Định hướng xây dựng chuỗi cung ứng an toàn, bền vững trong bối cảnh địa chính trị mới

Ông Bùi Quang Hưng- Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương). Ảnh: Uyên Hương/Bnews/vnanet.vn

Phát biểu tại hội thảo, ông Bùi Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) cho biết: Trong bối cảnh hiện nay, kinh tế và thương mại toàn cầu đang đứng trước những biến động sâu sắc, phức tạp và mang tính cấu trúc. Cạnh tranh chiến lược giữa các nền kinh tế lớn ngày càng gia tăng, xung đột địa chính trị kéo dài tại một số khu vực trọng điểm, cùng với xu hướng bảo hộ thương mại, phân mảnh chuỗi cung ứng và siết chặt các tiêu chuẩn về môi trường, lao động, truy xuất nguồn gốc đã tác động mạnh mẽ đến hoạt động sản xuất kinh doanh và lưu chuyển hàng hóa toàn cầu.

Đối với Việt Nam, một nền kinh tế có độ mở cao, kim ngạch xuất nhập khẩu gấp nhiều lần tổng ngân sách quốc nội (GDP), tác động từ bối cảnh địa chính trị mới càng trở nên rõ nét. Doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức như phụ thuộc vào một số thị trường và nguồn cung nguyên liệu nhất định, rủi ro bị điều tra phòng vệ thương mại, gian lận xuất xứ cũng như áp lực đáp ứng tiêu chuẩn ngày càng cao từ thị trường lớn về môi trường, phát thải, trách nhiệm xã hội và phát triển bền vững.

Theo ông Bùi Quang Hưng, nhìn ở chiều ngược lại, xu hướng tái cấu trúc và đa dạng hóa chuỗi cung ứng toàn cầu cũng đang mở ra những cơ hội quan trọng cho Việt Nam. Nhiều tập đoàn, nhà nhập khẩu quốc tế đang tìm kiếm các đối tác mới, các điểm đến sản xuất an toàn, ổn định, có khả năng đáp ứng tiêu chuẩn và cam kết lâu dài. Đây là cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam không chỉ mở rộng thị trường mà còn từng bước tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu, nâng cao hàm lượng giá trị gia tăng và vị thế trong chuỗi cung ứng.

Trong bối cảnh đó, xúc tiến thương mại giữ vai trò đặc biệt quan trọng, không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ doanh nghiệp tìm kiếm thị trường hay đối tác mà còn là công cụ chiến lược góp phần định hình và củng cố chuỗi cung ứng an toàn, bền vững. Cùng đó, xúc tiến thương mại hiện đại cần gắn chặt với cung cấp thông tin thị trường kịp thời, cảnh báo sớm rủi ro, hỗ trợ doanh nghiệp hiểu rõ yêu cầu về tiêu chuẩn, xuất xứ, phát triển bền vững; đồng thời thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp trong nước với các nhà mua hàng, nhà phân phối và chuỗi cung ứng quốc tế uy tín.

Ông Bùi Quang Hưng nhấn mạnh: Với vai trò cơ quan đầu mối về xúc tiến thương mại, Cục Xúc tiến thương mại xác định nhiệm vụ trọng tâm là đồng hành cùng doanh nghiệp trong quá trình thích ứng với bối cảnh mới. Thông qua việc tổ chức các chương trình kết nối giao thương theo chuỗi, theo ngành hàng, thị trường trọng điểm; hỗ trợ doanh nghiệp tham gia các hội chợ, triển lãm chuyên ngành gắn với chuỗi cung ứng. Cùng đó, tăng cường ứng dụng chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại cũng như phối hợp với đối tác quốc tế, hiệp hội ngành hàng để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm và thực hành tốt về xây dựng chuỗi cung ứng bền vững, Cục Xúc tiến thương mại hướng tới việc giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực chống chịu và khả năng cạnh tranh dài hạn.

Ở góc độ quản lý nhà nước về hải quan, bà Bùi Thị Minh Hải, Phó Tổ trưởng Ban Giám sát quản lý về hải quan (Cục Hải quan, Bộ Tài chính) cho biết: Tạo thuận lợi thương mại và cải cách thủ tục hải quan là một trong những trụ cột quan trọng nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tham gia hiệu quả hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Theo đó,việc cải cách trọng tâm năm 2025 của Cục Hải quan tập trung vào ba nội dung lớn: cải cách nội ngành; cải cách thể chế và cải cách quy trình, thủ tục hải quan.

Các quy định mới về tạo thuận lợi thương mại và cải cách thủ tục hải quan tại Nghị định số 167/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 08/2015/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật Hải quan về thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát, kiểm soát hải quan và Thông tư số 121/2025/TT-BTC sửa đổi, bổ sung một số điều của các Thông tư quy định về thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan, thuế xuất khâủđã được xây dựng theo hướng cải cách mô hình nghiệp vụ phù hợp với mô hình tổ chức bộ máy.

Cùng đó, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính; giảm mạnh thành phần hồ sơ, bỏ nhiều loại chứng từ không cần thiết; đồng thời đẩy mạnh thực hiện thủ tục hải quan điện tử, hải quan số. Nhiều nội dung sửa đổi, bổ sung nhằm phục vụ phát triển khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số như điện tử hóa chứng từ, cải cách kiểm tra chuyên ngành, đơn giản hóa thủ tục đối với phương tiện vận tải xuất nhập cảnh, tham vấn trị giá hải quan theo hình thức gián tiếp và sử dụng kết quả nhiều lần cũng như hoàn thiện quy định về xác nhận hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế.

Từ thực tiễn triển khai, bà Bùi Thị Minh Hải khuyến nghị cộng đồng doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần chủ động điều chỉnh quy trình quản lý nội bộ theo phương thức thực hiện thủ tục hải quan điện tử, hải quan số; chuẩn hóa dữ liệu, hồ sơ và chứng từ liên quan đến hàng hóa xuất nhập khẩu. Mặt khác, nâng cao năng lực tuân thủ pháp luật, quản trị nội bộ và quản trị rủi ro; đồng thời đầu tư, nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin để kết nối và chia sẻ dữ liệu hiệu quả với cơ quan hải quan.

Một nội dung đáng chú ý khác tại hội thảo là vấn đề "chuyển vùng thương mại" được các chuyên gia và doanh nghiệp nhìn nhận không chỉ là việc chuyển dịch thị trường xuất khẩu, mà là sự thay đổi căn bản trong cách tiếp cận thị trường. Theo đó, chuyển vùng thương mại bao gồm ba lớp: chuyển vùng địa lý từ phụ thuộc vào một đến hai thị trường sang đa thị trường; chuyển vùng kênh phân phối, từ phụ thuộc thương lái sang các nền tảng phân phối đa chiều. Cùng đó là chuyển vùng giá trị, từ xuất khẩu hàng hóa thô sang các sản phẩm có câu chuyện, có truy xuất nguồn gốc và thương hiệu rõ ràng.

Phân tích thực trạng hàng Việt Nam "chất lượng tốt nhưng giá rẻ", trong khi nhiều sản phẩm ngoại có giá cao, ông Nguyễn Văn Thọ, Chủ tịch MFC Global cho rằng, nguyên nhân nằm ở việc hàng Việt chủ yếu bán theo giá nguyên liệu, không làm chủ thương hiệu, không kiểm soát được kênh phân phối và thiếu dữ liệu người tiêu dùng. Ngược lại, hàng ngoại được bán theo giá trị thương hiệu, kể được câu chuyện sản phẩm, kiểm soát tốt hệ thống phân phối và tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng cuối cùng.

Theo ông Nguyễn Văn Thọ, trong bối cảnh đó, các nền tảng thương mại điện tử đa chiều có thể đóng vai trò là công cụ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã từng bước tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng trong và ngoài nước, kiểm soát tốt hơn giá trị sản phẩm và mở rộng không gian thị trường.

"Chuyển vùng thương mại là bước đi cần thiết để doanh nghiệp Việt Nam không chỉ tồn tại, mà còn nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Khi sản phẩm Việt làm chủ được thị trường, giá trị của hàng Việt sẽ được trả đúng với chất lượng", ông Nguyễn Văn Thọ nhấn mạnh./.

Uyên Hương/Bnews/vnanet.vn