Điều tra phổ cập, xóa mù chữ là cơ sở quan trọng để xây dựng chính sách

Giáo viên Trường Tiểu học Đại An (Phú Thọ) trên đường triển khai công tác điều tra, thống kê phổ cập giáo dục năm 2025. Ảnh: Trường Tiểu học Đại An

Đây là hoạt động định kỳ có ý nghĩa then chốt, không chỉ cung cấp số liệu chính xác cho việc công nhận chuẩn mà còn là căn cứ để hoạch định chính sách phát triển giáo dục đào tạo toàn diện của địa phương.

Đi từng ngõ, gõ từng nhà

Điểm đáng chú ý nhất trong kế hoạch điều tra phổ cập giáo dục, xóa mù chữ năm 2025 là yêu cầu đi đến từng hộ gia đình để ghi chép thông tin. Cán bộ điều tra không chỉ dừng ở khai báo của đại diện các hộ gia đình mà phải đối chiếu với giấy khai sinh, văn bằng, chứng chỉ, thậm chí cả các giấy tờ ưu tiên để bảo đảm độ chính xác. Quy trình này khẳng định sự thận trọng của ngành giáo dục, tránh tình trạng số liệu ảo hoặc thiếu căn cứ thực tiễn.

Theo hướng dẫn, phiếu điều tra được sử dụng có thể là mẫu năm 2024 hoặc tải trực tiếp từ hệ thống điện tử quản lý phổ cập giáo dục, xóa mù chữ. Với trường hợp dùng mẫu cũ, cán bộ điều tra phải bổ sung thêm số định danh cá nhân của chủ hộ. Đây là điểm mới, gắn với chủ trương quản lý dân cư bằng dữ liệu số, giúp liên thông giữa ngành giáo dục và hệ thống dữ liệu quốc gia.

UBND cấp xã chỉ đạo các trường học trên địa bàn cử giáo viên, nhân viên đi điều tra theo từng xóm, bản, tổ. Đây là lực lượng nòng cốt, vừa am hiểu địa bàn vừa có chuyên môn. Sau khi hoàn tất phiếu, các trường phải tổ chức kiểm tra, đối chiếu thông tin với hồ sơ quản lý như danh sách học sinh tốt nghiệp, danh sách học sinh hoàn thành chương trình, sổ đăng bộ, sổ phổ cập… Việc đối chiếu nhiều vòng tạo thành một cơ chế giám sát chéo, hạn chế sai sót hoặc tình trạng báo cáo thành tích.

Một yêu cầu bắt buộc là thời gian hoàn thành điều tra trước ngày 20/9/2025. Sau mốc này, toàn bộ số liệu phải được nhập lên hệ thống thông tin điện tử, in biểu mẫu và báo cáo về cấp trên. Như vậy, chỉ trong vòng chưa đầy 1 tháng, hàng nghìn cán bộ, giáo viên ở cơ sở sẽ phải dốc sức đi từng ngõ, gõ từng nhà để hoàn thành khối lượng công việc khổng lồ.

Không ít khó khăn đặt ra: có hộ gia đình đi làm ăn xa, trẻ em gửi ông bà, giấy tờ không đầy đủ… Nhưng chính trong thử thách đó mới thấy sự tận tụy của đội ngũ làm công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ. Họ là những người âm thầm, không quản ngày mưa nắng, góp phần hình thành nên những bộ dữ liệu chuẩn xác, nền tảng của công tác phổ cập và xóa mù chữ.

Giáo viên Trường Tiểu học Đại An (Phú Thọ) cập nhật số liệu điều tra, thống kê phổ cập giáo dục năm 2025. Ảnh: Trường Tiểu học Đại An

Chìa khóa để xây dựng chính sách “trúng” và “đúng”

Điều tra phổ cập giáo dục, xóa mù chữ không chỉ để “báo cáo lên trên” mà thực chất là công cụ phản ánh bức tranh giáo dục của từng địa phương. Mỗi con số đều có giá trị như: Bao nhiêu trẻ 6 tuổi vào lớp 1, bao nhiêu học sinh hoàn thành tiểu học, số thanh thiếu niên chưa tốt nghiệp THCS, người lớn chưa biết chữ…. Tất cả tạo thành cơ sở dữ liệu quan trọng cho việc xây dựng kế hoạch giáo dục hằng năm của UBND các cấp.

Từ số liệu điều tra, ngành giáo dục có thể xác định được nơi nào còn tỷ lệ học sinh bỏ học cao, nơi nào còn trẻ 5 tuổi chưa ra lớp, hay khu vực nào vẫn còn tỷ lệ người mù chữ đáng kể. Đây chính là căn cứ để phân bổ nguồn lực, bao gồm: Ưu tiên mở lớp xóa mù chữ cho người lớn ở vùng khó, đầu tư cơ sở vật chất cho trường mầm non thiếu phòng học, hay bố trí thêm giáo viên cho vùng có sĩ số đông. Nói cách khác, số liệu chuẩn xác là chìa khóa để chính sách “trúng” và “đúng”.

Bên cạnh đó, kết quả điều tra còn phục vụ công tác kiểm tra, công nhận chuẩn phổ cập giáo dục, xóa mù chữ. Việc một xã hay một huyện được công nhận đạt chuẩn không chỉ mang ý nghĩa danh hiệu mà còn khẳng định quyền học tập của người dân được đảm bảo. Nếu số liệu không đúng thực tế, việc công nhận chuẩn sẽ thiếu khách quan, dẫn đến nguy cơ hình thức. Do đó, yêu cầu đặt ra là tất cả số liệu phải khớp giữa thực tế, hồ sơ và hệ thống điện tử.

Trong bối cảnh chuyển đổi số, hệ thống thông tin điện tử quản lý phổ cập giáo dục, xóa mù chữ càng phát huy vai trò. Số liệu sau điều tra được nhập lên hệ thống, liên thông từ cơ sở tới Bộ GD&ĐT, giúp theo dõi, phân tích xu hướng, so sánh giữa các địa phương. Đây là một bước tiến quan trọng, biến công tác điều tra từ thủ công sang hiện đại, từ quản lý rời rạc sang quản lý dữ liệu tập trung.

Như vậy, công tác điều tra phổ cập giáo dục, xóa mù chữ năm 2025 không chỉ là một đợt rà soát thường niên mà còn là “chiếc gương” phản chiếu chất lượng giáo dục địa phương. Những con số biết nói, nếu được thu thập chính xác và xử lý khoa học, sẽ trở thành nền tảng để Phú Thọ tiếp tục duy trì chuẩn phổ cập, tiến tới mục tiêu cao hơn: xây dựng xã hội học tập toàn diện, nơi không ai bị bỏ lại phía sau trên hành trình tiếp cận tri thức.

Long Anh - Minh Sơn