liệu kinh tế tài chính WiGroup, tình trạng thiếu hụt thanh khoản hệ thống liên ngân hàng đã duy trì từ đầu năm 2025 khi số dư bơm OMO liên tục giữ ở trạng thái bơm ròng. Trong khoảng hai tuần gần đây, áp lực thanh khoản trở nên rất căng khi lãi suất qua đêm liên ngân hàng có lúc chạm mức 7%/năm.

“Để giảm tải áp lực, NHNN đã thực hiện 2 động thái là nâng trần lãi suất OMO và thực hiện nghiệp vụ swap USD – VND. Lãi suất OMO đã được nhấc từ 4% lên 4,5% để điều tiết cung cầu và làm giảm áp lực cho vay với lãi suất liên ngân hàng quá cao.

Công cụ hoán đổi USD và tiền đồng được giới thiệu để cung cấp thêm thanh khoản mà không bị phụ thuộc vào giấy tờ có giá. Các ngân hàng có thể cầm cố USD để vay tiền đồng. Tuy nhiên, số dư nghiệp vụ swap ban đầu rất khiêm tốn, khoảng 500 triệu USD, tương đương 11.000-12.000 tỉ đồng, chỉ mang tính thử nghiệm so với tổng nhu cầu thanh khoản ước tính 250.000-300.000 tỉ đồng của toàn hệ thống", ông Báu cho biết.

Cũng theo ông Báu, áp lực thanh khoản này là hệ quả trực tiếp của việc duy trì tăng trưởng tín dụng ở mức cao so với tăng trưởng huy động trong một thời gian dài. Khoảng cách giữa hai yếu tố này tạo ra sự thiếu hụt vốn trong hệ thống ngân hàng.

Thời gian tới, nhu cầu thanh khoản vẫn duy trì ở mức cao cho đến hết Tết Nguyên đán do tính mùa vụ, đòi hỏi hệ thống ngân hàng phải có một lượng tiền mặt lớn để đáp ứng, qua đó gia tăng áp lực lên thanh khoản.

PHƯƠNG MINH