Đình An Hòa - ngôi đình 100 tuổi giữa lòng phố

Mái đình An Hòa mang nét đẹp kiến trúc truyền thống

Di sản trăm năm giữa phố hoa

Khi xây dựng, đình tựa vào dốc Duy Tân (đường 3/2 bây giờ), cửa chính hướng xuống triền đồi thông, phía đường Phan Đình Phùng. 100 năm qua, phố xá, nhà cửa vươn cao, ngôi đình vẫn khiêm nhường lặng lẽ như níu giữ một phần ký ức buổi đầu khai hoang lập ấp. Các cụ cao niên trong phố cho biết, đình do một chủ thầu người Việt chuyên xây dựng cầu đường, biệt thự phát tâm xây dựng. Ông bỏ tiền mua vật liệu, người dân nghèo cùng những người thợ trong các cư xá đã góp công lập nên đình An Hòa, làm chỗ nương tựa tinh thần những ngày đầu lập nghiệp.

Kiến trúc đình dạng hình ống, trang trí theo phong cách truyền thống, được tô điểm trên đỉnh lưỡng long chầu nguyệt, mái cong 4 góc uốn lượn rồng mây. 8 dòng chữ ghi ở các góc mái thể hiện những đạo lý tốt đẹp của dân tộc và ước vọng về nhân tâm hòa hợp, trời đất giao hòa, non sông vững bền muôn thuở. Đình là không gian sinh hoạt văn hóa - tín ngưỡng của cư dân Đà Lạt thuở sơ khai. Trẻ em trong xóm từng tụ họp chơi đùa ở sân đình khi cha mẹ đi làm phu, làm đường, trồng rau, hoa; nơi đây trở thành không gian bình yên, gắn kết, sẻ chia, đùm bọc nhau trong những ngày gian khó.

Hằng năm, đình tổ chức lễ tế xuân và tế thu vào tháng 3 và tháng 7 âm lịch. Từ sáng sớm, ban nghi lễ và các bô lão với trang phục áo the khăn đóng, lễ vật được chuẩn bị chu đáo, bày biện trang trọng: hoa quả, xôi chè, heo quay, rượu nếp, trầu cau… Lễ tế gồm 3 phần: cáo yết, tế chính và lễ tạ. Lễ tế diễn ra trang nghiêm theo đúng nghi thức truyền thống. Trong không khí linh thiêng, ai cũng lòng thành ngưỡng vọng, tưởng nhớ công đức tiền nhân có công khai hoang mở đất, dựng làng, lập phố để có những dãy phố san sát sầm uất như hôm nay; đời đời nhớ ơn các anh hùng liệt sĩ đã hi sinh vì độc lập tự do, giải phóng dân tộc cho non sông vững bền; cầu cho mưa thuận gió hòa, trời đất che chở cho con người nương náu, dân phố an cư lạc nghiệp, buôn may bán đắt; cầu cho quốc thái dân an, quê hương thanh bình, nhà nhà no ấm.

Qua đúng 200 mùa tế lễ, đình là điểm tựa tâm linh, là nơi trở về của cộng đồng phố phường, của những người đi làm ăn xa. Sau lễ, bà con quây quần bên mâm cơm, gặp gỡ nhau, thắt chặt tình làng nghĩa xóm, không khí đầm ấm, gắn kết đúng như khát vọng an hòa.

Lễ tế diễn ra trang nghiêm, mỗi năm 2 lần: tế xuân và tế thu

Ngôi đình cố kết lòng người

1 thế kỷ đã qua, thế hệ này tiếp nối thế hệ kia, bà con cắt cử người trông nom thờ phụng hương khói. Để duy trì sinh hoạt, bà con lập ban trị sự, những người có uy tín, trách nhiệm. Ban trị sự hiện có 19 thành viên, do ông Trương Công Trí làm trưởng ban; 3 phó ban và các ủy viên được phân công từng nhiệm vụ cụ thể, rõ ràng như: nghi lễ, tài chính, đối nội, đối ngoại, xây dựng, thủ quỹ, thư ký, kiểm soát. Nhiều người lớn lên cùng đình như: ông Lê Đình Trung, Lê Đình Minh, Nguyễn Văn Thức, Tạ Thúc Trọng, Trương Thị Thu Yến... Bên cạnh ban trị sự còn có ban cố vấn, gồm các cụ cao niên là những người am hiểu phong tục tập quán như: cụ Nguyễn Tiến Hà, Lâm Kim Cao, Nguyễn Văn Liên, hướng dẫn nghi thức truyền thống, bày lễ, đọc văn tế, trang phục tế lễ. Mỗi ngày, các thành viên thay phiên nhau hương khói, trông nom, dọn dẹp.

1 thế kỷ qua, đình là điểm tựa tâm linh và là nơi giáo dục con cháu biết ơn tiền nhân khai khẩn đất hoang, lập làng, mở phố. Mỗi mùa tế, người dân từ các dãy phố Phan Đình Phùng, 3/2, Trương Công Định, Tăng Bạt Hổ… lại quây quần làm cỗ, dự lễ rồi cùng ăn bữa cơm chung. Anh Tạ Thúc Trọng (52 tuổi) kể, từ nhỏ, anh đã theo cha lên đình lễ rằm, mồng một, tế xuân, tế thu, “Làm xong việc đình là lòng an yên”. Ông nội của anh thuộc thế hệ người Việt đầu tiên đến đây làm phu xây dựng, còn bố anh là thế hệ đầu tiên được sinh ra ở Đà Lạt, anh là người nối tiếp, nay lại trực coi đình như bổn phận của mình.

Ông Trương Công Trí nhớ lại những ngày Đà Lạt còn thưa vắng: Trong tiết trời giá lạnh, đồi núi mênh mông, người Việt nương tựa nhau, đùm bọc, sẻ chia, mỗi mùa tế đều đông vui. “Đi đâu cũng tụ hội về, cùng sửa soạn lễ, ngồi bên nhau ăn một bữa cơm trong tình làng, nghĩa nước”. Nay cha mẹ ông đã mất, ông tiếp nối việc trông nom đình. Bà Trương Thị Thu Yến tâm sự: Mỗi lễ tế là dịp kể cho con cháu nghe những ngày đầu gian khó, tạ ơn trời đất và mảnh đất lành đã cho người người an cư lạc nghiệp, đời sống ấm no, mỗi lần đến đình hành lễ như nhắc nhở mình sống sao cho có đạo, có nghĩa.

Trong nhịp đô thị hóa nhanh, giữa các dãy khách sạn cao tầng, những giá trị văn hóa ở đình và hồn cốt của người Việt vẫn được bảo tồn, trở thành nơi giáo dục thế hệ trẻ về lòng hiếu nghĩa, tinh thần “uống nước nhớ nguồn” và sự cố kết cộng đồng.

Quỳnh Uyển .