Định hướng triển khai công tác đánh giá, công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật

Phát biểu khai mạc tọa đàm, ông Lê Vệ Quốc, Cục trưởng Cục Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (PBGDPL&TGPL) cho biết, để tạo cơ sở pháp lý thống nhất, đồng bộ trong triển khai thực hiện chuẩn tiếp cận pháp luật đối với cấp xã nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước bằng pháp luật ở cơ sở;

Nâng cao tinh thần trách nhiệm trong thực thi công vụ của lãnh đạo chính quyền ở cơ sở; tăng cường quyền tiếp cận thông tin pháp luật, phổ biến, giáo dục pháp luật, thực hiện dân chủ tại cơ sở, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 25/2021/QĐ-TTg quy định về xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật (Quyết định số 25).

Quang cảnh buổi Tọa đàm

Sau hơn 3 năm thực hiện, việc tổ chức đánh giá, công nhận xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật đã được các địa phương triển khai đồng bộ, dần đi vào nền nếp.

Kết quả đánh giá, công nhận xã, phường, thị trấn trên cả nước đạt tỷ lệ cao. Năm 2022 có 10.073/10.743 đơn vị cấp xã được công nhận đạt chuẩn tiếp cận pháp luật, đạt 93.8%. Năm 2023, có 10.188/10.671 đơn vị cấp xã được công nhận đạt chuẩn tiếp cận pháp luật, đạt tỷ lệ 94.7%. Năm 2024, có 9.506/9.807, đạt tỷ lệ 96.9%.

Tuy nhiên, trong quá trình hướng dẫn, theo dõi, kiểm tra và tiến hành rà soát, đánh giá các văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh việc đánh giá, công nhận xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý nhận thấy một số quy định của Quyết định số 25 còn bất cập, hạn chế, không phù hợp với bối cảnh thực tiễn hiện nay.

Có sự trùng lặp về mục đích đánh giá, công nhận xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật, nội dung của tiêu chí tiếp cận pháp luật và các bộ tiêu chí, tiêu chuẩn đánh giá chính quyền cấp xã khác; thẩm quyền, trình tự, thủ tục đánh giá, công nhận xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật không còn phù hợp với mô hình chính quyền 2 cấp; thời gian đánh giá, công nhận xã, phường, thị trấn đạt chuẩn tiếp cận pháp luật chưa phù hợp.

Tại Tọa đàm, nhiều đại biểu cho rằng, để đáp ứng tình hình mới cần nghiên cứu xây dựng Quyết định mới thay thế Quyết định số 25 theo hướng xác định tiêu chí đánh giá chuẩn tiếp cận pháp luật của người dân; đồng thời xây dựng cơ chế đánh giá để bảo đảm tính toàn diện, khách quan, thực chất, phù hợp với Hiến pháp và các văn bản pháp luật mới ban hành và phù hợp với tình hình thực tế hiện nay.

Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Quảng Ninh Lê Thành Cung cho rằng, Quyết định số 25 của Thủ tướng Chính phủ là một trong những quy định nhằm tạo trách nhiệm cho chính quyền địa phương cấp cơ sở thực hiện các trách nhiệm của mình trong lĩnh vực về mặt pháp lý.

Tuy nhiên, hiện có rất nhiều bộ tiêu chí, tiêu chuẩn về đánh giá chính quyền cấp xã như: Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới và xã nông thôn mới nâng cao, Bộ tiêu chí về đánh giá phường, thị trấn, quận, thị xã, thành phố đạt chuẩn đô thị văn minh và Bộ tiêu chí đánh giá xã, phường, thị trấn đạt tiêu chuẩn về an ninh trật tự. Các bộ tiêu chí này đều có những tiêu chí, chỉ tiêu mà ngành Tư pháp cũng phải tham gia trong quá trình đánh giá.

Ở góc độ địa phương, ông Lê Thành Cung đề xuất bãi bỏ Quyết định số 25 để dành nguồn lực thực hiện các nhiệm vụ khác, bảo đảm tính hiệu quả cao hơn. Nếu tiếp tục giữ theo Quyết định thì phải tính toán việc sửa đổi và sử dụng các chỉ tiêu sao cho không trùng lặp, không lãng phí nguồn lực, trong đó kể cả thời gian đánh giá.

Đồng thời, đề xuất Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý nghiên cứu xây dựng một bộ chỉ số nhưng với cách tiếp cận là đánh giá từ góc độ người dân thụ hưởng. Nếu bộ chỉ số này được công khai thì đây cũng là một kênh tạo ra được mục tiêu, đạt được mục tiêu như theo Quyết định số 25.

Cùng quan điểm, bà Phạm Thị Thanh Hương, Phó Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội cho biết, khi thực hiện Quyết định số 25, thành phố Hà Nội cũng nhận thấy có rất nhiều ưu điểm, tuy nhiên bên cạnh những ưu điểm đó vẫn còn rất nhiều tồn tại, khó khăn trong quá trình thực hiện như ở địa phương, cơ sở cứ mặc định việc đánh giá, công nhận chuẩn tiếp cận pháp luật này là việc của Sở Tư pháp và của ngành Tư pháp.

Do đó, bên cạnh nhân lực để triển khai thực hiện công tác đánh giá này tại cơ sở (mỗi xã, phường chỉ có 1 công chức tư pháp - hộ tịch) thì công chức này phải kiêm nhiệm rất nhiều nhiệm vụ. Ngoài ra, việc triển khai đánh giá không thực sự nhận được sự phối hợp thực chất của các cơ quan, ban ngành có liên quan…

Bên cạnh đó, việc đánh giá lại có những tiêu chí trùng lặp với một số tiêu chí đánh giá khác trong quá trình thực hiện mục tiêu chung.

Vì vậy, bà Phạm Thị Thanh Hương cho rằng, nên dành nguồn lực thực hiện nhiệm vụ này cho các nhiệm vụ khác phù hợp với bối cảnh hiện nay; còn nếu vẫn tiếp tục duy trì triển khai thực hiện Quyết định 25 thì cần phải có một bộ tiêu chí cụ thể để đánh giá sát với tình hình thực tiễn hiện nay, tức là trong bối cảnh các tỉnh và các xã chỉ còn hai cấp chính quyền.

HOÀNG HƯƠNG