Định vị điểm đến văn hóa trong kỷ nguyên bền vững

Hội thảo khoa học “Chuyển đổi du lịch xanh tại Bắc Ninh: Tiềm năng, thực trạng và giải pháp” do Viện Kinh tế Du lịch (HHDL Việt Nam) phối hợp Sở Khoa học - Công nghệ Bắc Ninh tổ chức ngày 3.12, đã cho thấy một tầm nhìn rõ ràng hơn về hướng đi này.

Một chuyển động mang tính tất yếu của du lịch Việt Nam

Phát biểu khai mạc, Chủ tịch HHDL Việt Nam Vũ Thế Bình đã đưa ra nhận định có tính định hướng: “Du lịch xanh không phải là một chiến dịch tạm thời, mà là một cuộc cách mạng về nhận thức và mô hình kinh doanh”.

Nhìn từ góc độ phát triển du lịch quốc gia, đây không chỉ là lời nhấn mạnh, mà phản ánh sự chuyển dịch sâu rộng trong tư duy quản lý và cấu trúc thị trường du lịch Việt Nam những năm gần đây.

Bắc Ninh là một ví dụ điển hình cho yêu cầu phải đổi mới: một tỉnh vừa sở hữu di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, vừa là trung tâm công nghiệp điện tử lớn của cả nước.

Sự giao thoa này buộc ngành Du lịch phải tìm được cách vận hành hài hòa giữa giữ gìn bản sắc và thích ứng với nhịp phát triển công nghiệp nhanh chóng.

Ông Bình khẳng định điều đó khi cho rằng một chiến lược xanh hóa sẽ giúp Bắc Ninh định vị lại thương hiệu du lịch, hướng tới nhóm khách có trách nhiệm, nhóm khách đang tăng trưởng mạnh trên thế giới.

Tiềm năng du lịch lớn nhưng hiệu suất chưa tương xứng

Báo cáo đề dẫn của TS. Nguyễn Anh Tuấn chỉ ra những thách thức mà Bắc Ninh đang đối diện: lượng khách đạt khoảng 2,5 triệu lượt năm 2024, nhưng thời gian lưu trú chỉ 1,8 ngày và tỉ lệ qua đêm mới đạt khoảng 35%.

Điều này cho thấy mô hình du lịch vẫn chủ yếu thiên về tham quan ngắn ngày, thiếu sản phẩm có chiều sâu để níu giữ du khách.

Giá trị gia tăng từ du lịch còn khiêm tốn; hơn 60% nguồn thu phụ thuộc vào vé tham quan và dịch vụ lưu trú cơ bản.

Sự thiếu vắng các sản phẩm trải nghiệm đặc thù, từ nông nghiệp sinh thái, làng nghề, nghệ thuật, đến nghỉ dưỡng khiến Bắc Ninh chưa khai thác hết chiều sâu của di sản văn hóa và bản sắc địa phương.

Trong bối cảnh đô thị hóa và công nghiệp hóa diễn ra mạnh mẽ, yêu cầu “xanh hóa” trở thành đòi hỏi cấp thiết để nâng cao sức cạnh tranh và kiểm soát tác động môi trường.

TS. Nguyễn Anh Tuấn nhấn mạnh rằng du lịch xanh là chìa khóa đưa Bắc Ninh chuyển từ tăng trưởng số lượng sang chất lượng, với những mục tiêu cụ thể như giảm 30% rác thải nhựa vào năm 2028 hay tăng 20% cơ sở lưu trú đạt chuẩn xanh trong hai năm tới .

Nhận diện rào cản, bước khởi điểm để tạo thay đổi

Đại diện Sở VHTTDL Bắc Ninh đã chỉ ra những điểm nghẽn lớn nhất của du lịch tỉnh này là chưa có Bộ tiêu chí Du lịch Xanh cấp tỉnh; thiếu cơ chế ưu đãi tài chính cho mô hình xanh; hạ tầng xanh còn hạn chế, sản phẩm du lịch đơn điệu.

Đây cũng là bức tranh chung của nhiều địa phương Việt Nam trong giai đoạn chuyển đổi mô hình du lịch. Khi chưa có công cụ đo lường và tiêu chuẩn hóa, doanh nghiệp khó đầu tư, cơ quan quản lý khó giám sát, còn thị trường thì thiếu niềm tin đối với thương hiệu du lịch xanh.

Bắc Ninh vì thế cần một cú bứt phá mang tính thể chế, điều các chuyên gia tại hội thảo đã đề xuất bằng bộ tiêu chí BNGreen.

Bộ tiêu chí “BNGreen” - nền tảng xây dựng thương hiệu du lịch xanh Bắc Ninh do ông Phùng Quang Thắng trình bày gồm hai nhóm: BNGreen-1 dành cho doanh nghiệp (lưu trú, lữ hành, dịch vụ ăn uống); BNGreen-2 dành cho điểm đến cộng đồng (làng nghề, nông nghiệp sinh thái, làng Quan họ tham gia du lịch).

Điểm đặc biệt là bộ tiêu chí này không chỉ đặt ra các yêu cầu kỹ thuật về môi trường, mà gắn trực tiếp với bản sắc địa phương: bảo tồn không gian Quan họ, quản lý cảnh quan, chia sẻ lợi ích công bằng trong cộng đồng.

BNGreen vì thế mang tính “đo ni đóng giày” cho Bắc Ninh, một mô hình có thể góp phần định vị thương hiệu du lịch văn hóa xanh trên bản đồ quốc tế.

Từ lý thuyết đến chuỗi giá trị xanh

Các tham luận chuyên đề đi sâu vào hai hướng trọng yếu: Xây dựng mô hình doanh nghiệp xanh và tái thiết sản phẩm cốt lõi của Bắc Ninh.

Trong đó, doanh nghiệp cần vận hành theo nguyên tắc kinh tế tuần hoàn: tối ưu năng lượng, giảm thiểu rác thải, tái sử dụng nước, quản trị môi trường bằng hệ thống số hóa.

Đây chính là tiêu chuẩn mới của thị trường du lịch toàn cầu, nơi du khách ngày càng xem trách nhiệm môi trường là yếu tố quyết định lựa chọn điểm đến.

Ông Cao Quốc Chung đề xuất các tour “Du lịch di sản xanh”, gắn trải nghiệm văn hóa quan họ, nông nghiệp hữu cơ và làng nghề.

Ý tưởng xây dựng thương hiệu “Du lịch quan họ xanh” mở ra hướng tiếp cận mới: bảo tồn di sản bằng trình diễn và bằng cách đưa cộng đồng vào chuỗi trải nghiệm có trách nhiệm, tăng giá trị kinh tế gắn với giá trị văn hóa.

Đồng thời, đề xuất hình thành Quỹ Du lịch xanh Bắc Ninh và tăng cường PPP sẽ mở ra cơ chế tài chính thiết thực cho các doanh nghiệp mạnh dạn chuyển đổi.

Bắc Ninh đang có lợi thế khi là trung tâm công nghiệp công nghệ cao. Việc áp dụng IoT, AI, Big Data, GIS vào quản lý môi trường, theo dõi tải lượng du khách, hay giảm thiểu sử dụng giấy tờ không chỉ hỗ trợ bảo vệ môi trường mà còn nâng cao trải nghiệm của du khách.

Trong bối cảnh du lịch Việt Nam hướng tới hệ sinh thái số, đây là hướng đi cần được đẩy mạnh và ưu tiên đầu tư.

Chuyển đổi xanh sẽ không bền vững nếu thiếu nền tảng nhân lực chất lượng cao và cộng đồng được trao quyền. Bắc Ninh có lợi thế lớn về hệ thống làng quan họ, làng nghề, những thiết chế cộng đồng giàu năng lực bảo tồn.

Khi người dân được tham gia trực tiếp vào mô hình du lịch xanh, họ trở thành những “đại sứ xanh”, cũng là lực lượng bảo vệ môi trường và di sản hiệu quả nhất.

Chủ tịch HHDL Việt Nam Vũ Thế Bình khi kết luận Hội thảo đã nhấn mạnh vai trò của ba chủ thể: Nhà nước - doanh nghiệp - cộng đồng. Khi cả ba cùng chung tầm nhìn, Bắc Ninh hoàn toàn có thể định vị mình như một điểm đến văn hóa xanh hàng đầu.

Những bộ tiêu chí, mô hình, đề xuất được trình bày tại Hội thảo đã sẵn sàng để triển khai. Bắc Ninh, nếu kiên định, có thể trở thành địa phương tiên phong của Việt Nam về chuyển đổi du lịch xanh, mở ra một chương mới cho hành trình phát triển bền vững của vùng Kinh Bắc.

HOÀNG OANH; ảnh: LÊ TUẤN